مصاحبه با استاد عدنان الكيلانيابوالفضل مروياشاره: آقاي عدنان الكيلاني متولد سال 1938م. و متخصص حقوق بينالملل از كشور اردن هستند كه در دانشگاههاي مختلف تدريس ميكنند و سابقاً مشاور حقوقي وزارت خارجه اردن بودهاند.ايشان در زمينه سياست و حقوق بينالمللي تاليفاتي دارند از جمله كتاب "صلح با اسرائيل" و مقالات متعددي دربارؤ امور سياسي در روابط بينالملل نوشتهاند كه در جرايد اردن به چاپ رسيده است. ايشان در حال حاضر از سمتهاي رسمي بازنشسته شدهاند و به تحقيق و تدريس اشتغال دارند. آقاي الكيلاني در كنگره دوّم احيأ انديشؤ ديني مهمان كشورمان بودند. مصاحبهاي با ايشان انجام دادهايم كه در ذيل به نظر خوانندگان گرامي ميرسد.حضور: بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران و فروپاشي شوروي سابق به نظر ميرسد كه تنها نيروي قدرتمندي كه در برابر استكبار جهاني بويژه امريكا ايستاده است مكتب اسلام است. شما كيفيات اين مقابله و سياستهاي استكبار را چگونه ارزيابي ميكنيد؟آقاي عدنان الكيلاني: در ابتدا از جنابعالي به خاطر فرصتي كه به من داديد تا دربارؤ موضوعات مختلف صحبت كنيم بسيار سپاسگزارم. امّا دربارؤ سوال شما همان طور كه ميدانيد استعمار همواره از سياست "تفرقه بيانداز و حكومت كن" استفاه كرده است. بعد از جنگ جهاني اوّل در كشورهاي عربي 22 دولت تشكيل شد. اين نتيجه همان سياست است. آنها توانستند بين كشورهاي اسلامي اختلافات شديد بوجود آورند و در آن كشورها نفوذ كنند و منافع خود را تامين نمايند. اگر ما ميبينيم كه مثلاً پاكستان بعد از سال 1947 به دو كشور تجزيه شد اين تفرقه در جهت اهداف سياسي و استراتژي است. اين سياست استعمار باقي خواهد ماند.بعد از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي در سال 1989 غرب متوجه شد كه ديگر خطر كمونيزم از بين رفته است. آنها احساس كردند خطري كه ممكن است با آن روبرو شوند همان اسلام است.غربيها صريحاً ميگفتند اسلام براي كشورهاي غربي يك جنبؤ خطرناكي دارد و براي همين سعي ميكنند از لحاظ فرهنگي در كشورهاي اسلامي نفوذ بيشتري پيدا كنند و ملل مسلمان بخصوص جوانان را از دين خودشان دور و به فرهنگ غربي متمايل سازند و از اين طريق موجب تفكيك و اضمحلال جوامع اسلامي شوند. ما بايد به اسلام توجه كنيم، مانند امام خميني، كه يك معجزؤ آسماني بود و تمام نقشههاي استعمار را براي جوامع اسلامي بيان كردند. ما بسيار خوشحال ميشويم وقتي كه ميبينيم جمهوري اسلامي ايران با قوّت و عظمت با تمام نقشههاي استعماري برخورد ميكند و باعث اميدواري تمامي كشورهاي عربي و اسلامي است. اميدواريم با توجه به فلسفه سياسي امام يك اتحاد اسلامي ـ نه فقط يك حكومت اسلامي ـ بين كشورهاي مسلمان پديد آيد و با اين اتحاد قدرت سوّم در دنيا تشكيل شود.حضور: آيا به نظر شما دولتهاي موجود اسلامي ميتوانند اتحادي را پديد آورند كه در مقابل توطئهها و تهديدهاي غرب و بويژه امريكا بايستند؟ الكيلاني: بله، در صورتي كه به اسلام توجه كنيم و حكومتهاي اسلامي در كشورهاي مختلف عربي تشكيل شود. پيامبر اسلام(ص) نيز كه به مدينه مهاجرت كردند اوّلين موضوعي كه برايشان مهم بود تشكيل دولت اسلامي بود، به خاطر اينكه در مقابل مشركين آن زمان قدرتي ايجاد شود. البته اين كار مشكلي است. ولي اگر مردم به دين خودشان اهميّت بدهند ميتوان اميدوار بود كه دولتها نيز تحت فشار جامعه به سوي اتحاد اسلامي پيش بروند.حضور: فكر ميكنيد معرفي امام خميني و آثار ايشان براي وصول به اتحاد واقعي ميان مسلمين چه جايگاهي دارد و چگونه بايد باشد؟الكيلاني: امام خميني يك انسان دانشمند و يك سياستمدار مطلوب بودند و جهاد ايشان عليه حكومتهاي مستبد از سالها قبل ـ از 1942م ـ شروع شد. از زمان تدريس در حوزؤ علميه قم توجه امام بر اين بود كه اسلام بايد براي مردم تعريف شود. مردم بايد بدانند بدون اسلام نميتوانند زندگي كنند و عدالتي بدون وجود اسلام پديدار نخواهد شد. لذا فلسفه سياسي حكومت از نظر امام خميني و فعاليتها و جهاد امام ـ در تمام عمرشان ـ بايد براي مردم بيان شود. اين مطالب نه فقط در ايران بلكه بايد در خارج از كشور منتشر شود. مردم ايران از اين مطالب به اندازه كافي آگاهي دارند ولي تبليغات در خارج از كشور ضعيف است. بايد انجمنهاي مختلفي توسط سفارتخانههاي ايران در كشورهاي ديگر تاسيس شود و زبان فارسي در آن كشورها تدريس شود، خصوصاً در كشورهاي عربي و اسلامي. ما ميدانيم كه زبان عربي زبان ديني اسلام است چون زبان قرآن است ولي زبان دوّم اسلام، زبان فارسي است.بسياري از دانشمندان اسلام در فقه اسلامي، در پزشكي، در ادبيات، علوم اجتماعي، علوم فلسفي و... ايراني بودهاند و اين دانشمندان تاثير زيادي در تمدّن عرب داشتهاند، پس چرا، از اين موقعيت استفاده نكنيم. بايد زبان فارسي را حداقل در كشورهاي عربي و اسلامي منتشر كنيم. مثلاً اگر كتاب ولايت فقيه امام را كه به زبان فارسي است به سفارتخانهها بفرستيم افرادي كه بخواهند ميتوانند از آن استفاده كنند.به عقيده من فلسفه امام درباره حكومت بايد منتشر شود. مردم در كشورها، مخصوصاً كشورهاي عربي دوست دارند در مورد ايران اطلاعاتي بدست آورند، اطلاعاتي دربارؤ سياست جمهوري اسلامي ايران وضعيت جامعه ايران و... لكن متاسفانه منبعي براي اينكه نيازشان را به طور كامل تامين كند وجود ندارد. فكر ميكنم اين موضوع بايد دنبال شود. رابطؤ جمهوري اسلامي با كشورهاي عربي و اسلامي بايد محكمتر شود چون ما برادر هستيم: "اِنّمَا الْمومُنون اِخوه فَاصْلِحوا بَيْن اَخوَيكُم"حضور: ظاهراً شما فلسفه سياسي امام خميني را به عنوان انديشؤ محوري حضرت امام مهمترين مطالبي ميدانيد كه بايد روي آن كار و تبليغ شود؟الكيلاني: حضرت امام بيشتر از هر چيز به تشكيل حكومت اسلامي اهميت ميدادند. ايشان ميفرمودند وقتي حكومت اسلامي باشد قانون اساسي اين حكومت ديني اسلام خواهد بود. وقتي دين اسلام قانون اساسي كشورهاي اسلامي باشد، اشخاص فقيه بايد حكومت كنند، يا لااقل حكومت تحت نظر فقها باشد. بدون توجه به اسلام نميتوان به افكار امام جامؤ عمل پوشانيد. بدون اسلام، استعمار جوامع را تفكيك كرده و موجب سست شدن مردم و نفوذ استعمار ميشود. ما بايد به يكديگر نزديك شويم، از هم اطلاع پيدا كنيم و از نظريات حضرت امام استفاده كنيم.حضور: در اين نزديك شدن و اتحاد نقش انديشهمندان جهان اسلام چه بايد باشد؟الكيلاني: متفكران جهان اسلام تقريباً نظريات واحدي دارند. به نظر من وظيفه آنها اين است ديدگاههاي مذاهب مختلف اسلامي را به هم نزديك كنند و اختلافات جزيي را از ميان بردارند. آنان بايد دين اسلام را براي جوامع مسلمان امروزي مخصوصاً جوانان تعريف كنند، زيرا اگر ما مسلمانان خودمان از اسلام اطلاع كافي نداشته باشيم اين يك مصيبت است. در بعضي از كشورهاي اسلامي به دين اسلام اهميّت نميدهند بلكه فكرشان درباره حكومت، سياست و فرهنگ معطوف به نظريههاي غربي است. اگر اين موضوع توسعه يابد براي ما خطر زيادي خواهد داشت. من واقعاً خوشحالم كه يك عده از نويسندگان و دانشمندان اسلامي از مجلات و روزنامههاي ايراني مانند مجلؤ "التقريب" و "التوحيد" استفاده ميكنند. اين مجلات به اسلام خدمت ميكنند ولي اين كافي نيست. البته ما از متصديان چنين نشرياتي تشكر ميكنيم امّا اين گونه نشريات به همؤ كشورهاي اسلامي نميرسد و اگر هم برسد تعداد آن خيلي كم است. امّا تنها تلاش متفكران كفايت نميكند. دولتهاي اسلامي نيز بايد عملاً دوستي خود را نشان دهند، نه با حرف زدن بلكه در عمل. اگر روابط دولتها و روساي كشورهاي اسلامي حسنه نباشد ملتها نيز از سياستهاي دولتهاي خود پيروي ميكنند و اين وضعيت موجود كماكان باقي خواهد ماند.حضور: به نظر شما مباني سياستهاي جهان غرب براي مبارزه با اسلام و انقلاب اسلامي چيست؟الكيلاني: همان طور كه عرض شد سياستهاي كشورهاي استعماري تضعيف كشورهاي اسلامي است از هر طريق ممكن. نمونه آن جنگ هشت ساله ميان عراق و ايران است. چرا اين جنگ شروع شد؟جنگي كه از جنگ بينالملل دوّم بيشتر طول كشيد. منظور آنها اين بود كه قواي نظامي اين دو كشور تضعيف شود تا آنان به مقاصد خود برسند. آنها به بهانؤ حفظ آرامش و جلوگيري از جنگ وارد منطقه شدهاند. اين موضوع براي همه روشن است. نفت كشورهاي منطقه بجز ايران در تصرف آنان است. البته بعد از جنگ عراق با ايران، جنگ عراق و كويت هم پيش آمد كه در هر دو مورد متجاوز عراق بود. من هر چه فكر ميكنم كه به چه علّت عراق چنين جنگي را عليه ايران شروع كرد برايم قابل حل نيست. استعمار براي نفوذ در منطقه از سياست تفرقه بياندازد حكومت كن استفاده ميكند. الان با اينكه چند سال است كه جنگ تمام شده ولي نيروهاي خارجي در منطقه حضور دارند و بهانهشان هم حفظ امنيت منطقه است. آنها منطقه را تصاحب كردهاند. حالا كه ديگر جنگي نيست بايد قواي خود را به كشـورهايشان باگردانند ولي ما ميبينيم كه روز بروز اين قوا تقويت ميشود. حضور: در مورد آزمايشهاي اتمي هند و پاكستان و سروصداهاي اخير چه نظري داريد، با توجه به اينكه اسرائيل هم بمب اتمي دارد و دائما هم در پي توسعؤ سلاحهاي مخرب است و نه تنها غرب و سازمان ملل چيزي نميگويند بلكه علاوه بر كمك غرب نوعي تشويق و تمجيد هم از آن دولت بعمل ميآيد.الكيلاني: تجربههاي اتمي هند از طرف غرب صرفاً محكوم شد ولي در مورد دولت اسلامي پاكستان فشارها و مجازاتهاي مختلفي عنوان و اعمال شد. چرا كشورهاي غربي اين گونه سياستها را براي اسرائيل اعمال نميكنند؟ اسرائيل كشور خطرناكي است و بمب اتمي دارد. نقشؤ خطرناكي در سياست دارد و آن اينكه توسعه طلب است. اسرائيل تنها حكومت در جهان است كه حدود سرزمينهاي آن هنوز معلوم نيست. آخر نميشود كه دولت حد نداشته باشد. معلوم نشدن حدود سرزمين اسرائيل نشان دهندؤ اين است كه آنها ميخواهند سرزمين اشغالي توسعه پيدا كند و نظر خودشان يعني از "نيل تا فرات" تحقق يابد. متاسفانه از طرف بعضي از كشورهاي اسلامي با اسرائيل پيمان صلح امضأ شده در حالي كه اسرائيل رسماً حدود خود را اعلام نكرده است.حضور: مطالبي كه بيان كرديد گوشهاي از عملكرد استكبار جهاني و زاده نامشروع و ناميمون آن اسرائيل غاصب است لاكن به موازات اين عملكرد يعني به موازات تخريب و غارت كشورهاي محروم دستگاه استكباري امريكا و متحدانش سازمانهاي تبليغاتي، جاسوسي فراواني دارند كه به صورت يكپارچه در زمينههاي مختلف، با سياستهاي مشخص علاوه بر جنگ رواني سعي در بي خبر نگاه داشتن ملل محروم به دميدن روحيه ذلّت و رخوت در ايشان و مايوس كردن آنان از مبارزه براي احقاق حق خويش است و در اين ميان ابزار اصلي استكبار رسانههاي جمعي بويژه ماهواره و تلويزيون، مطبوعات و فيلمهايي است كه مردم را به انحراف ميكشاند به نظر شما در برابر تبليغات شيطاني چه بايد كرد.الكيلاني: مسئوليت مقابله در اينجا، به عهدؤ علمأ و انديشهمندان اسلام است. ما هم ميتوانيم از همين ابزارها استفاده كنيم و فرهنگ خود را به دنيا معرفي كنيم. جمهوري اسلامي ايران و كشورهاي اسلامي و عربي هم ميتوانند از طريق كانالهاي فضايي تلويزيون دنيا را تحت پوشش قرار دهند. البته استعمارگران ميدانند كه اگر اسلام منتشر شود، اگر اسلام حاكم باشد به ضرر آنها و منافع آنها خواهد بود. به خاطر همين بعد از اينكه امام خميني در ايران به قدرت رسيدند و جمهوري اسلامي را تشكيل دادند آنها از طريق تلويزيون، اينترنت، راديو، مطبوعات و... در حال حمله هستند. چنين حملاتي يكي از راههاي جنگ با اسلام است. هدف آنها اين است كه مردم را از دين خود دور كنند. اگر در جامعؤ اسلامي مردم از دين خود جدا شوند ديگر اسلام حكومت نخواهد كرد و فرصتي براي استعمارگران پيش ميآيد تا عمّال خود را به قدرت برسانند و خيالشان راحت شود.حضور: ميدانيد كه امريكا و انگليس و ساير كشورهاي سلطهجو بخصوص امريكا براي مبارزه با اسلام و تسلط بر جهان علاوه بر تهاجم نظامي و كشتار انسانها كه حرف آخر آنهاست و همچنين استفاده از ابزارهاي ديگر سلطه مانند كنترل جريان پولي جهاني و غيره از تبـليغات و شـعارهاي مردم فريب مانند بحث دموكراسي، حقـوق بـشر، آزادي اطلاعات و... نيز سوء استفاده ميكنند نظر شما در اين باره چيست؟الكيلاني: تئوريهاي مربوط به دموكراسي و حقوق انسانها و نظاير آن قرنها قبل توسط متفكراني مانند افلاطون و ارسطو و ديگران مطرح شده و امروزه تمامي كشورهاي غربي و شرقي ادعاي دموكراسي و آزادي دارند و اعلام ميكنند كه دموكراسي و حكومت مردم بايد وجود داشته باشد. ولي دموكراسي چيست؟ كدام مردم آزادي دارند؟ در همان جامعه باستاني يونان مردم جامعه به دو قسمت تقسيم ميشده است، آزادگان و بندگان. جامعهاي كه دو قسمت دارد دموكراسي در آن چه معنايي دارد؟ اگر به تاريخ رجوع كنيم ميبينيم كه اساساً ملتها هيچوقت خودشان را اداره نميكردند و هيچوقت برخود حكومت نميكردند. غالباً در جوامع در طول تاريخ عدهاي قليلي كه با زور به قدرت رسيده بودند جوامع را اداره ميكردهاند. امّا در اسلام چنين نيست. ما آيؤ "وَامْرُهُم شوري بَيْنَهُم" و آيؤ "و شاوِرْهُمْ فِي الاَمْر" را داريم، يعني در جامعؤ اسلامي حاكم با موافقت مردم به قدرت ميرسد و ميبايد بر اساس قوانين و احكام الهي حكومت كند.قوانين الهي خطا و اشتباه ندارند. احكام الهي منزّه از اشتباه است. در حالي كه نظريات غربي حاصل انديشه انساني است كه خطاپذير است و در همه جا اين نظريهها موافقان و مخالفاني دارد.حضور: با توجه به آنچه بيان كرديد مباني مشروعيت حكومت اسلامي را در چه ميدانيد؟الكيلاني: مشروعيت حكومت اسلام از جامعؤ اسلامي سرچشمه ميگيرد و سه ركن دارد: توحيد، رسالت و امامت. اينها اصول حكومت اسلامي است. در حال حاضر نميتوانم دربارؤ توحيد و رسالت بحث كنم چون فرصت بسيار زيادي ميطلبد ولي امامت يا در ادامه آن رهبري، در جامعه اسلامي منوط به انتخاب ملت مسلمان است، همان طور كه در ايران اجرا شد.حضور: ملّت مسلمان يا امّت؟الكيلاني: در اينجا ميگوييم ملت مسلمان ايران ولي در جامعؤ اسلامي يا امّت بايد ولي امر انتخاب شود "يا اَيّها الّذينَ آمَنوا اَطيعُواللّه وَ اَطيعُوالرّسول وَاولي الامر منكُم" اوليالامر كساني هستند كه در جامعه اسلامي حكومت ميكنند و اين حاكم مسلمانها و خليفه يا امام مسلمانها بايد از طرف امّت انتخاب شود. همانطور كه امام خميني اساس ولايت فقيه را بوجود آوردند و الان در ايران انتخابات از طرف ملت مسلمان ايران اجرا ميشود. حاكم فقيه بايد "مردي" عادل بوده، توانايي حكومت داشته باشد و شرايط ديگري كه مشخص است.حضور: در اين صورت به نظر ميرسد كه ضروريترين كارها و واجبترين آنها براي مسلمانان تشكيل حكومت اسلامي است.الكيلاني: بله، بايد اين كار را بكنيم. براي اينكه اگر عميقاً به اسلام و قوانين آن رجوع كنيم ميبينيم كه اسلام يك دين كامل است. هم براي سياست كامل است، هم براي اقتصاد كامل است هم براي فرهنگ كامل است و لذا اعتقاد دارم اسلام مفضّلتر از ساير نظريههاي بشري است و واجب الاتّباع است و مسلمانان بايد به دين خودشان رجوع كنند تا بفهمند عدالت چيست، مذهب چيست، سياست چيست. متاسفانه امروزه جوانان ما از اسلام خيلي كم آگاهي دارند البته به استثناي جمهوري اسلامي ايران.الان بيست سال از عمر جمهوري اسلامي در ايران ميگذرد و من خوشحال ميشوم وقتي ميبينم در اين محيط اسلامي آقايان و خانمها، جوانان و پيران همه به اسلام تعلّق دارند و ميخواهند از اسلام هر چه بيشتر بدانند. ذهنيت آنها اسلامي است ولي متاسفانه در جوامع ديگر اسلامي و عربي چنين وضعي وجود ندارد. زيرا فرهنگ غربي به اين جوامع حمله كرده است و در ميان جوانان تاثير داشته. اين امر براي ما خطرناك است چون اگر ما از دين خود دور شويم دولتهاي استكباري به سهولت ميتوانند در بين ما نفوذ كنند.حضور: نظر شما درباره احزابي كه در كشورهاي اسلامي فعاليت ميكنند چيست؟الكيلاني: من خود هرگز حزبي نبودهام و نخواهم بود. من طرفدار اسلام هستم و از اسلام دفاع ميكنم و اساساً به احزابي كه از نظريههاي غربي سرچشمه ميگيرند اعتقاد ندارم.حضور: در برابر تهاجم فرهنگي و تبليغات آمريكا و استكبار غربي كه به آن اشاره شد محورهاي تحرك مسلمانان چه بايد باشد؟الكيلاني: ما بايد از نظريؤ امام خميني استفاده كنيم. ما بايد به اسلام خدمت كنيم. و تا آنجا كه ميتوانيم نظريات امام را به دنيا برسانيم. اين يك جهاد است و ما فعلاً بايد جهاد كنيم. الحمدللّه انقلاب اسلامي كه در ايران پديد آمده خيلي در كشورهاي عربي و اسلامي تاثير داشته است ولي نبايد در برابر حملات غرب ساكت باشيم. آنها تبليغ ميكنند كه اسلام يك دين تعصبي است، ديني است كه از زور استفاده ميكند. در حالي كه اسلام اين گونه نيست. الان قتل و كشتاري را كه در الجزاير اتفاق ميافتد به اسلام نسبت ميدهند لاكن صهيونيستها و سازمانهاي مختلف غربي پشت اين جريانات هستند. اسلام هرگز اجازه چنين جناياتي را نميدهد زيرا قرآن كريم ميفرمايد "وَلاتَقْتُلوا النّفسَ التّي حَرّمَ اللّهُ الاّ بالحقّ" اين جرياناتي كه هر روز ما در الجزاير يا ساير جاها ميشنويم اينها از اسلام دور است. اسلام هيچوقت اجازه نميدهد جامعه يك وضعيت ناجوري پيدا كند و مسلمان مسلمان ديگر را به قتل برساند. تمام اين وقايع از طرف صهيونيستها و عمّال امپرياليسم غربي تغذيه ميشود براي اينكه اسلام تخريب شود و ما بايد در برابر اين حملات جهاد كنيم. جهاد ما فرهنگي است. دين اسلام دين محبت و تسامح است. ما وارد جنگ نميشويم مگر مجبور شويم و انشأاللّه در هر حال موفق خواهيم شد. حضور: بد نيست نظر شما را دربارؤ دومين كنگرؤ امام خميني و احيأ انديشؤ ديني نيز بشنويم.الكيلاني: كنگره خيلي خوب بود. از روز اوّل كه آقاي رئيس جمهور جناب آقاي خاتمي مراسم را افتتاح كردند و شركت كنندگان مقالات خود را بيان كردند همؤ سخنرانيها و مراسم خوب بود ولي من پيشنهاداتي دارم: اوّلا تمامي مقالات حداقل دو ماه قبل از شروع كنگره بايستي به موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني برسد و آقايان بايد سعي كنند اين مقالات ترجمه شود. علاوه بر اين بهتر است براي سخنرانان و جلسات وقت بيشتري منظور شود و آنقدر فشرده نباشد. ضمناً ما اينجا ميآييم كه نظريؤ حضرت امام را به جامعه اسلامي و جامعه بينالمللي برسانيم نه اينكه نظريه امام را به مردم ايران معرفي كنيم. همه مردم ايران از نظريات امام استفاده كردهاند و استفاده ميكنند. پس مابه ايران نيامدهايم تا به جامعه ايراني بفهمانيم كه نظريه امام چيست. اين جامعه ايراني است كه نظريه امام را به ما ميفهماند. ما بايد نظريات امام را به تمامي جوامع جهاني برسانيم اعم از اسلامي و غربي .من از صميم قلب براي اين جمهوري اسلامي دعا ميكنم. و همچنين دعا ميكنم كه خداوند مقام معظم رهبري، رياست جمهوري، حكومت اسلامي، اين ملت و اين خاك مقدس را حفظ كند.