استان لرستان نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

استان لرستان - نسخه متنی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

استان لرستان

استان لرستان، با وسعت حدود 28559 كيلومتر مربع در غرب ايران قرار گرفته است.

اين استان، ازشمال به استان هاي مركزي و همدان؛ از جنوب به استان خوزستان؛ از شرق به استان اصفهان واز غرب به استان هاي كرمانشاه و ايلام محدود است.

اشترانكوه با چهار هزار و پنجاه متر ارتفاع بلندترين نقطه استان لرستان است.

پست ترين نقطه آن در جنوبي ترين ناحيه استان واقع شده و حدود پانصد متر از سطح درياي آزاد ارتفاع دارد.

بر اساس آخرين تقسيمات كشوري در سال هزار و سيصد و هفتاد و پنج، استان لرستان داراي نه شهرستان، ده شهر، بيست بخش، هشتاد و يك دهستان و دو هزار و هشتصد و چهل و دو آبادي داراي سكنه بوده و مركز آن شهر خرم آباد است. شهرستان هاي استان عبارتند از: خرم آباد، بروجرد، اليگودرز، دورود، ازنا، كوهدشت، دلفان، سلسله و پل دختر.

جغرافياي طبيعي و اقليم استان

استان لرستان سرزميني كوهستاني است كه به جز تعدادي دره آبرفتي و چند دشت كوچك، ناحيه هموار ندارد. اين ناهمواري ها كه داراي سنگ هاي دگرگوني است، در نتيجه مجاورت با گنبدهاي خارايي (دروني) الوند و سربند (شازند) پديد آمده اند. در ناهمواري هاي اصلي استان (ارتفاعات اصلي زاگرس)، كوه ها به طور منظم از شمال غربي به سوي جنوب كشيده شده اند.

اين ناهمواري ها كه معمولا با دره هاي عميق همراهند، اغلب فشرده، بلند و ناصاف هستند؛ در حالي كه ناهمواري پيشكوه هاي داخلي به صورت تپه ماهورهاي گنبدي شكل و كم ارتفاع خودنمايي مي كنند و نقاط بلند آنها، به گنبدهاي خارايي مربوطند. استان لرستان داراي آب و هواي متنوع است. در زمستان، هنگامي كه در شمال لرستان برف و كولاك و سرماي شديد جريان دارد، قسمت هاي جنوبي آن از هواي مطبوع و باراني برخوردار است.

بررسي هاي اقليمي نشان مي دهند، خرم آباد داراي زمستاني معتدل و تابستاني گرم است و بروجرد زمستاني سرد و تابستاني معتدل دارد. اليگودرز نيز زمستاني بسيار سرد و تابستاني معتدل دارد.

جغرافياي تاريخي استان

اقوام مهاجر، در هزاره سوم و چهارم پيش از ميلاد در كوهساران زاگرس اسكان يافتند و سرانجام، سرزمين بين النهرين (ميان دو رود) را تصرف كردند. نام طايفه هايي كه در زاگرس سكونت داشتند، در آٍثار برجاي مانده از سارگن پادشاه مقتدر اكد (دو هزار و بيست و هشت تا دو هزار و سي قبل از ميلاد) آمده است.

به استناد كتيبه هاي بابلي، آشوري و ايلامي، ساكنان دامنه هاي كوهساران زاگرس طايفه هايي مانند لولوبي، مانايي، كاسي، گوتي، نايدي، آمادا و پارسوا بوده اند. تاريخ نگاران، در آريايي بودن لولوبي ها و مانايي ها ترديد دارند؛ اما شواهد تاريخي نشان مي دهند، كاسي ها در سال هزار و ششصد قبل از ميلاد در لرستان كنوني مي زيستند و حكومت آنها از شمال و شرق لرستان تا اطراف همدان توسعه داشت.

اين قوم، در هزاره دوم پيش از ميلاد در بابل نفوذ كردند، از حمورابي شكست خوردند؛ اما عاقبت در بابل مستقر شدند و دومين سلسله شاهان بابل را تأسيس كردند. انقراض كاسيان در هزاره دوم پيش از ميلاد، با يورش دولت مقتدر ايلام صورت گرفت. در نتيجه، كاسي ها به زاگرس عقب نشستند و خراجگزار ايلام شدند و آنها در برابر توسعه طلبي آشوري ها، در مناطق شرقي، مانند سدي مقاومت كردند.

قدرت اين قوم كوه نشين به حدي رسيد كه شاهان سلسله هخامنشي هنگامي كه از فارس به شوش يا از بابل به اكباتان مي گذشتند، هديه هايي براي ايلات كوهستاني بين راه مي فرستادند تا مسير آنها را امن نگاه دارند. در دوره هاي بعدي ساكنان اين نواحي به طور موقت مغلوب اسكندر مقدوني شدند.

در دوره ساسانيان، پشتكوه و پيشكوه را شخصي از خاندان معروف هرمزان اداره مي كرد. آخرين فرمانرواي اين خاندان، همان هرمزان بود كه به اسارت سپاهيان عرب درآمد. عرب ها در سال شانزده هجري قمري پس از فتح حلوان، نواحي شمالي لرستان را گرفتند و در سال بيست و يك هجري قمري، نهاوند و قسمت جنوبي لرستان را نيز به تصرف خود درآوردند.

در سال بيست ودو هجري قمري، هنگامي كه «عمر» سرزمين هاي گرفته شده را در ميان لشكريان كوفه و بصره تقسيم مي كرد، لرستان ضميمه حوزه كوفه شد و از آن پس جزو ايالت جبال (عراق عجم) درآمد و تا ميانه سده چهارم هجري، حكمران اين منطقه يا از بغداد يا از كوفه تعيين مي شد. در همين قرن، حسنويه كرد اين منطقه را به تصرف خود درآورد.و خاندان او تا سال پانصد هجري قمري بر لرستان تسلط داشتند.

مقارن استيلاي مغول بر ايران، لرستان به دو قسمت لر بزرگ و لر كوچك تقسيم شد. هر يك از اين دو قسمت از پيش از استيلاي مغول تا مدت زماني پس از انقراض ايلخانان، امراي نيمه مستقل داشتند. اتابكان لر بزرگ اصلاً از كردان شام بودند كه از حدود نيمه قرن ششم هجري از راه آذربايجان رهسپار ايران شدند و در حدود اشترانكوه و جلگه هاي شمالي آن اسكان گزيدند پايتخت اتابكان لرستان در شهر ايذج (مال امير) بود.

خرابه هاي فراواني از آن دوره باقي مانده كه بيشتر آنها به دوره ساسانيان مربوط است و هنوز در اين محل ديده مي شوند. اتابكان لر بزرگ تا نيمه اول قرن نهم هجري حكومت كردند (پانصد - هشتصد و بيست و هفت هجري قمري) و آخرين آنها كه غياث الدين كاووس نام داشت، به دست سلطان ابراهيم بن شاهرخ تيموري بر افتاد و سلسله او منقرض شد.اما اتابكان لر كوچك (پانصد وهشتاد- هزار وشش هـ.ق) كه چندين امير معتبر داشتند و حكومتشان نيز طولاني تر بود، هيچ وقت اهميت و اعتبار لر بزرگ را پيدا نكردند.

اتابكان لر كوچك موقعيت خود را تا زمان صفويه حفظ كردند و حتي حكومت خود را تا غرب كوه هاي پشتكوه توسعه دادند. آخرين فرد اين سلسله شاهوري نام داشت كه در سال هزار و شش هجري قمري به فرمان شاه عباس اول كشته شد و سلسله او نيز بر افتاد بدين گونه حكومت لرستان به حسين نامي محول شد و خاندان اين والي تا اوايل روي كار آمدن سلسله قاجار، بر لرستان حكومت كردند. از آن پس حكومت پشتكوه را گاه حكام بروجرد و زماني حكام شوشتري به عهده داشته اند.

شهرخرم آباد

اين شهر تاريخ چند هزار ساله دارد و يكي از شهرهاي قديمي ايران است كه از آغاز پيدايش خود تاكنون، تمدنهاي مختلف و متعددي، از جمله كاسي ها، بابلي ها، ايلامي ها، ساسانيان، سلجوقيان و خوارزمشاهيان و ... را تجربه كرده است. در پيرامون اين شهر آثار متعددي از ادوار فوق باقي مانده است.

خرم آباد در ميان دره اي قيفي شكل و پر آب جاي گرفته است و قلعه هاي تاريخي و قديمي آن، محلي امن و سنگري محكم براي حاكمان زمان در برابر مهاجمان و شورشيان بوده است.خرم آباد شهري است تجارتي، خدماتي و نظامي كه به عنوان مركز استان لرستان، در كنار توسعه ناموزون، موجبات جذب مهاجران شهري و روستايي را فراهم آورده است.

شكل و تركيب شهر خرم آباد بيشتر تابع عوامل جغرافيايي آن است، به طوري كه فشار جمعيت، خانه هاي شهري را تا كمركش كوه پيش برده است. خرم آباد داراي معبر و مسيرهاي قديمي و طبيعي است.

جاذبه هاي ديدني

گرداب سنگي


منار خرم آباد

مقبره فلک الدين

مقبره بابا طاهر

مقبره جلاله

مقبره مير سيد علي

مقبره حيات الغيب

بقعه جابر

بقعه امير سيف

بقعه شهنشاه

قلعه فلک الا فلاک

قلعه رکي

قلعه زاخه

قلعه منگره

قلعه سرقلا

قلعه رزه

قلعه بهرام

قلعه شهنشاه

قلعه چشمک

قلعه قلا جق

دژ

گريت

مقبره زيد بن علي

بقعه شاه زاده احمد

جاذبه هاي طبيعي

دره خرم آباد

دره محمل کوه

دره گوشه

دره پير جيد

دره بابا عباس

دره حوض موسي

تپه هاي باباخاني

تپه سراب

پل شاهپوري

پل خرم آباد

پل کشکان

پل کرو دختر

پل گاوميشان

پل کاکارضا

پل خرم آبادي

غار قمري

غار يافته

غار کنجي

غار ارجنه

غار قاژه

غار دوشه

غار کوگان

شهر ازنا

اين شهر در سي و شش كيلومتري شرق شهرستان دورود و بيست و چهار كيلومتري غرب شهرستان اليگودرز واقع شده و گذشته تاريخي آن با تاريخ منطقه دورود و عجين شده است. شهر ازنا قبلاً جزو محدوده سياسي شهرستان اراك از استان مركزي بود و در حال حاضر يكي از شهرستانهاي استان لرستان به شمار مي رود. اين شهر با جاده اي به اصفهان مرتبط است و خط لوله سرتاسري نفت از آن مي گذرد.

شهر اليگودرز

بررسي هاي تاريخي نشان مي دهند، پيش از شكل گيري شهر فعلي اليگودرز، در محل كنوني آن شهري با همين نام وجود داشته كه به علل نامعلوم از بين رفته است. مردم اين ديار، مذهب شيعه قديم (علوي) داشته اند و خانقاه آن، مركز تعليمات ديني قزلباشان و درويشان بوده است.

شاه اسماعيل صفوي در يكي از سفرهاي خود از اين خانقاه ديدن كرده است. در كوه ها و تپه هاي اليگودرز، آثاري از قبيل آجرهاي مكعب مستطيل و ظروف سفالي و فلزي مربوط به قرن هفتم هجري به دست آمده است.هسته اوليه شهر اليگودرز در درجه اول در اثر رودخانه ها، قناتها و چشمه ها پديد آمده است.

موقعيت ارتباطي از عوامل مهم ديگر در ايجاد و گسترش اين شهر بوده است. به طوري كه يكي از راههاي مهم اصفهان به غرب كشور از فريدن، اليگودرز، گاپله و بروجرد مي گذشت. همچنين اين منطقه، نواحي بختياري را به فلات مركزي ايران (اراك، خمين، گلپايگان، خوانسار) متصل كرده است.

جاذبه هاي ديدني

اشتران کوه

غاليه کوه

کوه تمندر

شهر بروجرد

از پيشينه و تاريخ پيش از اسلام شهر بروجرد كه در گويش لري «وروگرد» و در لهجه محلي بروجردي «ورويرد» ناميده مي شود، مدارك كافي به دست نيامده است. گروهي بروجرد را از بناهاي فيروز ساساني مي دانند و عده اي ديگر آن را محل گرد آمدن دوباره سپاهيان شكست خورده يزد گرد سوم مي شناسند.

در زمان حكومت قاجار، حسام السلطنه حاكم خوزستان و لرستان، بروجرد را مقر حكومت خود قرار داد و با تعمير قلعه هاي آن، خندقي دور شهر ايجاد كرد. عوامل مؤثر از قبيل آب و هواي معتدل كوهستاني، دشت حاصل خيز رسوبي سيلاخور، شبكه آبهاي روان دائمي، مراتع طبيعي، موقعيت استراتژيك جغرافيايي و سياسي و گسترش شبكه ارتباطي و تجاري باعث جذب جمعيت و توسعه آن بوده اند.

جاذبه هاي ديدني

قبر واعظ اصفهاني

تپه قرق

جاذبه هاي طبيعي

رود سزار

مراكز مذهبي

مسجد جامع بروجرد

مسجد سلطاني بروجرد

مقبره شاهزاده ابوالحسن

امام زاده جعفر

گورستان رازان

گورستان مير احمدي

شهر پل دختر

شهرستان پل دختر در قسمت جنوب غرب شهرستان خرم آباد به فاصله حدود صد كيلومتري آن واقع شده است. پل دختر، شهرستان مرزي بين استانهاي لرستان و ايلام است و چهل و نه كيلومتر با شهرستان دره شهر از استان ايلام فاصله دارد. پيشينه تاريخي اين منطقه نيز در چارچوب تاريخ خرم آباد قابل بررسي است. محدوده اين شهرستان قبلاً از توابع بخش ملاوي خرم آباد بود و در حال حاضر به شهرستان تبديل شده و مركز آن شهر پل دختر است.

جاذبه هاي ديدني

پل کلهر

تفرجگاه تنگه چشمک

غار کلماکره

گورستان چشمک

/ 1