ايران ما: ســرزميــن باران

استان كوچكي در شمال ايران، همجوار با درياي خزر، به وسعت 14711 كيلومتر مربع به نام (گيلان) وجود دارد. گيلان، با استان اردبيل در غرب، مازندران در شرق، زنجان در جنوب و همچنين در شمال با كشور آذربايجان همسايه است. رود سفيد تمشك كه بين شهرهاي رامسر و چابكسر قرار دارد، گيلان را از مازندران جدا مي‌‌كند.

آب و هواي اين استان، معتدل خزري است. در طول بيشتر فصول سال، آب و هواي اين منطقه باراني است، به اين خاطراست كه مانند سدي از عبور بخار آب درياي خزر به داخل ايران جلوگيري مي‌‌كند و همين امر باعث مي‌‌شود كه در طول سال، مردمان اين سرزمين، شاهد باران‌هاي فراوان باشند...

تاريخ اين سرزمين، به شش قرن پيش از ميلاد برمي‌گردد. با مهاجرت آريايي‌ها و ديگر اقوام به اين سرزمين و زاد و ولد آنان، قوم‌هاي جديدي پديد‌ آمدند كه در آن ميان، دو قوم (گيل)و (ديلم) اكثريت را به خود اختصاص دادند.

پس از پيروزي اعراب بر ايران، گيلان، به سرزمين علويان تبديل شد. درحدود سال 290 هجري قمري، مردم گيلان و ديلم، كم‌كم به مذهب علويان روي آوردند و در گسترش آن نيز بسيار سعي كردند. در تاريخ ايران آمده است كه مردمان اين سرزمين، در به قدرت رسيدن صفويان، نقشي بسيار مهم ايفا كردند... نادر شاه افشار، علاقه‌اي وافر به قدرت نيروي دريايي ايران داشت، از اين‌رو چندين كارگاه كشتي‌سازي در اين سرزمين به ويژه در ناحيه (لنگرود)، تاسيس كرد. گر چه پيش از روي كارآمدن او، روس‌ها نخستين تهاجمات خود را به اين منطقه آغاز كردند. در تاريخ سرزمين ايران ثبت شده است كه در سال 1071 هجري قمري، شماري از قزاقان تزار، به قصد حمله به ايران، با چند كشتي، به سواحل گيلان هجوم آوردند. در سال 1136 قواي روسيه به دستور (پتركبير) به گيلان حمله برد و رشت را به اشغال در آورد... گيلك‌ها در پيروزي انقلاب مشروطيت نيز سهم عمده‌اي ايفا كردند، همچنين مردم گيلان در نهضت (ميرزا كوچك‌خان جنگلي)، نقش بسيار مهمي ايفا كردند...

به سوي سرزمين سبز

از تهران كه خارج مي‌‌شوي و اتوبان قزوين را طي مي‌‌كنيد، وارد جاده قزوين - لوشان مي‌‌شويد... از لوشان كه بگذري، به منجيل ‌مي‌‌رسيد و پس از طي مسير بيست كيلومتري، به شهر رودبار - شهر زيتون - مي‌‌رسيد. مي‌‌گويند پيشينه تمدن (رودبار) به دو هزار سال، پيش از ميلاد مسيح مي‌‌رسد. اين شهر، منطقه‌اي كوهستاني است و مرتفع‌ترين شهرستان استان گيلان به شمار مي‌‌رود. كوه‌هاي جنگلي از ويژگي‌هاي اين منطقه زيباي استان گيلان است... پس از رودبار به شهر رشت- مركز استان گيلان- مي‌‌رسيد.

رشت، مركز استان گيلان، بازار مركزي اين استان است و به خاطر مسافت كم ‌شهرهاي اين استان، در روز، جمعيت شاغل بيشتري دارد. افرادي كه در طول سال براي ديدن مكان‌هاي ديدني و تاريخي به استان گيلان مي‌‌روند، زماني كه به رشت مي‌‌رسند، سه ‌مسير مي‌‌توانند براي گردش انتخاب كنند. از هر مسيري بروند، پشيمان نخواهند شد، ابتدا مسير بندر انزلي و پس از آن تالش و در نهايت آستارا... نكته گفتني اين است كه وقتي‌ از بندر انزلي به سوي آستارا خارج مي‌‌شويد از شهرها و روستاهاي كوچك زيادي رد مي‌‌شويد،كه زبان مردمانشان، (آذري) است... در جنوب غربي رشت، مي‌‌توانيد صومعه‌سرا، فومن و در نهايت ماسوله، شهر تاريخي اين استان را از نزديك ببينيد. اگر مسير شرق را انتخاب كنيد، شهرهاي زيادي را خواهيد ديد، آستانه‌اشرفيه، (لاهيجان) عروس گيلان، سياهكل، املش، لنگرود، رودسر، كلاچاي، چابكسر و در نهايت مرز مازندران، كه تمام اين مسير، جاده ساحلي در كنار درياي زيباي خزر است.

جغرافياي طبيعي استان

در اين استان سرسبز و پرآب، به خاطر بارندگي‌هاي زياد، رودخانه‌هاي پرآبي وجود دارد كه مي‌‌توان به سفيدرود، رود آستارا چاي، ماسوله رودخان، رودشاخزر، شفارود، كرگان‌ رود، لنگرود رودخان، شلمان‌رود و پل رود اشاره داشت. همچنين تالاب‌هاي زيادي در اين استان وجود دارد كه حتي مكاني براي گردشگري است. تالاب اميركلايه در نزديكي بندر كياشهر و البته تالاب معروف انزلي... اين تالاب، نقش فعال علمي دارد و پژوهشگران از آن به عنوان يك آزمايشگاه طبيعي رايگان استفاده مي‌‌كنند... گردشگران با استفاده از قايق‌هاي موتوري و پارويي، مي‌‌توانند از اين تالاب زيبا ديدن كنند، به ويژه انواع پرندگان به‌خصوص قوهاي زيبا، فضايي زيبا‌، به اين منطقه داده‌اند.

در استان گيلان، چشمه‌هاي آب گرم فراواني به چشم مي‌‌خورد... چشمه‌ ‌آب‌معدني زمزمه در ماسوله در كنار رود خلشتربا (ماسوله رودخان) قرار دارد. رنگ آب در اين چشمه، نارنجي است...اهالي محل مي‌‌گويند اين آب، در درمان بسياري از بيماري‌هاي گوارشي موثر است.از ديگر چشمه‌هاي آب معدني، مي‌‌توان به چشمه‌هاي علي‌ زاخواني، آب شورلاكان، آب معدني سنگرود، چشماگل سه‌شنبه، آب گرم ماستخور و آب معدني سجيران اشاره كرد...

جنگل‌هاي زيبا

اما زيباترين مناطق اين استان جلگه‌اي، جنگل‌هاي شمالي ايران است. در جنگل‌هاي گيلان، تفرجگاه‌هاي زيادي وجود دارد. درجنگل‌هاي سياهكل، لاهيجان و فومن در تمام فصول سال به خصوص در بهار و پاييز، ايرانگردان زيادي به چشم مي‌‌خورند، همچنين رستوران‌هاي موجود در استان گيلان با انواع و اقسام غذاهاي سنتي از مهمانان، استقبال مي‌‌كنند... رستوران‌هايي كه در دل جنگل جاي گرفته است. همچنين در اين جنگل‌ها، امامزاده هاي فراواني وجود دارد. امامزاده ابراهيم، امامزاده اسحاق‌، امامزاده محمد حنفيه، امامزاده هاشم(ع) و... ميزبان مردم زيادي كه براي زيارت آمده‌اند، هستند.در سراسر استان گيلان، عمارت‌هاي قديمي زيبايي وجود دارد. كاخ ميان پشته در غازيان بندرانزلي، كاخ قشلاقي ضرغام‌السلطنه در شهر هشتپر، كاخ‌هاي ييلاقي ضرغام‌السلطنه در روستاي (مريان)، عمارت گمرك در بندرانزلي، عمارت شهرداري در بندرانزلي و همچنين قلعه رودخان شفت، قلعه بندبن قاسم‌آباد، قلعه ليسار در شهرستان تالش، قلعه تيمور لنگ در آيان، كافه قلعه در روستاي عين شيخ ديلمان و كاروان‌سراهاي تي‌تي، در مسير لاهيجان به ديلمان، پل آجري تميجان در جنوب رودسر در شرق گيلان، پل خشتي لاهيجان، پل خشتي نياكو، پل خشتي لنگرود، پل تاريخي لوشان، پل ليشاوندان، پل سه راهي شفت (دوره قاجار)، پل گاز رودبار در جاده قديم صومعه‌سرا (دوره قاجار) و پل قديمي شفارود در پونل طالش (دوره قاجاريه) و... از اين دست است.

شايد برايتان جالب باشد كه خانه‌هاي قديمي فراواني در شهرهاي اين استان وجود دارد. كوچه پس كوچه‌هاي تنگ و باريك در شهرهاي اين استان، چشم هر بيننده‌اي را به خود معطوف مي‌‌كند. حمام گلشن در مركز محله ميدان قديمي شهر لاهيجان كه به دوران قاجار و زمان سلطنت فتحعلي شاه مربوط مي‌‌شود.و از ديگر حمام‌هاي قديمي كه به لحاظ بناي تاريخي، بسيار قديمي مي باشد، حمام حاج آقا بزرگ در محله پيرسراي رشت، حمام حاجي در محله ساغري‌سازان رشت، حمام ديلمان در لاهيجان، حمام طاهر گوراب در فومن...است.

همچنين خانه منجم‌باشي گيلان كه در زمان آقا محمدخان قاجار زندگي مي‌‌كرد. اين خانه در سبزه ميدان لنگرود است...

از ديگر خانه‌ها و عمارت‌هاي تاريخي در اين استان، مي‌‌توان به خانه دريابيلي در لنگرود، نخستين دبيرستان گيلان، در ابتداي جاده رشت - انزلي، مدرسه قديمي معروف شهيد بهشتي، مناره كسگر در اطراف شهر صومعه‌سرا، مناره مسجد جامع لاهيجان (قاجار)، مناره بازار كسگر صومعه سرا (پيش از دوران صفوي) برج ميدان ساعت، برج ساعت انزلي و مجموعه ميدان رودسر اشاره داشت.

در سطح اين استان، آرامگاه‌هايي وجود دارد كه به اشخاص مشهور تاريخ ايران مربوط مي‌‌شود. افراد زيادي براي خواندن فاتحه، به آن جا مي‌‌روند. از معروف‌ترين اين آرامگاه‌ها بايد به آرامگاه ميرزا كوچك‌خان، دكتر محمد معين، آقا سيد دانيال، سيد رضا كيا، سيد علي كيا و آقا سيد محمد ميرشمس‌الدين اشاره كرد...

ويژگي‌هاي فرهنگي

گويش‌هاي گوناگوني در اين استان وجود دارد. زبان‌هاي گيلكي، تالشي و ديلمي از اين دسته زبان‌‌هاست... يكي از زيباترين مراسم در اين استان، مراسم ازدواج است. در روستاها و حتي در شهرهاي كوچك گيلان كه بيشتر‌شان داراي شالي‌كاري و چاي‌كاري هستند، زن و مرد در جريان كار روزانه مشاركت دارند.

خواستگاري در دو مرحله انجام مي‌‌گيرد. در مرحله اول، زنان براي نظرخواهي مي‌‌روند و در صورت توافق، خواستگاري رسمي انجام مي‌‌شود. مجلس عقد در خانه عروس برگزار مي‌‌شود، لوازم مجلس عقد را به طور معمول در (خوانچه) مي‌‌چينند و به خانه عروس مي‌‌فرستند. سپس دختر و پسر، عقد مي‌‌شوند و پس از اين مراسم، شيريني‌خوران برگزار مي‌‌شود.

معمولا شب شيريني‌خوران، داماد در خانه عروس مي‌‌ماند، اما در برخي نواحي، ماندن داماد در خانه عروس به مجلس ديگري موكول مي‌‌شود كه (پاكشون) يا (دومازن مارون) ناميده مي‌‌شود. تا پيش از برگزاري اين مجلس، داماد حق رفتن و ماندن در خانه نامزدش را ندارد. در اين مجلس، براي ماندن داماد، بنا به رسم، معمول، بايد بهانه‌اي پيدا شود، تا جايي كه همراهان داماد، يكي يكي مي‌‌روند و او تنها مي‌‌ماند. در آخر شب، يك نفر كفش داماد را جايي پنهان مي‌‌كند.

گم شدن كفش، گفت‌و شنودها و شوخي‌هاي شيرين به دنبال دارد و سرانجام داماد، شب را در خانه عروس صبح مي‌‌كند و به اين ترتيب، پاي او به خانه نامزد عقد كرده‌اش باز مي‌‌شود... البته در اين باب، مطالب زيادي براي نگارش است كه در اين مقال نمي‌‌گنجد، اما بد نيست به اين نكته اشاره كنيم كه در روستاهاي گيلان، عروس و داماد، روستا را پياده طي مي‌‌كنند و به درب هر خانه كه مي‌‌رسند از آنان و همراهانشان پذيرايي مي‌‌شود و آب به زير پاي عروس مي‌‌ريزند... در نيمه‌هاي مسير، داماد يك نارنج، پرتقال، سيب يا تكه‌اي قند به سوي عروس پرتاب مي‌‌كند كه بركت‌خواهي در آن نهفته است...

همچنين عروس و داماد پس از ورود به خانه بخت، دور حوض يا چاه آب خانه مي‌‌گردند و عروس، سكه‌اي در آب مي‌‌اندازد...

اما آنهايي كه به اين شهرهاي شمالي مي‌‌روند، يك مسئله برايشان بسيار عجيب و ديدني است و آن هم بازارهاي مختلف در سطح استان است. شنبه بازار در لوشان و لنگرود، يكشنبه‌بازار در صومعه‌سرا، دوشنبه بازار در كپورچال، شفت و آستانه، سه‌شنبه بازار در پره‌سر، فومن و املش، چهارشنبه ‌بازار در رضوانشهر، كوچصفهان و لنگرود، پنجشنبه‌بازار در آستانه، سياهكل و كلاچاي و جمعه بازار معروف در شاندرمن و گوراب زرميخ ... پرداختن به گيلان، سرزمين سرسبز ايران،سرزمين باران، تنها دردو صفحه كافي نيست.