باغ ايراني چيست؟باغ ايراني كجاست؟

باغ ايراني چيست؟

باغ ايراني نتيجه تلاش انساني در ايجاد محيطي مساعد با عناصر طبيعي در گستره طبيعت

است. عناصر طبيعي بر اساس داده ها و شاخص هاي بي شمار ذاتي و پنهان خود به وجود مي

آيد. مشاركت عناصر در تركيب و ايجاد محيط مساعد، هر چند مشروط عوامل مشخص به خود مي

باشد، در كل اتفاقي است؛ يعني، رويدادي است بدون قصد انساني كه بدون نظم معيني رخ

كرده است. تكرار اتفاق ها طبيعت را شكل مي دهد، اما انسان، در شكل دادن به محيط

مساعد جاي اتفاق را به خواست تبديل مي كند. خواست پديده اي است تاريخي، بنابر

اين، متغير و هدفمند است. خواست به مثابه اداره آگاه با هدف دگرگون كردن محيط

نامساعد در ايجاد باغ متكي به قدرت و تصميم، مهارت، دانش و پاكي روان سازندگان اش،

به طور هدفمند، تابع وضعيت طبيعي، عمل مي كند.طبيعت با تمام قدرت و توانايي اش تمام

شرايط ضروري هستي را آماده كرده، و در آن شرايط ضروري عوامل قاطع در فرايند ظهور

پديده ها و همچنين شكل يابي زندگي و محيط زيست در كار مي باشد. بنابر اين، باغ

ايراني به مثابه باز توليد طبيعت نيست، لكن عوامل قاطع واقعيت هاي ناپيداي طبيعت را

به كار مي گيرد. و نظم لازم را در طبيعت بدون نظم به وجود مي آورد. فضاي باغ توأماني

از شكل عيني و شكل حسي است، باغ در شكل عيني به طور كالبدي قابل مشاهده است و

يا قابل تأكيد است و در شكل حسي از فرايند ابتدايي تأثير مستقيم شي هاي متعلق به

واقعيت روي اندام هاي حسي انسان وارد فرايند مركب ادراكي شده و در حوزه عمل شناختي-

دانشي شكل عيني و شكل حسي به وحدت مي رسد و كنش مقابل آنها بر مبناي عمل اجتماعي

- تاريخي انسان كشف مفاهيم ناشناخته و حالت هاي الهام دهنده فضاي باغ را ميسر مي

سازد. در باغ ايراني نهايت مادي به بينهايت معنوي ارتقا مي يابد. از ميان نمودها و

وجودهاي متنوع و بي پايان طبيعت، به مثابه واقعيت عيني خارج از شعور و مستقل از آن

عناصري چون آب، خاك، گياه، نور و حتي جريان هوا(باد) در ايجاد باغ به كار مي آيند.

باغ تا آنجا كه ممكن است ساده و روشن شكل مي گيرد و ابهامي مادي در رابطه انسان و

فضا باقي نمي گذارد. براي ترتيب دادن و ايجاد فضاي باغ ايراني، براي داشتن

روشني(وضوح) رياضي به كار گرفته مي شود و زير ساختار هندسي فراگيري در تركيب بندي

باغ اساس قرار مي گيرد. باغ ايراني با حصاري در شكل مستطيل محصور مي گردد با

محورهاي عمود بر هم و موازي با اضلاع حصار تقسيم بندي مي شود و شكل يابي نظام

استقرار (سازمان فضايي) باغ زمينه هندسي مربوط به ديگر نظام ها، از جمله آبياري

نظام، نظام كاشت، نظام معماري و نظام منظري فراهم مي گردد.در نظام استقرار دو محور

اصلي عمود برهم باغ را به چهارقسمت اصلي تقسيم مي كند. تقسيم بر چهارشدن داراي بار

تاريخي طويلي است و شكل بارز خود را در اشاره آب از باغ عدن خارج مي گردد از روز

ازل نشان مي دهد. باوري نيز بر آن است كه زماني كه چهار محور اصلي، چهار نهر آب

اصلي، چهار رديف درختان سايه گستر اصلي و چهار راه اصلي مكاني را به چهار قسمت

تقسيم مي كند. واژه چهار باغ به ميان مي آيد.محور اصلي در ميان باغ سراسر طول را

مي پيمايد و جايگاه ورودي، كوشك و خانه مسكوني را به طور عمده معين مي كند. نهرها و

حوض ها و باغچه ها و پياده راهاي اصلي نيز در طول محور اصلي قرار مي گيرد. در دو

طرف محور اصلي كرت هاي ميوه تا ديوار جانبي حصار ادامه دارد. ديگر ابنيه مورد نياز

باغ براي مخدوش نكردن فضاي باغ در بخش خارجي حصار قرار مي گيرد. نظام آبياري در

تشديد نظام استقرار، باغ را ياري مي كند. آب، در شكل مادي و در شكل مظهري خود،

براي باغ، روح و روان مي آفريند.نظام گياهي، نظام منظري توأم با نظام استقرار و

نظام آبياري شكل باغ، را در طبيعت به برداشت عيني، تعريف مي كند. حس نظم، تقارن،

ضرب، هماهنگي از نظام استقرار، حس طراوت، تلألو، رواني، پاكيزگي از نظام آبياري، حس

سايه روشن، نسيم، خنكي و رنگ آميزي از نظام كاشت، القا مي شود و تمامي اينها، در

فرايند استنباط ذهنيات از عينيات قرار مي گيرد. و زمينه درك و فهم باغ ايراني فراهم

مي شود. بدين صورت است كه باغ، فضاي آرامش و آسايش و محل غور و انديشه تعريف مي شود.

باغ ايراني كجاست؟

دراين بخش باغ ايراني از بدو ايجاد تازماني كه به تكامل چهارباغ مي رسد، و راه

تنوع را طي مي كند، بر مبناي جغرافيايي ، از آندلس تا كشمير، به ويژه در بخش فلات

ايران، به طور نمونه، معرفي مي گردد.در اين معرفي، حس مكان به مثابه عمده ترين

ويژگي باغ ايراني مطرح مي شود. باغ ساز ايراني در ارتباط با مختصات محيط زيست محل و

الگوي زمين مورد نظر را انتخاب مي كند. در اين مورد، براي نمونه، باغ شاهزاده ماهان،

كه ممتازترين حس مكان را در شكل گيري آن باغ دارا مي باشد، نمايش داده مي شود. در

آنجاست كه تناسب كشيده باغ (تقريباً طول سه برابر عرض) در گستره بياباني دهكده

تيگران ماهان با قرار دادن ديد قله سفيد كوه جوپار، از يك سو، و ديد دشت وسيع

تيگران، از سوي ديگر، در طول محور اصلي باغ به مثابه نقطه هاي فرار منظري حس مكان،

به مثابه عمده ترين ويژگي باغ ايراني، را به نمايش مي گذارد.

نويسنده متن :محمدامين ميرفندرسكي