لباس هاي فضايي : از ديروز تا امروز (دوشنبه 17 مهر 1385)

مانيا رهبان

لباس هاي فضايي در طي دهه هايي که از آغاز ماموريت هاي فضايي مي گذرد،دستخوش تغييرات زيادي شده است که در اين مقاله سعي داريم به سير اين تحولات بپردازيم.

در درون لباس هاي فشار H-10 خلبانان هواپيماهاي سري .

خلبانان هواپيماهاي سري H-10 در درون لباس هاي فشار.

هواپيماهاي جت: زماني که هواپيماي جت ساخته شده بود،خلبانان براي تطبيق با فشار هواي کم و کمبود اکسيژن در ارتفاعات زياد نياز به لباس هايي با قابليت تنظيم فشار داشتند.بيشتر اين لباس ها تنها براي زماني که فشار کابين افت مي کرد طراحي شده بودند.اين لباس ها داراي پوششي از جنس نئوپرين(Neoprene) بودند که مي توانستند همچون يک بالون ،پر از باد شوند،همچنين داراي پوششي سخت و غيرقابل انعطاف بر روي نئوپرين براي ايجاد فشار مستقيم بر روي خلبان و نگه داشتن خود لباس بودند.شيلنگ هايي به طور مستقيم از لباس به هواپيما متصل بودند که اکسيژن مورد نياز از اين طريق تامين مي شد.

پروژه مرکوري :

زماني که پروژه مرکوري ناسا آغاز شد،لباس هاي فضايي طرح اوليه لباس هاي فشار را حفظ کردند با اين تفاوت که بر روي نئوپرين چندين لايه مايلار با اندود آلومينيوم اضافه شده بود.

لباس هاي فضايي مرکوري،همچنين شامل پوتين،دستکش و يک کلاه متصل به يقه لباس،بود.لباس ها توسط يک پنکه خارجي که فضانوردان با خود حمل مي کردند،خنک مي شدند.فضانوردان اکسيژن را از طريق فضاپيما و شيلنگ هاي متصل به لباس ها دريافت مي کردند.مانند قبل،لباس ها تنها زماني پرفشار مي شدند که فشار کابين افت مي کرد.

پروژه جميني :

فضانوردان گزارش دادند که جا به جايي در لباس هاي فضايي مرکوري زماني که پرفشار مي شوند بسيار دشوار است،زيرا اين لباس ها اساسا براي راهپيمايي فضايي طراحي نشده بودند.بنابراين ناسا زماني که پروژه جميني شروع شد،تصميم گرفت که لباس هاي فضايي نه براي موارد ضروري که براي راهپيمايي هاي فضايي طراحي شوند،بنابراين تغييرات زيادي بر روي لباس ها صورت گرفت.

براي تطبيق با محيط فضا ،لباس هاي فضايي جميني،پوششي شبکه دوزي شده از نئوپرين با لايه هايي از نايلون و با اندود تفلون براي محافظت در برابر خرده سنگ هاي فضايي بودند.فضاپيما اکسيژن و هواي خنک را از طريق جعبه هايي متصل به لباس تامين مي کرد.بعد از انجام پروژه جميني فضانوردان دريافتند که خنک کردني که با هوا صورت مي گيرد کاربرد چنداني ندارد.اغلب اوقات فضانوردان در طول راهپيمايي ها،دچار گرمازدگي و تشنگي مي شدند و کلاه هايشان از رطوبت زياد،بخار مي گرفت.

پروژه آپولو :

به اين خاطر که فضانوردان آپولو بايد علاوه بر پرواز در فضا بر سطح ماه هم قدم مي گذاشتند يک لباس فضايي مجزا هم براي راهپيمايي بر روي ماه ساخته شد.لباس اصلي فضانوردان که در طي پرتاب مي پوشيدندمانند لباسي بود که هنگام افت فشار در کابين فضانوردان ديگر ماموريت ها مي پوشيدند.

لباس آپولو شامل موارد زير بود:

- يک لباس خنک کننده آبي نايلوني

- لباس فشار چند لايه

· لايه دروني: لايه اي نايلوني سبک با منفذ هاي گوناگون

· لايه مياني: نايلون با پوشش نئوپرين براي نگه داشتن فشار

· لايه بيروني:لايه اي نايلوني براي نگه داشتن لايه هاي پرفشار زيرين

- پنج لايه مايلار با اندود آلومينيوم و ترکيبي از چهار لايه داکرون براي محافظت در مقابل گرما

- دو لايه کاپتون(Kapton) براي حفاظ گرمايي بيشتر

- يک لايه با پوشش تفلون (غير قابل اشتعال) براي محافظت در برابر پارگي

- يک لايه از تفلون سفيد (غير قابل اشتعال)

لباس شامل پوتين،دستکش،يک کلاه پارچه اي براي برقراري ارتباط و يک کلاه از پلاستيک شفاف بود.در مدت زمان پرتاب،اکسيژن و خنک کننده آبي از طريق فضاپيما تامين مي شد.براي راهپيمايي بر سطح ماه،لباس با يک جفت پوتين محافظ،دستکش،فيلترها و سايه بان هايي که بر روي کلاه براي محافظت از تابش آفتاب قرار مي گرفتند، کوله پشتي پشتيبان قابل حمل که شامل اکسيژن ،تجهيزات حذف کربن دي اکسيد و خنک کننده آبي بود،مجهز مي شد.لباس فضايي و کوله پشتي مجموعا 82 کيلوگرم بر روي زمين و فقط 14 کيلوگرم بر سطح ماه وزن داشتند.

لباس اصلي ماموريت هاي آپولو همچنين در طي راهپيمايي هاي فضايي ماموريت هاي Skylab مورد استفاده قرار مي گرفت.

شاتل هاي فضايي :

در طول اولين پروازهاي شاتل فضايي ،فضانوردان يک لباس پرواز قهوه اي رنگ مي پوشيدند.مانند ماموريت هاي آغازين،اين لباس هاي پرواز هم براي محافظت فضانوردان تنها به هنگام افت فشار در کابين کاربرد داشتند.طراحي اين لباس ها بسيار شبيه به لباس هاي پرواز ماموريت هاي آپولو بودند.

زماني که پروازهاي شاتل بيشتر رايج شدند فضانوردان پوشيدن لباس هاي پرفشار در طي مدت پرتاب را متوقف کردند و به جاي آنها لباس هايي آبي روشن با پوتين هاي مشکي و يک کلاه سفيد پلاستيکي ضد ضربه جانشين شد.پوشيدن اين لباس ها تا حادثه ي چلنجر ادامه داشت.

بعد از بازبيني حادثه ي چلنجر ،ناسا از تمام فضانوردان خواست تا در طي مدت پرتاب و ورود به جو از لباس هاي پرفشار استفاده کنند.اين لباس هاي پرواز نارنجي پرفشارند و با کلاه ارتباطي،کلاه فضانوردي،پوتين،دستکش ،چتر نجات و کيسه هوا مجهز شده اند.اين لباس ها هم دوباره تنها در موارد ضروري - افت فشار کابين يا مواردي که فضانورد مجبور است از فضاپيما در ارتفاعات بالا در طي پرتاب يا ورود به جو به بيرون بپرد - قابل استفاده اند.

امروزه در راهپيمايي هاي فضايي شاتل و ايستگاه فضايي بين المللي از لباس هاي فضايي اي با تکنولوژي پيشرفته تري به نام EMU ( Extravehicular Mobility Unit) استفاده مي شود.