روشهاي مراقبت آنفلوانزاي پرندگان در انسان **** دكتر سعادتخواه
آنفلونزاي پرندگان
تهيه و تنظيم:
دكتر سعادتخواه - كارشناس مسئول بيماريهاي واگير مركز بهداشت استان آذربايجانشرقي
منبع:
دستورالعمل كشوري مراقبت آنفلوانزاي پرندگان در انسان
مكاتبات معاونت سلامت و مركز مديريت بيماريهاي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي
مقدمه:
بيماري آنفلونزاي پرندگان نوعي از آنفلونزاي A مي باشد که در جمعيت حيوانات بخصوص ماکيان (بيماري در ساير حيوانات نظير خوک ، سگ ، گربه و ... نيز ديده شده است) ايجاد مي گردد و مي تواند در انسان نيز موجب ايجاد نوع حاد با مرگ و مير بالا شود . سويه H5N1 که توانايي ايجاد فرم حاد بيماري را در انسان دارد اخيرا در جمهوري روسيه و قزاقستان در بين پرندگان شيوع يافته بطوري که تاکنون 120 هزار قطعه ماکيان در روسيه و 9 هزار قطعه ماکيان در قزاقستان تلف يا معدوم شده است (تاکنون 150 ميليون قطعه طيور در آسياي جنوب شرقي بعلت ابتلا به اين نوع سويه ويروس م عدوم يا تلف شده است ). پرندگان مهاجر از جمله غاز و اردک منبع طبيعي ميباشند و بعلت مهاجرت اين پرندگان از جمهوري هاي ياد شده كشور ما نيز در خطر بروز موارد بيماري در بين پرندگان اهلي و وحشي بومي و به تبع آن افراد انساني ميباشد. هر چند انتقال ويروس از پرنده به انسان به آساني صورت نميگيرد و موارد انساني گزارش شده نيز بيشتر در ارتباط با تماس مستقيم با پرندگان آلوده يا تلف شده بوده است ليكن در صورت موتاسيون و فراهم شدن شرايط انتقال ويروس به انسان و همچنين كسب توانايي انتقال ويروس از انسان به انسان ديگر (هنوز تأييد نشده است) ميتواند منجر به يك پاندمي آنفلوانزا گردد. طيور در معرض خطر ابتلا جوجهها، بوقلمون، اردك و غاز ميباشند و انواع بومياين پرندگان به دليل احتمال تماس با انواع پرندگان مهاجر بيشتر امكان بروز بيماري را داشته و ميتوانند بعنوان منبع بيماري مطرح باشند.
در ايران هنوز اين سويه ويروس بعنوان عامل بيماريزا در انسان و يا جمعيت حيوانات ثبت و گزارش نشده است ولي افرادي كه با طيور سر و كار دارند (كاركنان مرغداريها، پرسنل دامپزشكي، پرسنل محيط زيست و...) و يا از مناطقي كه بيماري اندميك ميباشد مراجعت كردهاند در معرض خطر بوده و بايستي تحت مراقبت قرار گيرند.
موارد زير در معرض خطر بيماري ميباشند:
وجود علائم باليني بيماري تنفسي حاد كه علتي براي آن مشخص نشود.
مرگ بدليل بيماري تنفسي حاد كه نتوان علتي براي آن مشخص نمود.
تماسهاي شغلي شامل: كارگران مزارع ماكيان اهلي (مرغداريها، پرورش اردك، بوقلمون و شتر مرغ) و خوك، افرادي كه در حمل طيور زنده و يا معدوم شده فعاليت دارند و افرادي كه در مغازههاي فروش حيوانات زنده كار ميكنند.
آشپزها و مشاغل مشابه كه با ماكيان اهلي زنده يا اخيراً كشته شده سر و كار دارند.
فروشندگان پرندههاي دستآموز.
دامپزشكان شاغل در صنعت طيور.
افرادي که در آزمايشگاههايي که نمونه ها براي ويروس آنفلونزاي A/H5 و A/H7 بررسي مي شوند ، فعاليت دارند .
کارکنان مراقبت هاي بهداشتي
افراد ساكن در مناطقي كه مرگ ماكيان خانگي و پرندگان وحشي بيش از حد مورد انتظار اتفاق افتاده است.
سابقه مسافرت 7 روز قبل از شروع علائم به کشور يا منطقه اي که طغيان آنفلونزايA ( H5N1 ) در جمعيت حيواني گزارش شده است (ويتنام، چين، لائوس، تايلند، كمبوجيه، اندونزي، كره، ژاپن، پاكستان، روسيه و قزاقستان) به همراه حداقل يكي از موارد زير:
تماس (كمتر از يك متر) با ماكيان زنده يا مرده، پرندگان وحشي يا خوك در هر جايي از كشورهاي فوق.
مراجعه به محلي كه ماكيان اهلي يا خوك مبتلا (تأييد شده) در 6 هفته قبل وجود داشتهاند.
تماس (لمس كردن يا فاصله شنيدن صحبت معمولي) با يك مورد انساني تأييد شده آلوده به آنفلوانزاي A/H5
تماس (لمس كردن يا فاصله شنيدن صحبت معمولي) با يك شخص مبتلا به بيماري حاد تنفسي با علت نامعلوم كه بعداً منجر به مرگ وي شده است.
اطلاعات مورد نياز:
نظر به اهميت راه انتقال بيماري اطلاعات اوليه در مورد سابقه تماس جهت اقدامات بعدي بسيار با اهميت است و اطلاعات زير در موارد تشخيص داده شده مورد نياز ميباشد:
- زمان شروع علائم بيماري
- سابقه تماس با ماكيان
- وجود مرگ و مير بيش از حد انتظار در ماكيان منطقه
- شغل
- سابقه تماس با موارد تأييد شده انساني
- سابقه تماس با افرادي كه بدليل ابتلا به بيماري حاد تنفسي بدون علت مشخصي فوت كردهاند
تعاريف موارد مبتلا به آنفلونزاي A/H5 و A/H7
تعريف مورد مشکوک مبتلا به آنفلونزاي A/H5 و A/H7
هر بيمار تب دار (درجه حرارت بيشتر از 38 درجه سانتي گراد ) به همراه حداقل يکي از علائم سرفه ، گلودرد ، تنگي نفس ، و كونژونكتيويت
به همراه حداقل يک از يافته هاي زير :
1 ) سابقه تماس در 7 روز قبل از شروع علائم با پرندگان بخصوص مرغ که بدليل يک بيماري مرده باشد .
2)وجود سابقه تماس در طي 7 روز قبل از شروع علائم با يك مورد تاييد شده آنفلونزاي A/H5 و A/H7 که در مرحله واگير داري بيماري بوده است (يک روز قبل از شروع علائم تا 7 روز بعد از شروع علائم) .
3) سابقه تماس در طي هفت روز قبل از شروع علائم با سطوح و محيط آلوده به عامل آنفلونزاي پرندگان
4) در طي هفت روز قبل از شروع علائم سابقه کار در آزمايشگاهي که نمونه هاي انساني يا حيواني مشکوک به آلودگي آنفلونزاي پرندگان بسيار بيماري زا ( HPAI ) داشته اند .
5) وجود يک تست آزمايشگاهي مثبت آنفلونزاي A که نتواند نوع ويروس را مشخص کند .
II مرگ بدليل بيماري حاد تنفسي با علت نامشخص و حداقل يکي از موارد زير :
1) اقامت در مناطقي كه موارد مشكوك يا تأييد شده آلودگي با آنفلوانزاي بسيار بيماريزا ( HPAI ) گزارش شده است.
2) وجود سابقه تماس در طي 7 روز قبل از شروع علائم با يك مورد تأييد شده انساني آنفلوانزاي A/H5 كه در مرحله واگيرداري بيماري بوده است.
تعريف مورد احتمالي مبتلا به آنفلونزاي A/H5 و A/H7 :
هر بيمار مشکوک به همراه شواهد آزمايشگاهي محدود براي آنفلونزاي A/H5 و A/H7 (جداسازي آنتي بادي اختصاصي H5 يا H7 در يک نمونه سرم )
تعريف مورد قطعي مبتلا به آنفلونزاي A/H5 و A/H7 :
مورد مشكوك يا محتمل به همراه حداقل يكي از آزمايشهاي زير:
1) نتيجه کشت مثبت براي آنفلونزاي A/H5 و A/H7
2) PCR مثبت براي آنفلونزاي A/H5 و A/H7
3) روش IFA با بکار بردن موکلونال آنتي بادي آنفلونزاي A/H5 و A/H7 مثبت
4)چهار برابر افزايش تيتر آنتي بادي اختصاصي آنفلونزاي A/H5 و A/H7 در دو نمونه سرم
پيگيري موارد مشكوك انساني:
موارد مشكوك انساني بايستي طبق ليست خطي از شهرستان به دانشگاه و از دانشگاه به مركز مديريت بيماريها گزارش گردند و فرم بررسي اپيدميولوژيك تكميل و پس از بهبودي يا فوت ارسال گردد.
موارد مشکوک بايستي تا 24 ساعت پس از قطع تب در بيمارستان تحت نظر قرار گيرند ، يا در صورتي که علت ديگري براي بيماري تشخيص داده شده زودتر مرخص گردند .
اقدامات پيشگيري از ا نتقال تنفسي و بهداشت دستها (شست و شوي دست ها با آب و صابون به مدت 15 تا 20 ثانيه )براي کاهش خطر انتقال ويروس بسيار با اهميت است .
ارزيابي موارد مشكوك:
يک نمونه از مجراي تنفسي براي موارد مشکوک گرفته شود (براي مثال سواپ نازوفارنكس ) ، نمونه بايد براي آنفلونزاي A به روش RT-PCR بررسي شود و در صورت مثبت بودن براي H1 و H 3 با همين روش بررسي شود .
دو نمونه سرم مرحله حاد (هفته اول شروع بيماري) و مرحله نقاهت (بعد از سه هفته از شروع بيماري) جهت بررسي آنتيبادي آنفلوانزاي پرندگان تهيه شود.
اقدامات لازم در هنگام بروز آنفلوانزاي پرندگان در مرغداريها براي افراد در معرض خطر
پس از تاييد اولين مورد آلودگي ماکيان به A/H5 در صورت بروز مورد مشکوک به آنفلونزا در مرغداري بر اساس گزارش اداره کل دامپزشکي استان ، داروي ضد ويروس Oseltamivir به ميزان 75 ميليگرم روزانه و در صورت نبود اين دارو داروي آمانتادين به ميزان 200 ميليگرم روزانه براي کارکنان مرغداري و افراد شاغل در آن شروع مي گردد تا نتايج آزمايشگاهي نشان دهد که علت بروز آنفلونزاي H5 نمي باشد که پس از اعلام علل ديگر دارو قطع مي گردد و در صورت تاييد وجود H5 دارو حداقل براي 7 روز يا زماني که افراد در تماس ماکيان عفوني در مرغداري مزبور و مرغداري هاي با شعاع يک کيلومتر يا سطوح و محيط آلوده هستند ، تجويز مي گردد .
در صورت تأييد وجود H5 در اولين فرصت نسبت به واكسيناسيون اين افراد و شاغلين در مرغداري هاي تا شعاع پنج كيلومتري بر عليه آنفلوانزاي انساني نيز اقدام ميگردد. همچنين استفاده از وسايل ايمني شامل: دستكش يك بار مصرف، روپوش يا لباس مناسب آستين بلند، چكمه يا روكفشي يک بار مصرف ، عينک براي محافظت غشاء مخاطي چشم ، کلاه ، ماسک هاي يک بار مصرف N-100 يا N-99 يا N-95 که براي عوامل خطرناک ديگر محيطي (براي مثال ذرات معلق يا گرد و غبار) توصيه شده است .
پس از هر بار استفاده همه وسايل بايد بطور مناسب معدوم گردند . شتشوي دست ها با آب و صابون براي 15 تا 20 ثانيه پس از در آوردن وسايل ايمني يا هر گونه تماس مشکوک الزامي است . استفاده از وسايل و انجام اقدامات فوق با نظر دامپزشکي استان و واحد بهداشت محيط براي همه افرادي که در مرغداري مشکوک کار مي کنند و در معدوم کردن مرغ هاي مشکوک مشارکت دارند الزامي است و معدوم کردن آنها لازم است .
براي ضد عفوني کردن وسايل آلوده به خون و مايعات بدن بيماران مشکوک ، هيپوکلريد سديم 1% و براي ضدعفوني کردن سطوح فلزي صاف که مواد سفيد کننده نمي توان استفاده کردبراي مثال روي ميز ، از الکل 70% استفاده مي شود .
توصيه به مسافران
منعي براي مسافرت افرا به مناطقي که آلودگي A/H5 و A/H7 ثابت شده است وجود ندارد . هيچگونه شواهدي که نشان دهد بيماري از انسان به انسان منتقل مي شود وجود ندارد و افراد محدودي که مبتلا شده اند تماس مستقيم با پرندگان بيمار داشته اند .
به افرادي كه قصد مسافرت به كشورهايي كه طغيان بيماري گزارش شده است دارند موارد زير توصيه ميشود:
از مراجعه به مراكز پرورش ماكيان و مراكز فروش حيوانات زنده و هر مكاني كه احتمال آلودگي با مدفوع ماكيان يا ساير حيوانات وجود دارد خودداري كنند.
همانند ساير بيماريهاي عفوني يكي از مهمترين و مؤثرترين اقدامات پيشگيري رعايت مكرر بهداشت دستها ميباشد.
ويروسهاي آنفلوانزا بوسيله گرما از بين ميروند بنابراين غذاهاي بدست آمده از ماكيان شامل تخممرغ بايستي كاملاً پخته شوند.
پس از مراجعت چنانچه تا 7 روز دچار تب و علائم تنفسي شدند به مركز بهداشت مراجعه نمايند و سابقه مسافرت خود را اعلام نمايند.