استان گيلان با مساحت 14711 كيلومتر مربع در ميان رشته كوههاي البرز و تالش در شمال ايران جاي گرفته است. اين استان به واحد جغرافيايي جنوب درياي خزر تعلق دارد و با استان هاي اردبيل در غرب، مازندران در شرق ، زنجان در جنوب و كشور استقلال يافته آذربايجان و درياي خزر در شمال هم مرز و همسايه است. رود سفيد تمشك كه بين چابكسر و رامسر جاري است، آن را از استان مازندران جدا مي كند. بر اساس تقسيمات كشور سال 1375 ، اين استان به مركزيت رشت، 12 شهرستان، 35 شهر، 30 بخش، 99 دهستان و 2763 آبادي دارد . شهرستان هاي استان عبارتند از : آستارا ،آستانه اشرفيه، بندر انزلي، رشت، رودبار، رودسر ، شفت ، صومعه سرا ، طوالش ، فومن ، لاهيجان و لنگرود . تاريخ گيلان با تكيه بر پاره اي اشاره ها و كاوش هاي باستان شناختي به دوره پيش از آخرين يخبندان ( بين 50 تا 150 هزار سال پيش ) مي رسد . با مهاجرت آريايي ها و ديگر اقوام به اين سرزمين ، از آميزش مهاجران و ساكنان بومي منطقه ، قوم هاي جديدي پديد آمـدند كه در اين ميان دو قوم « گيل » و « ديلم » اكثريت داشتند . از همان آغاز ، فرمانروايان اين قوم ازآزادي كامل برخوردار بوده اند و هيچ گاه در برابر بيگانگان و يا در مقابل حكمان ديگر ، تسليم نشده اند و حتي به اطاعت دولت ماد در نيا مـده انـد . در قـرن ششم پيـش از مـيلاد ، گيلانيان با كوروش هخامنشي متحد شدند و دولت ماد را سرنگون كردند . در زمان ساسانيان ، گيلان استقلال خود را از دسـت داد و اردشير بابكان به ياري ارتشي مركب از 300 هزار مرد جنگي و نزديك به 10 هزار سواره گيلان را تسخير كرد . پس از پيروزي عرب هاي مسلمان بر ايرانيان ، گيلان به مأمن علويان تبديل شد . در حدود سال 290 هجري قمري ، مردم گيلان و ديلم كم كم به مذهب علويان روي آوردند و در گسترش آن نيز كوشش بسيار كردند. سلسله ديلميان در دوران فرمانروايي خود به بغداد لشگر كشيدند و خليفه عباسي را شكست دادند . مغولان در زمان اولجايتو موفق شدند براي مدت كوتاهي اين سرزمين را تصرف كنند . گيلانيان در به قدرت رسيدن صفويان نقش مهمي را ايفا كردند.در زمان سلطنت شاه عباس اول ، گيلان استقلال خود را از دست داد . در سال 1071 هجري قمري ، قواي روسيه به دستور پتر كبير به گيلان حمله برد و رشت را تا سال 1145 هجري قمري در اشغال خود نگه داشت . گيلك ها در پيروزي انقلاب مشروطيت نيز سهمي عمده داشتند . آنها در سال 1287 هجري قمري تهران را فتح كردند . نقش مردم گيلان در نهضت ميرزا كوچك خان جنگلي نيز از نمونه هاي درخشان تاريخ اين سرزمين است .
صنايع دستي
انواع صنايع دستي که در استان گيلان توليد مي شود عبارتند از: خراطي و نازک کاري چوب، منبت کاري، معرق کاري، حصير بافي، بامبو بافي، مروار بافي، سفالگري و سراميک سازي، نقاشي روي کدو، نمد مالي، شالبافي، ابريشم بافي، جاجيم بافي، گليم بافي، چموش دوزي، قلابدوزي، چادر شب بافي، قالي بافي.
منبت کاري
منبت يکي از ظرايف صنايع دستي ايران است که چونان ديگر انواع اين صنعت پر پيشه تلفيق بليغي از هنر و حوصله محسوب مي شود و دست اندر کاران آن از مواد اوليه اي ارزان و فراوان محصولاتي گرانبها با ارزش هاي مصرفي و هنري فوق العاده بالا به وجود مي آورند. منبت کاري هنري است مشتمل بر حکاکي و کنده کاري برروي چوب براساس نقشه اي دقيق. از آنجا که چوب داراي مقاومت قابل ملاحظه اي در برابر رطوبت، عوامل جوي و ... نيست متأسفانه نمونه و اثري از چوبهاي منبت کاري شده در دوره پيش از اسلام در دست نيست. در استان گيلان به دليل وجود جنگل و درخت چوبهاي زيادي نيز در دسترس است. در نتيجه کارهاي بسيار زيبايي را مي توان در اينجا مشاهده کرد.
خراطي و نازک کاري با چوب
خراطي، آن دسته از کارهاي چوبي است که معمولاً با قرار گرفتن چوب برروي دستگاههاي خراطي که طي آن چوب حول مرکزيتي به دوران مي آيد انجام مي شود. فرآورده هاي توليدي اين رشته شامل گلدان، قندان، شکلات خوري، آجيل خوري، زير سيگاري، ميان قليان، عصا و ... است. نازک کاري چوب، روشي از ساخت فرآورده هاي چوبي است که طي آن بوسيله وسايل نخاري نظير اره، رنده، سوهان، مغار و ... قطعات کوچک چوبي آماده مي شود. سپس بصورت روکش برروي بدنه چوبي چسبانده مي شوند. قطعات چسبانده شده تحت فشار قرار گرفته و شکل مي گيرند. از اين روش انواع شکلات خوري، زير سيگاري، قاب عکس و نظاير آن توليد مي شود.
معرق روي چوب
عمدتاً اين هنر در شهر رشت و به صورت خصوصي کار مي شود
حصيربافي
مهمترين مراکز عمده بافت: رشت، خمام، حسن رود، انزلي، اطراف لنگرود و رودسر است.
بامبو بافي
شروع کار بامبو بافي با کشت چاي در گيلان آغاز و رواج يافت و مهمترين مرکز توليد آن لاهيجان علي الخصوص منطقه ليالستان است. بامبو در فارسي به ني خيزران شهرت دارد که به طور طبيعي در مرداب ها و اطراف رودخانه هاي لاهيجان و رشت مي رويد.
مرواربافي
مرواربافي يکي از رشته هاي صنايع دستي است که طي ساليان اخير در گيلان رواج يافته است. مروار يک نوع چوب ترکه اي است که در منطقه سولقان در اطراف تهران کاشته مي شود و از آن انواع و اقسام سبد در سايزهاي مختلف, جاميوه اي, جاناني, جا ليواني و ... مي بافند. از نظر شکل و ظاهر به محصولات بامبوبافي بسيار شبيه است.
سفالگري و سراميک سازي
از مراکز مهم اين رشته در استان گيلان مي توان آستارا, انزلي, رودسر, صومعه سرا, لاهيجان و تالش ياد کرد. در استان گيلان مواد اوليه و مورد مصرف سفال بسيار يافت مي شود و به دليل رطوبت هوا و بارندگي هاي تقريباً دائمي از گذشته هاي دور مصرف سفال سقف براي پوشش ساختمانها استفاده مي شد.
نقاشي روي کدو
در ليالستان لاهيجان نوعي کدو کشت مي شود که به کدوي قليايي معروف است و در شرايط خاص پرورش مي يابد. ابتدا کدوي نارس را درون قالبي چوبي که جداره آن به شکلهاي زيبا و متفاوت مشبک است قرار مي دهند و دهانه آن را مي بندند به طوريکه فقط ساقه کدو از دهانه قالب بيرون مي ماند. کدو که به تدريج رشد مي کند شکل قالب چوبي را به خود مي گيرد و از داخل روزنه هاي قالب مشبک به بيرون نفوذ مي کند. پس از رسيدن کامل کدو آنرا از ساقه جدا کرده و با احتياط قالب را باز مي کنند و سپس آنرا نقاشي کرده و براي آنکه رنگ آن تيره قهوه اي بشود, آنرا درون ظرف بزرگي با پوست انار و زاج سياه مي جوشانند و سپس قسمتهايي از پوست کدو را که باقي مانده است مي تراشند و در نتيجه نقش و نگار روي آن ظاهر مي شود. اين کدو پس از رسيدن خود به خود توخالي مي شود. از اين محصول بيشتر براي قليان، پايه آباژور و ... استفاده مي کنند. اين هنر از هنرهاي تزئيني است.
نمد مالي
نمد به عنوان يکي از زيراندازها و تن پوش هاي سنتي ايران سابقه اي طولاني دارد. ماده اوليه مورد نياز براي تهيه نمد بطور معمول ضايعات پشم و کرک قالي است. ولي از آنجا که توليد نمد بنا بر سفارش متقاضي به نمدمال صورت مي گيرد از پشمهاي مرغوب نيز در آن استفاده مي شود.
لطفا منتظر باشید ...
