استاديار گروه آموزشي ترميمي دانشكده دندانپزشكي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني تهران دستيار گروه آموزشي ترميمي دانشكده دندانپزشكي دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني تهران ***عضو هيأت علمي پژوهشكده صنايع رنگ
يكي از اهداف اصلي ترميم دندانها بازسازي زيبايي آنها ميباشد؛ به نحوي كه اطرافيان بيمار با دقت معمولي قادر به تشخيص دندان ترميم شده نباشند. پيشرفتهاي شگفتانگيزي هم كه در زمينه درمانهاي زيبايي در ابعاد تكنيك و مواد حاصل شده است همه با هدف تأمين هر چه بيشتر رضايت بيماران از نظر ظاهر و كيفيت ترميمها ميباشد. گروه وسيعي از مواد ترميمي همرنگ را رزينهاي كامپوزيتي به خود اختصاص داده است. نگاهي گذرا به تاريخچه ساخت و تكامل رزينها و بررسي تغييراتي كه در ديدگاه كلنيسينها، از باب مسائل تكينيكي ترميم حاصل شده است، ما را با ابعاد وسيع زمينههاي تحقيقي در درمانهاي زيبايي آشنا ميسازد. ويژگيهاي فيزيكي، شيميايي و مكانيكي كامپوزيتها، همواره يكي از زمينههاي تحقيق در رشته ترميمي بوده است و مطالعات زيادي با هدف اعتلاي خواص اين مواد انجام شده است. واضح است با چشمپوشي از ضعف مواد در واقع قابليتها و تواناييهاي كلينيسين را بدون جهت زير سؤال بردهايم. با توجه به اين كه يكي از اهداف اصلي استفاده از كامپوزيتها، تأمين زيبايي دندان است و با در نظر گرفتن اين كه از ديرباز مسأله تغيير رنگ كامپوزيت به دلايل مختلف مطرح بوده و ابعاد مختلف اين مسأله و در بعضي موارد روشهاي كاهش آن مورد تحقيق قرار گرفته است، به نظر ميرسد كه مطالعه و بررسي بر روي ميزان تغيير رنگ كامپوزيت IDM (خودسخت، نورسخت)، كه اخيراً عرضه شده است، ميتواند تا حدودي چشمانداز موفقيت آن را در كلينيك روشن سازد. با اين هدف تحقيق حاضر بر اساس استانداردهاي 4049، 7491، ISO 4892-2طراحي و به انجام رسيد. روش بررسي كامپوزيتهاي نوري و خودسخت IDM (ايدهآل ماكو) و كامپوزيت نوري Definite و خودسخت Degufill با Shade يكسان از محصولات كارخانه دگوسا با كد مربوطه در جدول شماره 1مشخص شده است. كامپوزيتها از نوع هايبريد هستند و ميزان فيلر آنها حدود 78 تا 80% وزني است. كامپوزيت Definite داراي ماتريكسOrganically Modified Ceromer (Ormocer) است كه درواقع يك سراميك پليسايلوكسان با Silicon- Oxyen- Chains است. از هر كامپوزيت 5 ديسك به قطر 17 و ضخامت 6/0 ميليمتر در سه گروه «الف»، «ب» و «ج» تهيه شد. ابتدا رنگ تمام نمونهها محاسبه و ثبت شد؛ سپس گروههاي مختلف تحت شرايط زير قرار گرفتند: نمونههاي گروه «الف» (كنترل) به مدت يك هفته در محيط تاريك و دماي37 درجه سانتيگراد نگهداري شدند؛ در انتها مجدداً رنگ آنها اندازهگيري شد. نمونههاي گروه «ب» به وسيله يك فويل آلومينيوم پوشيده شدند و به مدت 24 ساعت با دماي37 درجه سانتيگراد در دستگاه زنوتست در معرض رطوبت 100% قرار گرفتند؛ سپس به مدت 6 روز در تاريكي نگهداري شدند؛ مجدداً در انتها رنگ آنها اندازهگيري شد. نمونههاي گروه «ج» به مدت 24 ساعت در معرض رطوبت 100% و منبع نوري زنون در دستگاه زنوتست قرار گرفتند؛ سپس به مدت 6 روز در تاريكي و دماي 37 درجه سانتيگراد حفظ شدند و در پايان رنگ آنها اندازهگيري شد. دستگاهي كه نمونهها در آن تحت شرايط Accelerated Aging قرار ميگرفتند, زنوتست (Xenotest) و داراي مشخصات زير بود: § داراي منبع تابش شبيه به نور روز (Day Light) و لامپ زنون § دماي رنگ 5000 تا 7000 درجه كلوين و درخشاني 150000 لوكس فيلتر لامپ زنون باعث ميشود تا 90% پرتوهاي نوري بالاتر از 370 نانومتر و كمتر از 1% پرتوهاي زير 300 نانومتر از آن عبور كند. در اين شرايط توزيع انرژي طيفي لامپ زنون شبيه نور خورشيد و در محدوده نور مرئي است. وجود فيلتر باعث ميشود تا توزيع انرژي طيفي نزديك به نور روز و شبيه آنچه كه در CIE (متد A) بهكار ميرود, از لامپ زنون خارج شود (1،2). دستگاه اندازهگيري رنگ اسپكتروفتومتر Data Flash بود. نتايج اندازهگيري رنگ در سيستم 1976 CIE گزارش شده است و تفاوت رنگ DE)) با استفاده از سيستم CIE L*a* b* محاسبه شده است. جدول شماره 1- مواد مورد استفاده كد نوع كامپوزيت DSDLISIL كامپوزيت خود سخت دگوفيلكامپوزيت نور سختDefiniteكامپوزيت خود سخت IDMكامپوزيت نور سخت IDM يافتهها جدول شماره 2 متوسط ابعاد سهگانه رنگ نمونهها را قبل از Aging و جدول شماره 3 متوسط مقادير L*a* b* را براي هر چهار كامپوزيت در سه گروه تاريكي، رطوبت 100% و نور+ رطوبت 100% نشان ميدهد؛ همچنين بررسي تغييرات L*a* b* پس از Aging در سه گروه «الف»، «ب» و «ج» در جدول شماره 4 آمده است. محاسبات آماري دادهها با استفاده از آناليز واريانس يك و دو طرفه انجام گرفت. 1- تغيير رنگ مربوط به كامپوزيت DS، DL و IL در شرايط الف,ب و ج قابل توجه بود (05/0P<). 2- تغيير رنگ مربوط به كامپوزيت IS در شرايط الف, ب و ج قابل توجه نبود (05/0P>). 3- نتيجه مقايسه دو كامپوزيت DS و DL نشانگر قابل توجهبودن ميزان اختلاف رنگ در شرايط مختلف Aging بود (05/0P<). 4- نتيجه مقايسه دو كامپوزيت IS و IL نشانگر قابل توجهبودن ميزان تغيير رنگ در شرايط مختلف بود. 5- در خصوص مقايسه ميزان تغيير رنگ بر روي كامپوزيتهاي IS و DS به لحاظ آماري نميتوان اظهار نظر كرد. 6- نتيجه مقايسه كامپوزيتهاي DL و IL نشان داد كه ميزان تغيير رنگ بسيار قابل ملاحظه است. تصوير شماره 1 بيانگر مقايسه چهار نوع كامپوزيت از نظر ميزان تفاوت DE در شرايط مورد مطالعه ميباشد. بحث پديده رنگ بسيار پيچيده است و داراي ابعاد مختلفي در مورد مشاهدهگر و جسم مشاهدهشده ميباشد. در ترميم دندانهاي قدامي مسأله تطابق رنگ از اهميت زيادي برخوردار است. تلاش براي تطابق رنگ ترميم و دندان در دو بعد مطرح است. در كلينيك به وسيله نمونههاي راهنماي رنگ، رنگ مورد نظر انتخاب ميشود. راهنماي رنگ، نور محيط، قدرت تشخيص چشم دندانپزشك و تنوع رنگي ماده ترميمي از عوامل مؤثر در اين مرحله هستند؛ اما عرصه وسيعتر كنترل تطابق يا دوام رنگ, نحوه ساخت ماده در كارخانه است. در واقع ثبات يا تغيير رنگ ماده در طي سرويسدهي در محيط دهان، وابسته به اين مرحله است. ترميمهاي كامپوزيتي در محيط دهان تغيير رنگ پيدا ميكنند؛ اما مسأله مهم محدوده اين تغيير رنگ است كه قاعدتاً بايد در حدي باشد كه به وسيله چشم قابل تشخيص نباشد. مطالعات متعددي در زمينه ثبات رنگ كامپوزيت انجام شده است (8,7,6,5,4,3(؛ در مطالعات متعددي نيز اثر محيطهاي مختلف از جمله نور UV، آب، قهوه، چاي، سيگار، نور خورشيد و حرارت بر رنگ كامپوزيت بررسي شده است (12,11,10,9,8,7). هدف از انجام اين تحقيق بررسي ميزان تغيير رنگ در كامپوزيت نوري و خودسخت IDM (ايدهآل ماكو) بود كه در اين مقاله به اختصار IL و IS ناميده شده است و به منظور مقايسه از دو كامپوزيت Definite (نوري) و دگوفيل (خودسخت) ساخت كارخانه دگوسا استفاده شده است كه با كد DL و DS در تحقيق مطرح شده است. در مجموع پس از Aging ميزان روشنايي در محيطهاي سهگانه الف, ب و ج به جز يك مورد (IL در محيط ج) كاهش داشت. تغيير رنگ تمام كامپوزيتها در محور آبي، زرد به سمت آبي و در محور قرمز، سبز به جز يك مورد (DL در محيط ب) به سمت قرمز بود. ميزان تغيير رنگ روي محور آبي- زرد (b) بيشتر از محور قرمز- سبز (a) بود. بيشترين تغيير رنگ مربوط به كامپوزيت IL (52/19 = DE) بود. با توجه به مطالعات انجام شده ميزان DE كمتر از 1 Perceptible و تا 3/3 قابل قبول و بيشتر از اين محدوده غيرقابل قبول اطلاق ميگردد؛ البته تفاوت رنگ قابل مشاهده در كلينيك در محدوده 7/2 ± 8/6 ميباشد. بين سه محيط الف, ب و ج محيط «ج» بيشترين تأثير را بر روي رنگ كامپوزيتها داشت؛ به طوريكه تغيير رنگ ايجاد شده در كامپوزيت IL در اين محيط به وسيله مشاهدهگر به وضوح قابل تشخيص بود. تصوير شماره 1- مقايسه چهار نوع كامپوزيت از نظر ميزان تفاوت DE در شرايط مورد مطالعه جدول شماره 2- متوسط ابعاد رنگ در نمونهها قبل از آزمايش (1976 CIE) L* a* b* نمونه 281/87 588/1 331/24 DS 157/90 557/2- 65/19 DL 578/90 718/0- 883/16 IS 114/85 893/0- 978/24 IL جدول شماره 3- متوسط تغييرات شاخصهاي رنگ براي انواع كامپوزيت در گروههاي مختلف ?E ?b ?a ?L تغيير رنگشرايط و نوع كامپوزيت 74/1 72/0- 02/0 52/1- DS بدون نور 86/1 04/1- 3/0 52/1- DL 24/2 46/0- 36/0 14/2- IS 56/1 67/0- 1/0 3/1- IL 55/3- 3- 21/0 78/1- DS نور + رطوبت 21/7 6/6- 1 71/2- DL 95/2 87/1- 21/1 78/1- IS 52/19 38/19- 16/2 7/0 IL 06/3- 05/2- 18/0 2/2- DS رطوبت 3 26/2- 84/0 66/1- DL 68/2 26/1- 66/0 22/2- IS 43/7 07/7- 85/0 78/1- IL جدول شماره 4- بررسي تغييرات L*b*a* كامپوزيتهاي DS, DL, IS, IL بعد از Aging در شرايط آزمايش كامپوزيتIL كامپوزيت IS كامپوزيتDL كامپوزيتDS شرايط كاهش 3/1 واحد در روشنايي 1/0 واحد تغيير مثبت در محور قرمز- سبز و 67/0 واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي كاهش 14/2 واحد در روشنايي 36/0 واحد تغيير مثبت در محور قرمز- سبز و 46/0 واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي كاهش 52/1 واحد در روشنايي 3/0 واحد تغيير مثبت در محور قرمز- سبز و 04/1 واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي كاهش 52/1 واحد در روشنايي 02/0 واحد تغيير مثبت در محور قرمز- سبز و 72/0 واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي تاريكي افزايش 7/0 واحد در روشنايي 16/2 واحد تغيير مثبت در محور قرمز- سبز و 38/19 واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي كاهش 78/1 واحد در روشنايي 21/1 واحد تغيير مثبت در محور قرمز- سبز و 87/1 واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي كاهش 71/2 واحد در روشنايي 1 واحد تغيير مثبت در محور قرمز- سبز و 6/6 واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي كاهش 78/1 واحد در روشنايي 21/0 واحد تغيير مثبت در محور قرمز- سبز و 3 واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي نور+رطوبت كاهش 78/1 واحد در روشنايي 85/0 واحد تغيير مثبت در محور قرمز- سبز و 07/07واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي كاهش 22/2 واحد در روشنايي 66/0 واحد تغيير مثبت در محور قرمز- سبز و 26/1 واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي كاهش 66/1 واحد در روشنايي 84/0 واحد تغيير منفي در محور قرمز- سبز و 26/2 واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي كاهش 2/2 واحد در روشنايي 18/0 واحد تغيير مثبت در محور قرمز- سبز و 05/2 واحد تغيير منفي در محور زرد- آبي رطوبت بر اساس مطالعات انجام شده بسياري از اجزاي تشكيلدهنده كامپوزيت از جمله Initiator، Activator و خود ماتريكس رزيني در معرض تغيير رنگ هستند (16,15,11,9). نوع آمين به كار رفته نقشي اساسي در ثبات رنگ كامپوزيت در محيط مرطوب و نور دارد (1). هرچه ميزان هيدروفوبيتي رزين كمتر باشد، جذب آب و مواد رنگي محلول در آب بيشتر ميشود و در نهايت ثبات رنگ كاهش مييابد (22). تغيير رنگ كامپوزيت در محيطهاي مرطوب و نور به علل مختلفي از جمله اكسيداسيون تسريعكننده آميني و گروههاي متاكريلات Unreacted روي ميدهد (20,19,18). همه عوامل فوق به علاوه وجود يا عدم وجود مواد جاذب UV و آغازگر نوري (كامفوروكينون) ميتوانند عامل تغيير رنگ داخلي كامپوزيت باشند. تغيير چشمگيري كه در كامپوزيت IL مشاهده شد، ميتواند ناشي از معضلات و پيچيدگيهاي فني ساخت كامپوزيت باشد. به اين عوامل, دريافت مواد نامرغوب اوليه، حد ناكافي پليمريزاسيون و عدم رعايت نسبت صحيح آغازگر و تسريعكننده را نيز ميتوان افزود (21). بديهي است تغيير رنگ گزارش شده در شرايط Aging خاصي بوده است كه مواد رنگي موجود در دهان در محيط وجود نداشت؛ لذا قابل پيشبيني است كه در محيط دهان با وجود مواد مختلف رنگي تغيير رنگ متفاوت باشد. با توجه به اينكه هدف از ساخت كامپوزيت ارائه يك ترميم زيبا و بادوام است، در صورت تداوم عرضه اينگونه محصولات، كنترل دقيق فني و علمي در تمام مراحل سفارش، بستهبندي، نگهداري و عرضه آن الزامي است و با توجه به اين كه ميزان تغيير رنگ كامپوزيت نوري (IL)IDM بسيار بيشتر از حد قابل قبول بوده است (52/19 = DE)، لازم است نسبت به رفع علت و بهبود كيفيت اين كامپوزيت اقدام شود؛ در غير اين صورت توصيه ميشود از كاربرد كلينيكي آن خودداري شود. نتيجهگيري § پس از Aging, تمام كامپوزيتها به جز يك مورد تاريكتر شدند. § تغيير رنگ در محور آبي- زرد (b) بيشتر از قرمز- سبز (a) بود. § در مجموع تغيير رنگ بيشتر به سمت قرمز- آبي بود. § ميزان DE درمورد كامپوزيت IDM نوري (IL) بسيار بيشتر از حد قابل قبول بود. § كامپوزيت Definite (نوري) كه داراي ماتريكس Ormocer بود، نسبت به كامپوزيت دگوفيل (خودسخت) داراي تغيير رنگ بيشتري بود؛ ولي ميزان اين تغيير بنا به نظر برخي از محققين از لحاظ كلينيكي قابل قبول است. § تغيير رنگ IDM خودسخت، كمتر از نورسخت بود و در محدوده قابل قبول قرار ميگيرد. § تغيير رنگ كامپوزيت IDM نورسخت به طور معنيداري بيش از تمام گروههاي ديگر بود.
منابع: 1-
International Standard (ISO): 2: 4892. Plastics- methods of exposure to laboratory light sources Part- 2: Xenon- Arc Sources. 1994. 2- International Standard (ISO): 7491. Dental materials- determination of co lour stability of dental materials. 1998. 3- Powers JM, Fan PL, Raptis CN. Color Stability of new composite restorative material under accelerated aging. J Dent Res 1980; 59(12): 2071-74. 4- Peutzfeldt A, Asmussen E. Color Stability of three composite resins used in the inlay/onlay technique. Scand J Dent Res 1990; 98: 257-60. 5- Khokhar ZN, Razzoog ME, Yaman P. Color stability of restorative resins. Quintessence Int 1991; 22: 733-37. 6- Powers. JM, Dennison JB. Color stability of restorative resins under accelerated aging. J Dent Res 1978; 57(11-12): 964-70. 7- Douglas WH, Craig RG. Resistance to extrinsic stains by hydrophobic composite resin systems. J Dent Res 1982; 61(1): 41-43. 8- Chung Moon UM, Ruyter E. Staining of resin based veneering materials with coffee and tea. Quintessence Int 1991; 22: 377-86. 9- Asmussen E. Factors affecting the color stability of restorative resins. Acta Odontol Scand 1983; 41: 11-18. 10- Lombardi RE. The principles of visual perception and their clinical application to denture esthetics. J Prosthet Dent 1973; 29: 358-82. 11- Wot Wozniak JB, Moser E,Willis BA. Ultraviolet light color stability of composite resins. J Prosthet Dent 1985; 53: 204-8. 12- Power JM, Dennison JB, Lepeak PJ. Parameters that affect the color of direct restorative resins. J Dent Res 1978; 57(9-10): 876-80. 13- Kim HS, Chung Moon UM. Color difference between resin composite and shade guides. Quintessence Int 1996; 27: 559-67. 14- Swift EJ, Hammel SA, Lund PS. Color metric evaluation of Vita shade resin composites.Int J Prosthet 1994; 7: 356-61. 15- German HS, Schwartz ML, Phillips RW, Moore BK. Properties of microfilled composite resins as influenced by filler content. J Dent Res 1985; 64(2): 155-60. 16- Bowen RL, Argentar H, Washington DC. Diminishing discoloration in methacrylate accelerator. J Am Dent Assoc 1967; 75: 918-22. 17- Bowen RL, Argentar H. Amine accelerators for methacrylate resin systems. J Dent Res 1981; 50(4): 923-28. 18- Craig RG. Chemistry, composition and properties of composite resins. Dent Clin North Am 1981; 25(2): 219-237. 19- Hondrum SO. The storage stability of dental composite resins, seven-year results. Gen Dent 1997 Jul-Aug; 382-88. 20- Yannikakis SA, Zissis AJ, Polyzois GL. Color stability of provisional resin restorative materials. J Prosthet Dent 1998; 80:533-39. 21- Pearson GI, Longman CM. Water sorption and solubility of resin based materials following inadequate polymerization by a visible light curing system. J Oral Rehabil 1980; 26: 57-61. 22- Burrow MF, Makinson OF. Color-change in light-cured resins exposed to daylight. Quintessence Int 1991; 22: 447-52
لطفا منتظر باشید ...
