لطفا منتظر باشید ...
اوصاف ماه مبارك رمضان در آئينه كلام معصوم«ع»
آيا توبه كننده اي هست...؟
محمد رضا جواهري قسمت دوم شهر الصيام (ماه روزه)
عبدالرحمن بن بشير نقل مي كند امام زين العابدين(ع) در هر روز ماه رمضان اين دعا را مي خواند:«بارخدايا اين ماه رمضان و ماه روزه است... (18) امام سجاد همچنين در صحيفه سجاديه هنگام ورود به ماه رمضان از اين ماه بعنوان (شهر صيام، ياد نموده اند.صوم و صيام در لغت هر دو مصدر و به معناي امساك و خودداري از انجام كاري است. اين كار ممكن است گفتن يك سخن با خوردن و آشاميدن يا راه رفتن يا تمتع و لذت جنسي يا فعل ديگر باشد. به اسبي كه راه نمي رود صائم گفته و به باد راكد نيز صوم گفته اند. صوم و صيام از نظر شرع عبارت است از خودداري از كارهاي معين در زمان معين با نيت از طلوع فجر تا مغرب مهمترين كارهادر ماه رمضان روزه است. ماه رمضان با روزه شروع مي شود و باروزه پايان مي پذيرد. ماه رمضان پيوند اساسي و عميق با روزه دارد. فراگيرترين و عمومي ترين دعاي معصومين (ع) درماه مبارك رمضان در ارتباط با توفيق در روزه گرفتن در اين ماه است. در كتاب شريف مفاتيح الجنان آمده است: پيامبر گرامي اسلام در شب اول ماه مبارك رمضان مي فرمودند: حمد و ستايش مخصوص خدائي است كه ما را بوسيله تواي ماه مبارك گرامي داشت. بار خدايا ما را بر روزه و قيام در اين ماه نيرومند گردان. پيامبر اسلام (ص) هنگامي كه هلال ماه رمضان را مشاهده مي كردند روبه قبله كرده مي فرمودند «خدايا روزه ، نماز و تلاوت قرآن رادر اين ماه روزي ما كن» (19) حضرت علي (ع) فرموده اند: « برشما باد به روزه ماه رمضان ، زيرا روزه اين ماه سپر نگهدارنده از آتش جهنم است.(20) شهر الاسلام (ماه اسلام)
امام چهارم امام زين العابدين(ع) هنگامي كه شب اول ياروز اول ماه رمضان مي رسيد دعائي مي خواندند. در بخشي از اين دعا در صحيفه سجاديه آمده است:«سپاس خدائي را سزا است كه ماه خود ، ماه رمضان، ماه صيام، ماه اسلام... را يكي از راههاي احسان قرار داد.» ماه رمضان را ماه اسلام ناميده اند ؛ چون ماه طاعت و فرمانبرداري و تسليم ، و بندگي و تعميم و گسترش آن است . يا مقصود ماه دين اسلام است بدليل اينكه واجب شدن روزه از مختصات امت اسلام و از خصوصيات مسلمانان است . پيامبر گرامي اسلام «ص» در استقبال از ماه رمضان بر روي منبر خطاب به مسلمانان فرموده اند : « خداي متعال شما را به ماه رمضان اختصاص داد»(21) امام صادق (ع) فرموده اند : «اسلام بر پنج پايه بنا گذاشته شده است : نماز ، زكات ، حج ، روزه و ولايت و در اسلام نسبت به چيزي در سطح ولايت صحبت نشده است(22) شهر القيام (ماه قيام )
امام علي بن الحسين زين العابدين «ع» در صحيفه سجاديه در دعاي خويش هنگام ورود به ماه رمضان ، اين ماه را «شهر القيام » ناميده اند . توفيق قيام در ماه مبارك رمضان خواسته معصومين (ع) بوده است و شيعيان را هم به سوي چنين دعايي دعوت مي كرده اند . پيامبر گرامي «ص » هنگام ورود ماه رمضان مي فرمود: «حمد و ستايش خدايي را سزاست كه ما را به وسيله تو اي ماه مبارك گرامي داشت ، بار خدايا ما را به روزه و قيام در اين ماه ، نيرومند و توانا بگردان » همچنين ايشان در خطبه اي در فضليت ماه رمضان فرموده اند : اي مردم به تحقيق ماهي شما را فرا گرفت كه در آن ماه شبي است كه بهتر از هزار ماه است و اين ماه ، ماه رمضان است . خداوند در اين ماه روزه را واجب كرده و ثواب قيام براي نماز مستحبي در شبي از اين ماه را به اندازه نماز مستحبي هفتاد شب در غير اين ماه قرار داده است .(23) امام زين العابدين (ع ) فرموده اند : “خدايا روزه داري در اين ماه رسيدن به آرزوي قيام در اين ماه را نصيب من بگردان . (24 ) قيام در اين ماه آنقدر ارزشمند و مهم است كه امام زين العابدين (ع) در پايان ماه هنگام وداع با آن از خدا مي خواهد توفيق قيام در ماه رمضان آينده را نيز به ايشان عنايت كند. اينكه ماه رمضان در بيان ائمه معصومين (ع) ماه قيام ناميده شده احتمال دارد به خاطر يكي از اين موارد باشد . 1 ـ براي آن كه نمازهاي مستحبي در شبهاي آن بسيار خوانده مي شود و سفارش زياد بر خواندن آنها شده است . چنانكه بسياري از علما فرموده اند خواندن هزار ركعت نماز در شبهاي آن مستحب است . پيامبر گرامي ( ص) هنگام ورود به ماه رمضان مي فرمودند : “ بار خدايا براي ما در ماه رمضان بركتي قرار ده . ما را بر روزه آن و نمازهاي آن ياري فرما و آنها را از ما بپذير “ (25 ) مرحوم علامه مجلسي در جلد 97 بحار الانوار بابي جداگانه به همين نمازهاي مستحبي ماه رمضان اختصاص داده 2ـ از آن جهت كه چون سحور و خوردن سحري مستحب است و عموم مردم در دل شب براي تصميم بر روزه و اجابت دعوت حق بر مي خيزند مرحوم شيخ صدوق در من لا يحضره الفقيه هم بابي تحت عنوان ( ثواب السحور ) آورده كه در بر دارنده هفت روايت از معصومين ( ع) است . 3 ـ از آن جهت كه به طور كلي اين ماه ماه قيام براي مبارزه با نفس و وسوسه هاي شيطاني و حركت در طريق سير و سلوك معنوي و خود سازي است ـ‌كه مناسب ترين راه بركشاندن انسان به سوي مبارزات مخلصانه و فعاليتهاي سياسي اجتماعي براي خدا و در راه خداست ـ زمينه خودسازي انقلابي در اين ماه بيشتر فراهم است . استاد شهيد مرتضي مطهري (ره ) در ارتباط با امتياز بزرگ و ويژگي انحصاري نهضتهاي الهي مي گويد . اگر ما تاريخ را بررسي كنيم به اين حقيقت مي رسيم كه در نهضت هاي مذهبي و ديني ، در نهضت هاي آسيا چنين چيزي بوده كه انبيا فرد را عليه خودش بر مي انگيزند . اصلا توبه همين است توبه كه واقعا يك حالت عالي انساني است عبارت است از قيام انسان عليه خودش ، يك قيام اصلاحي . من مخصوصاً يك وقت تعبيرات قرآن در مورد توبه را جمع كردم ديدم تعبيرات خيلي عالي و عجيبي است . قراينن مكرر مي گويد : تاب و اصلح يك قيام اصلاحي از درون انسان ، قيام وجدان انسان عليه خودش ، عليه اسراف كاريها و افراط كاري هاي خويش (26 ) شهر التوبه ( ماه توبه )
پيامبر گرامي (ص ) مي فرمايد ( شهر رمضان شهر الله عزوجل و هوش هر التوبه ) ماه رمضان ماه خدا و ماه توبه است .( 27 ) در ماه رمضان هر روز اين دعا را مي خواندند : “ اللهم ان هذا شهر رمضان و هذا شهر التوبه “ بار خدايا اين ماه رمضان و ماه توبه است (28 ) رهبر كبير انقلاب امام خميني “ره “ در تعريف توبه در كتاب چهل حديث چنين مي نويسد “ “ توبه عبارت است از رجوع از طبيعت به سوي روحانيت نفس بعد از آنكه به واسطه معاصي و كدورت نافرماني نور فطرت و روحانيت ، محجوب به ظلمت طبيعت شده است “ خداي متعال توابين را دوست دارد. پيامبران همواره انسانها را به سوي توبه كه راهي به سوي تكامل و رسيدن به كمال حقيقي است دعوت كرده اند . دست كشيدن از گناه و بازگشت به راه حق ، محور عمده خودسازي و تهذيب نفس است .توبه زيباترين و رساترين نوع عذر خواهي است . در روايتي پيامبر گرامي اسلام فرموده اند : در شب اول ماه رمضان خداي متعال به فرشتگان فرمان مي دهد بهشت را براي روزه داران از امت محمد (ص) آراسته و آماده كنيد ، درهاي جهنم را بر اين روزه داران ببنديد و تا پايان ماه باز نكنيد و به جبرئيل فرمان ميدهد به زمين فرود آي و راه شياطين را بر امت محمد (ص) ببند كه نتواند ايمان و روزه آنها را فاسد كند .( 29 ) اگر چه هميشه راه توبه و بازگشت به سوي پروردگار باز است اما ماه رمضان بهار توبه است . در اين ماه زمينه پذيرش و قبولي آن بيشتر فراهم است . و باز رسول الله در سخني ديگر فرموده اند : “ خداي متعال در سراسر ماه رمضان مي فرمايد : آيا توبه كننده اي هست كه توبه او پذيرفته شود ؟ ( 30 ) محمد مسلم ثقفي مي گويد : امام محمد باقر (ع ) فرشتگان خدا در شب آخر ماه مبارك رمضان به روزه داران بشارت مي دهند كه پروردگار گناهان شما را آمرزيده و توبه شما را پذيرفت ، به آينده بنگريد كه چگونه خواهيد بود .(31 ) ائمه معصومين تاكيد بسياري بر اهتمام به توبه در ماه رمضان كرده و در ادعيه ، توفيق توبه از پروردگار را خواسته اند . اما زين العابدين (ع ) در دعاي ماه رمضان مي فرمودند : بار خدايا در اين ماه جديت و تلاش و سعي و كوشش و قدرت و نشاط و توبه را روزي من بنما . (32 ) امام خميني ( ره ) در اهميت توبه در كتاب چهل حديث مي نويسد اي عزيز بي اعتنا و سرسري از اين مقام مگذر تدبر و تفكر در حال خود و عاقبت امر خويشتن كن و به كتاب خدا و احاديث خاتم انبياء و ائمه هدي ، سلام الله عليهم اجمعين و كلمات علماي امت و حكم عقل وجداني رجوع نما و اين باب توبه را كه مفتاح ابواب است به روي خود بگشا و در اين منزل كه عمده منازل انسانيت است وارد شو و اهميت به آن بده و از آن مواظبت كن و از خداوند تبارك و تعالي توفيق حصول مطلوب بخواه و از روحانيت رسول اكرم و ائمه هدي سلام الله عليهم استعانت كن و به ولي امر و ناموس دهر ، حضرت امام عصر عجل الله فرجه ، پناه ببر ، البته آن بزگوار دستگير ي ضعفا و بازماندگان مي فرمايد و بيچارگان را دادرسي مي نمايد . ا ي عزيز مبادا شيطان و نفس اماره وارد شوند بر تو و وسوسه نمايند و مطلب را بزرگ نمايش دهند . وتو را از توبه منصرف كنند و كار تو را يكسره نمايند . بدان كه در اين امور هر قدر ، ولو به مقدار كمي نيز باشد اقدام بهتر است . اگر نمازهاي فوت شده و روزه ها و كفارات و حقوق خدايي بسيار است و حقوق مردم بيشمار است . گناهان متراكم است و خطاها متزاحم ، از لطف خداوند مأيوس مشو و از رحمت حق نا اميد مباش كه اگر به مقدار مقدور اقدام كني حق تعالي راه را بر تو سهل ميكند و راه نجات را به تو نشان مي دهد . 18 ـ وسائل ج7 ص237 ـ كافي ج 4 ص 75 19 ـ من لا يحضره الفقيه ج 2ص100 20 ـ امالي شيخ طوسي ج2 ص 136 21ـ وسائل ج7ص224 22 ـ محجه البيضاء ج2 ص 122 23 ـ وسائل ج7 ص 227 بحار ج96 ص 359 24 ـ كافي ج4 ، ص 76 25 ـ مفاتيح الجنان ص 300 26 ـ اسلام و مقتضيات زمان اثر استاد مطهري ـ چاپ انتشارات صدرا ج 2 ص 165 27 ـ بحار ج 96 ص 34 28 ـ وسائل ج7 ص 237 29 ـ بحار ج 96 ص 350 30 ـ همان ص 348 31 ـ امالي مرحوم شيخ صدوق ص33 32 ـ من لا يحضره الفقيه ج 2 ص 105
