استان هرمزگان

موقعيت جغرافيايي استان هرمزگان

استان هرمزگان با وسعت شصت و هشت هزار و چهارصد و هفتاد و پنج و هشت دهم كيلومتر مربع، در جنوب ايران مابين مختصات جغرافيايي بيست و پنج درجه و بيست و سه دقيقه تا بيست و هشت درجه و پنجاه و هفت دقيقه عرض شمالي، و پنجاه و دو درجه و چهل و يك دقيقه تا پنجاه و نه درجه و پانزده دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ واقع شده است. اين استان از شمال و شمال شرقي با استان كرمان؛ از جنوب با خليج فارس و درياي عمان از جنوب شرقي با سيستان و بلوچستان؛ و از غرب با استان هاي فارس و بوشهر همسايه است. تنگه هرمز، يكي از حساس ترين و حياتي ترين گذرگاه هاي آبي عصر حاضر، در قلمرو سياسي اين استان قرار دارد. اين تنگه هلالي شكل صد و هشتاد و هفت كيلومتر طول دارد. عمق تنگه هرمز به دليل شيب تند كف آن از قسمت شمال به جنوب متغير است؛ به طوري كه در نزديكي جزيره لارك، در حدود سي و شش متر و در ساحل جنوبي نزديك شبه جزيره مسندام صد و هشتاد متر است. همچنين چهارده جزيره كوچك وبزرگ به نام هاي ابوموسي، بني فرور، تنب بزرگ و كوچك، سيري، شتور، فرور، كيش، لاوان، قشم، لارك، هرمز، هندورابي و هنگام در محدوده آب هاي ساحلي اين استان قرار دارند. استان هرمزگان، طبق آخرين تقسيمات كشوري، مشتمل بر هشت شهرستان، بيست و يك بخش، شصت و نه دهستان و دو هزار و چهل و شش آبادي داراي سكنه است و شهرستان هاي آن عبارتند از: بندرعباس، بندر لنگه، ميناب، رودان، قشم، جاسك، حاجي آباد و ابوموسي

جغرافياي طبيعي و اقليم استان

بخش عمده اي از مساحت اين استان را مناطق كوهستاني در برگرفته اند. كوه هاي اين منطقه ادامه رشته كوه هاي زاگرس اند كه به تدريج از شمال شرقي به جنوب شرقي امتداد مي يابند. ادامه اين رشته همراه با كاهش ارتفاع، به تپه ماهورهاي آهكي، گچي و شني منتهي شده و به زمين هاي پست ساحلي خليج فارس و درياي عمان متصل مي گردد. اين ناحيه پست ساحلي، در اطراف تنگه هرمز وسعت بيشتري يافته، و شرايط مساعدي براي كشاورزي و صيفي كاري به وجود آورده است. با توجه به مشخصات اقليمي و استقرار استان هرمزگان در منطقه فوق حاره اي، گرمي هوا مهم ترين پديده مشهود اقليمي آن است. استان هرمزگان از مناطق گرم و خشك ايران است و اقليم آن تحت تأثير آب و هواي نيمه بياباني و بياباني قرار دارد. هواي نوار ساحلي در تابستان ها، بسيار گرم و مرطوب است و گاهي نيز دماي آن از پنجاه و دو درجه سانتي گراد تجاوز مي كند. دماي متوسط سالانه اين منطقه در حدود بيست و هفت درجه سانتي گراد است. از ويژگي هاي آب و هوايي استان هرمزگان، يك فصل طولاني گرم و يك فصل كوتاه خنك است. فصل گرم همراه با هواي شرجي نه ماه به درازا مي كشد. فصل تابستان از اوايل اسفندماه شروع مي شود؛ هوا رفته رفته رو به گرمي مي رود تا اين كه گرما در تير و مرداد به اوج خود مي رسد. فصل خنك آن همراه با خشكي نسبي هوا، در حدود سه ماه طول مي كشد. اين فصل از اوايل آذرماه شروع مي شود و تحت تأثير توده هاي هواي خنك غربي قرار مي گيرد. دماي هواي اين استان، در سردترين شب هاي سال، به ندرت به صفر درجه مي رسد و در روزهاي زمستاني، دماي آن معمولاً از ده درجه سانتي گراد بالاي صفر پايين تر نمي آيد. اصولاً آب و هواي اين استان همانند آب و هواي نواحي بياباني است و ميزان بارش هاي جوي آن نيز فوق العاده اندك مي باشد. در اين منطقه، در حدود نه ماه از سال، بارندگي مهمي صورت نمي گيرد و قسمت عمده بارندگي آن نيز در يك يا دو نوبت به وقوع مي پيوندد. در همان موارد اندك هم، بارندگي آن اغلب مانند باران هاي بهاري سيل آسا است و خسارات فراواني به بارمي آورد. ميزان رطوبت نسبي در سواحل خليج فارس عمدتاً بالا است و بين بيست تا صد در صد نوسان دارد.

صنايع دستي

صنايع دستي استان شامل قاليبافي، گليم بافي، گبه بافي، سفالگري، حصير بافي، گلابتون دوزي، سوزن دوزي، خوس دوزي، زري بافي، چادرشب بافي، جاجيم بافي، مبلمان سازي، خرسک بافي، سنگ تراشي، خيمه بافي، صنايع دستي دريايي و انواع بافته هاي داري کوچک نظير توبره، کشکدان، نمکدان، خورجين است. صنايع دستي موجود در استان هرمزگان عمدتاً فصلي بوده و 90 درصد توليدکنندگان را زنان تشکيل مي دهند.

حصيربافي:

از حصير بافي بايد به عنوان رايج ترين و معمول ترين صنعت دستي استان هرمزگان نام برد، چرا که ماده اوليه مورد نياز حصير بافي برگ درخت خرما بوده که به حد وفور در اختيار صنعتگران است و توليد انواع فرآورده هاي حصيري که کاملاً جنبه مصرفي دارد در استان شايع است. روستاهاي ميناب، يشاگرد، بندر لنگه و اطراف آن از مناطق مهم بافت حصير است که اکثر کار آن توسط زنان و دختران منطقه صورت مي گيرد. مواد اوليه مورد مصرف عبارت است از برگ درخت خرما(پيش مُغ) و ضايعات درخت خرما و گياهي به نام مور . حصير بافان ميناب در روستاهاي بهمني، چلو، نصيرابي، محمودي و قاسم آباد ساکن هستند.

سفالگري:

سفالگري در روستاهاي حکمي، گوربند و شهوار از توابع شهرستان ميناب و روستاهاي لشتگان از توابع بندر عباس رواج دارد.

گلابتونه دوزي:

زردوزي که در نقاط مختلف ايران به «کم دوزي»، «گلدوزي»، «برودري دوزي» و «کمان دوزي» شهرت دارد، در اکثر نقاط ايران رواج دارد و در استان هرمزگان بويژه شهرهاي بندر لنگه، بندر عباس و ميناب رونق بسيار دارد.

از گلابتون دوزي براي توليداتي نظير دمپايي، شلوار هاي زنانه، سر آستين، پيش سينه، دور يقه، لبه پرده، ديوارکوب، پشتي، کوسن، سجاده، جلد قرآن و تابلو استفاده مي کنند.

خوس دوزي:

اين هنر به کمک نوارهاي نقره اي باريک و برروي پارچه توري ريز بافت تجلي يافته و گاه ستاره هايي فلزي برروي پارچه مي نشانند، و ازآن براي تزئين مقنعه، دستار(چادر زنانه) استفاده مي شود. پارچه مصرفي معمولاً به رنگ هاي سياه، سفيد، سبز و زرشکي است که هر دو روي پارچه شکل يکسان دارند.

بادله دوزي:

بادله دوزي يا تلي بافي عبارت است از بهم پيوستن چند نوع زري با يکديگر به صورتي که زري بزرگ دروسط و زري هاي کوچک در اطراف قرار مي گيرند. بادله به شکل نوارهايي با پهناي 15 سانتيمتر توليد مي شود که معمولاً براي لبه شلوارهاي زنانه مورد استفاده قرار مي گيرد.

سوزندوزي:

نوع ديگر از رودوزي است که فقط در بخش وشاگرد و توسط زنان و دختران روستايي به شيوه زنان بلوچ انجام مي گيرد و دليل آن نزديکي منطقه به استان سيستان و بلوچستان است.

قاليبافي:

مناطق توليد قاليبافي در استان هرمزگان عبارتند از: بندرعباس, روستاي درتوجان و بخش حاجي آباد. اغلب توليدکنندگان را عشاير اسکان يافته ايلهاي افشاريه ورائيني تشکيل داده که به توليد و تهيه انواع قالي و قاليچه, رويه پشتي و چنته مشغول هستند. توليدکنندگان معمولاً پشم مورد نياز خود را از سيرجان خريداري کرده و خود به ريسيدن و رنگرزي آن اقدام مي کنند. نوع گره رايج گره فارسي است و نقشه هايي که در بخش حاجي آباد و روستاي درتوجان بافته مي شود نقشه هاي افشاريه است که به نامهاي بوته شاهي، ماه و ستاره اي, سه کله, خشتي, گنبدي, شکارگاه, بچه بغل, سماوري و ... معروف هستند.

خرسک بافي:

خرسک عبارت است از بافت نوعي فرش با پرزهاي بلند و درشت بافت که بافت آن با رنگ هاي بسيار محدود انجام مي شود. در بافت سنتي آن از رنگ طبيعي پشم استفاده مي شده است. پرز, تار و پود کلفت آن از پشم است و از پود رو استفاده نمي شود. در قديم از آن به عنوان روانداز استفاده مي کرده اند. امروزه از اين نوع بافت براي توليد پادري و کناره در اندازه هاي مختلف استفاده مي کنند. نقوش خرسک معمولاً هندسي بوده و بافت آن در روستاي درتوجان رواج دارد.

شيريکي پيچ:

از ديگر توليدات استان هرمزگان شيريکي پيچ را مي توان نام برد که مرکز توليد آن روستاهاي بخش حاجي آباد بوده و دليل رونق آن همسايگي منطقه با استان کرمان است.

چادرشب بافي:

چادرشب بافي يا کاربافي از ديگر صنايع دستي استان هرمزگان است که در روستاهاي کليبي و سرريگان از توابع ميناب و روستاهاي سيروئيه, احمديه و فارقان رواج دارد.

چنته بافي:

چنته بافي در منطقه وشاگرد به وسيله دارهاي زميني و توسط زنان انجام مي شود.

نقش ها اغلب به صورت هندسي و ذهني بافت است. اطراف چنته را به وسيله صدف هاي دريايي و منگوله هاي رنگي تزئين مي کنند. از چنته بيشتر براي تزئين کپرها استفاده مي شود.

صنايع دستي دريايي:

همه ساله به هنگام جزر و مد دريا, مقادير متنابهي از انوع صدف ها, حلزون ها و بقاياي آبزيان خليج فارس در سواحل جزاير متعدد اين خليج (کيش, ابوموسي, لارک, قشم, هرمز و ...) مي ريزد که توسط اهالي بومي جمع آوري شده و توسط افراد باذوق از آنها تابلو, مجسمه ها و اشياء گوناگوني توليد مي شود. مواد اوليه مصرفي شامل پوسته حلزون ها, صدف ها, استخوان ماهي, گوش ماهي و مرجان است و براي اتصال قطعات انتخاب شده از چسب بي رنگ استفاده مي کنند.