جلد: 4نويسنده: عنايت الله فاتحي نژاد شماره مقاله:1482اِبْن ِ عَبْدُالْمَلِك ، ابوعبدالله محمدبن محمدأوسى (634 -703ق / 1237-1304م )، مورخ ، قاضى ، شاعر و اديب معاصر مَرينيان مراكش . وي نزد استادانى چون ابوالقاسم بَلَوي ، على بن محمد بن فَخّار رُعَيْنى و ابومحمد حسن بن على بن قَطّان حديث آموخت . قرائات سبع را از ابوزكريا ابن ابى عتيق فراگرفت و از ابن زبير (ه م ) صاحب صلة الصلة و نيز محمد بن يوسف بن عمران مزرغى روايت كرد (ابن فرحون ، 2/325؛ مقري ، 2/601 -602؛ ابن قاضى ، 1/222؛ گنون ، 1/216). از شاگردان او ابوجعفر بن صفوان را مى توان نام برد (مراكشى ، 3/240). ابن عبدالملك در جوانى آهنگ رفتن به اندلس كرد و به الجزيرة الخضراء در جنوب اندلس وارد شد، اما بيش از 3 روز در آن ديار نماند و به مراكش بازگشت و منصب قضا را به عهده گرفت . پس از چندي به سبب بدرفتاري با مردم از كار بركنار شد (نباهى ، 130-132؛ فروخ ، 6/346). وي شعر نيز مى سرود و يك قطعه و يك قصيده از اشعار او (ح 22 بيت ) را نباهى آورده است . قصيدة وي كه در آن جناس و لزوم مالايلزم فروان است ، بر تسلط و احاطة او در لغت دلالت دارد. ابن عبدالملك در 69 سالگى در تلمسان درگذشت (ابن فرحون ، همانجا). پسرش ابوعبدالله محمد بن محمد (د 743ق ) نيز از علما و مشاهير عصر خود به شمار مى رفته است (نك: ابن خطيب ، 2/527 - 528) و برخى از جمله بستانى (3/345) بين شرح حال اين دو خلط كرده اند.
آثار
الذَّيل و التكملة لِكِتابَى الموصول و الصلة. اين اثر ذيلى است بر دو كتاب الموصول فى تاريخ علماء الاندلس ، تأليف ابن فرضى (ه م ) و كتاب الصلة تأليف ابن بشكوال (ه م ) كه در آن به شرح حال بزرگان و مشاهير اندلس از آغاز فتح اسلامى تا اواخر سدة هفتم هجري پرداخته است . كتاب مذكور يكى از مآخذ عمدة ابن خطيب (نك: 1/173، 174، جم) و ديگران بوده است . جزء اول آن در دو مجلد در 1969م به كوشش محمد بن شريفه در بيروت چاپ شده و جزء 4 از قسمت دوم و جزءهاي 5 و 6 آن در 1965 و 1973م به كوشش احسان عباس در بيروت به چاپ رسيده است .
مآخذ
ابن خطيب ، محمد، الاحاطة، به كوشش محمد عبدالله عنان ، قاهره ، 1393- 1394ق ؛ ابن فرحون ، ابراهيم ، الديباج المذهب ، به كوشش محمد الاحمدي ابوالنور، قاهره ، 1351ق ؛ ابن قاضى مكناسى ، احمد جذوة الاقتباس ، رباط، 1973م ؛ بستانى ف ؛ فروخ ، عمر، تاريخ الادب العربى ، بيروت ، 1983م ؛ گنون ، عبدالله ، النبوغ المغربى فى الادب العربى ، بيروت ، 1395ق /1975م ؛ مراكشى ، عباس ، الاعلام بمن حل مراكشى ، فاس ، 1355ق /1937م ؛ مقري ، احمد، نفح الطيب ، به كوشش احسان عباس ، بيروت ، 1388ق / 1968م ؛ نباهى مالقى ، عبدالله ، تاريخ قضاء الاندلس ، به كوشش لوي پرووانسال ، قاهره ، 1948م . عنايت الله فاتحى نژاد
لطفا منتظر باشید ...
