جلد: 4نويسنده: سيمين محقق شماره مقاله:1474اِبْن ِ عَبْدُالدائِم ، ابوالعباس احمد بن عبدالدائم بن نعمة بن احمد مقدسى فندقى (575 - 668ق /1179-1270م )، ملقب به زين الدين ، محدّث و فقيه حنبلى و ناسخ . وي در شام در منطقة فندق الشيوخ ِ نابلس متولد شد و براي استماع حديث و فراگيري فقه از بزرگان سفرهاي متعدّدي كرد. از جمله در دمشق از يحيى بن محمود ثقفى و ابومحمد عبدالرحمان خِرَقى ، در بغداد از مشايخى همچون ابوالفرج ابن جوزي و ابوالفرج عبدالمنعم بن عبدالوهاب بن كليب و در مصر از ابوالقاسم هبةالله بن على بوصيري حديث شنيد (يونينى ، 2/436؛ ابن رافع ، منتخب ، 29-30). وي همچنين از ابوالفضل طوسى معروف به خطيب موصل ، ابوالفتح ابن شاتيل و نصرالله قزّاز اجازة روايت دريافت كرد (ابن شاكر، 1/81) و از ابن صدقة حرانى صحيح مسلم را شنيد، و از موفق الدين فقه آموخت (يونينى ، 2/437؛ ذهبى ، 3/318). جمع كثيري از سرزمينهاي مختلف براي استماع حديث به سوي او شتافتند و كسان بسياري از او حديث فراگرفته و روايت كرده اند كه از آن ميان ابن فرح اشبيلى ، قطب الدين يونينى ، ابن تيميه ، نجم الدين ابن صصري ، تقى الدين ابن دقيق العيد و شرف الدين دمياطى قابل ذكرند (يونينى ، 2/436؛ همو، وفيات ، 1/220، 387، 410، 431؛ صفدي ، 7/35، 286؛ براي اطلاع از نام ديگر راويان او (نك: ابن رافع ، وفيات ، جم؛ صفدي ، همانجا). ابن عبدالدائم بسيار تند مى نوشت و داراي خطى نيكو بود و رساله هاي پراكنده و كتابهاي بزرگ بسيار از جمله تاريخ دمشق ابن عساكر را به خط خود نوشت (ذهبى ، يونينى ، همانجاها؛ صفدي ، 100). گفته شده كه او با يك نظر به صفحه آن را مى نوشت ، از اين رو در نوشته هايش اغلاط زيادي به چشم مى خورد و فاقد دقت لازم بود (صفدي ، همانجا). در اواخر عمر پس از 50 سال استنساخ كتب و 60 سال آموختن حديث ، ناتوان و نابينا گشت و در دمشق وفات يافت و در سفح قاسيون دفن شد (ابن شاكر، 1/81، 82؛ يونينى ، همانجا).
آثار
به گفتة ابن رجب (2/279) وي مشيخه اي براي خود استخراج كرده و نيز تاريخى براي خود گردآورده بود. نسخه اي از مشيحة او در دست است (سيد، فهرس ، 2(2)/142). از وي كتابى به نام فاكهة المجالس و فكاهة المجالس نيز برجاي مانده كه گلچينى از تاريخ دمشق ابن عساكر است . مؤلف در اين گزينش بيشتر جنبة ادبى را در نظر داشته است . نسخه اي از اين اثر به خط مؤلف در آكسفورد و دو نسخة ديگر در كتابخانة لاله لى تركيه و خزانة المجمع العلمى دمشق موجود است (منجد، 104؛ سيد، خطى ، 1/504؛ مجلّة معهد، 1(1)/95).
مآخذ
ابن رافع سلامى ، محمد، منخب المختار، به كوشش عباس عزاوي ، بغداد، 1357ق /1938م ؛ همو، الوفيات ، به كوشش صالح مهدي عباس و بشار عواد معروف ، بيروت ، 1402ق /1982م ؛ ابن رجب ، عبدالرحمان ، الذيل على طبقات الحنابلة، به كوشش محمد حامد الفقى ، قاهره ، 1372ق /1953م ؛ ابن شاكر كتبى ، محمد، فوات الوفيات ، به كوشش احسان عباس ، بيروت ، 1971م ؛ ذهبى ، محمد، العبر، به كوشش سعيد بن بسيونى زعلول ، بيروت ، 1985م ؛ سيد، فؤاد، فهرس المخطوطات المصورة، قاهره ، 1954م ؛ همو، خطى ؛ صفدي ، خليل ، الوافى بالوفيات ، به كوشش احسان عباس ، بيروت ، 1389ق /1969م ؛ مجلة معهد المخطوطات العربية، مصر، 1375ق /1955م ؛ منجد، صلاح الدين ، معجم المورخين الدمشقيين ، بيروت ، 1398ق / 1978م ؛ يونينى ، موسى ، ذيل مرآة الزمان ، حيدرآباد دكن ، 1375ق /1955م . سيمين محقق
لطفا منتظر باشید ...
