لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:206
آسَفي، يا اَسَفي، اَسْفي (به فرانسه و انگليسي سَفي، به پرتغالي سَفيم)، شهري
بندري در ساحل اقيانوس اطلس در مراکش واقع در چند کيلومتري جنوب کاپ کنتين . داراي
000‘129 نفر جمعيت (سرشماري، 1971م). اکنون دومين بندر مهم مراکش است. فسفات
استخراج شده از نيوسفيه» (لوئي ـ ژانتيلِ پيشين) از اين بندر صادر ميشود. آسفي
مرکز مهم صيد ماهي و بزرگترين مرکز صنعت کنسرو ماهي (بيشتر ساردين) مراکش است و
مجموعاً 35 کارخانه دارد. علاوه بر کنسروسازي صنايع نساجي و سفالسازي نيز در اين
شهر رايج است. با راهآهن سراسري مراکش پيوسته است و خط هوايي نيز دارد. يکي از
آثار تاريخي مهم آن «رباط» يا قلعة مجاهدين است که در سدة 7ق/13م ساخته شده است.
ابنخلدون نيز از آن ياد کرده است. قلعهاي هم از زمان پرتغاليها در آنجاست که از
914ق/1508م تا 948ق/1541م در دست آنها بوده است. ياقوت حموي نام آن را «اَسَفي» ضبط
کرده است و شريف ادريسي وجه تسمية عاميانهاي براي آن آورده است. به گفتة ادريسي،
از بندر آسفي تا دماغة «جبلالحديد» 60 ميل و از دماغه تا «الغيط» واقع در خليج 50
ميل بوده است. از دماغة مازيغن تا آسفي به خط مستقيم 85 ميل و به خط غيرمستقيم 130
ميل بوده است (صص 73-74). نيز به گفتة وي، آسفي در زمان قديم آخرين لنگرگاه کشتيها
بوده، اما در زمان وي، آسفي در زمان قديم آخرين لنگرگاه کشتيها بوده، اما در زمان
او کشتيها 4 مرحلة دريايي (به گفتة مترجم فرانسوي 400 ميل) از آن در ميگذشتهاند.
آسفي در زمان ادريسيآباد بود و بربرهاي رَجْراجه و زَوده و ديگران در آن ساکن
بودند (ص 74).
پرتغاليها شهر آسفي را در نخستين ماههاي 914ق/1508م تصرف کردند و قلعهاي در آن
بنياد نهادند که اکنون به کخله معروف است. تقريباً همة استحکاماتي که پرتغاليها
ساختهاند، امروز پابرجاست. اينان در ساية قدرت فرمانروايانِ متنفذي مانند
نوتوفرناندس دوآتايده و به ياري افراد بانفوذ محلي مانند يحييبن تعفوف، آسفي را به
مرکزي سياسي و نظامي تبديل کردند و آنجا را مبدء لشکرکشي به مراکش ساختند، اما با
کشته شدن نونوفرناندس دوآتابده در 922ق/1516م و يحييبن تعفوف در 924ق/1518م، نفوذ
پرتغاليها روبه ضعف نهاد. آسفي در 941ق/1534م به دست شرفاي بنوسعد افتاد تا آنکه
يوحناي سوم پادشاه پرتغال (927-964ق/1521-1557م) تصميم گرفت اين شهر و نيز اَزِمّور
را تخليه کند و قواي خود را در مازيغن متمرکز سازد (11 رجب 948ق/30 اکتبر 1541م).
آسفي در زمان شرفاي بنوسعد بندر مهم مراکش گرديد و تا روي کار آمدن «علويان» يکي از
مراکز بازرگاني مسيحيان بود. چون سلاطين علوي مرکز خود را به شمال مراکش يعني فاس و
مکناسه منتقل ساختند، آسفي اهميت خود را در برابر شهر رباط از دست داد. با اينهمه،
بازرگانان اروپايي در اواخر سدة 12ق/18م هنوز در آن ديده ميشوند. از آغاز قرن 20
آسفي مجدداً اهميت بندري و بازرگاني بسيار کسب کرد.
مآخذ: ابنخلدون، عبدالرحمن، العبر، بيروت. دارالکتاب، 1959م، 6/26، 134، 194، 201؛
ابوالفداء، اسماعيل، تقويمالبلدان، به کوشش رنو و دوسلان، پاريس، 1840م، صص
130-131؛ ادريسي، محمدبن محمد، نزههالمشتاق، به کوشش راينهارت دزي، ليدن، 1866م؛
اسلام آنسيکلوپديسي؛ بريتانيکا؛ بغدادي، عبدالمؤمنبن عبدالحق، مراصدالاصلاع، به
کوشش عليمحمد بجاوي، بيروت، داراحياءالکتبالعربيه، 1954م، 1/75؛ بکري، ابوعبيد،
المغرب في ذکر بلاد افريقيه، به کوشش بارون دوسلان، الجزاير، 1857م، صص 86-87؛
خوري، سليم جبرائيل و شحاده، سليم ميخائيل، آثارالادهار، بيروت، 1875م، ص 152؛
عنان، محمد عبدالله، عصرالمرابطين والموحدين، قاهره، لجنهالتأليف والترجمه والنشر،
1964م، 2/499؛ ماير (Safi)؛ مقري، احمدبن محمد، نفحالطيب، به کوشش احسان عباس،
بيروت، دارصاد، 1968م، 6/485-486؛ مقريزي، احمدبن علي، المواعظ والاعتبار، به کوشش
گاستون ويت، قاهره، انستيتوي فرانسوي باستانشناسي مشرق زمين، 1911م، 1/222؛
هازارد، هاري، اطلس تاريخ اسلامي، ترجمة مکحمود عرفان، تهران، ابنسينا، 1951م، ص
3؛ ياقوت حموي، ابوعبدالله، معجمالبلدان، به کوشش فرديناند ووستنفلد، لايپزيک،
1866-1870م، 1/251.
عباس زرياب
