جلد: 4نويسنده: محمد صادق شريعت شماره مقاله:1575اِبْن ِ غَلْبون ، ابوالطيب عبدالمنعم بن عبدالله بن غلبون بن مبارك (12 رجب 309-7 جمادي الاول 389ق /16 نوامبر 920-26 آوريل 999م )، مقري و محدث شافعى مصري . وي در حلب زاده شد، در مصر سكنى گزيد و همانجا درگذشت (ابن خلكان ، 5/277؛ ابن جزري ، غاية، 1/470). ابن غلبون در قرائت از استادانى مانند ابراهيم بن عبدالرزاق ، محمد بن جعفر فريابى و ابن خالويه بهره برد (ذهبى ، تاريخ ، 184؛ ابن جزري ، همان ، 1/470-471) و از عبيدالله بن حسين انطاكى ، عدي بن احمد بن عبدالباقى اذنى و احمد بن محمد بن عمارة دمشقى حديث شنيد (ذهبى ، همانجا). ابن سوار به خطا محمد بن سنان شيزري معروف به ابن سرج (ه م ) را از مشايخ او شمرده است (نك: ابن جزري ، همان ، 1/471). ابن غلبون بعدها خود در اين دو رشته به تدريس پرداخت . برخى از شاگردان وي در قرائت عبارت بودند از: فرزندش ابوالحسن طاهر، مكى بن ابى طالب قيسى ، ابوعمر طلمنكى ، احمد بن نفيس و مقدسى جغرافى دان مشهور (ذهبى ، ابن جزري ، همانجاها؛ مقدسى ، 202). در حديث نيز كسانى همچون عبيدالله بن احمد بن سخت رقّى ، احمد بن ابراهيم بن كامل صوري ، محمد بن جعفر ميماسى و حسن بن اسماعيل ضراب از وي بهره برده اند (ذهبى ، همانجا). وي هم از نظر وسعت آگاهى و دقت ِ علمى ، و هم از نظر خصوصيات اخلاقى مورد تمجيد پيشينيان قرار گرفته (ابن خلكان ، همانجا، به نقل از ثعالبى ؛ ذهبى ، همان ، 185، به نقل از ابوعمرودانى ) و وزير وقت ابوجعفر ابن فضل نيز بسيار او را احترام مى داشته است (ذهبى ، معرفة، 1/286). ابن غلبون در خصوص مسايل مربوط به قرائت نظراتى ابراز داشته كه شاگردش مكى بن ابى طالب برخى از آنها را در كتاب الكشف بازگو كرده است (از جمله نك: 1/58، 97، 117، جم). او علاوه بر قرائت و حديث در ادب و شعر نيز دستى داشته است ، به طوري كه برخى چون ثعالبى ادب وي را ستوده اند (ابن خلكان ، همانجا) و در منابع ابياتى را از او نقل كرده اند (نك: همانجا؛ ابن جزري ، غاية، 1/471). مهم ترين اثر او كه تاكنون نسخه اي از آن يافت نشده الارشاد در قرائات هفتگانه است كه از اولين آثار مهم در اين زمينه شمرده مى شود و از همان زمان ِ تأليف مورد عنايت مقريانى چون مهدوي و پس از آن مورد استفادة كسانى چون ابن بليمه قرار گرفته و ابن جزري آن را يكى از مأخذ خود در گردآوري النشر قرار داده است (نك: النشر، 1/79- 80). اثر ديگري از او با عنوان الاستكمال لبيان مذاهب القراء السبعة فى التفخيم و الامالة، به صورت خطى در كتابخانه هاي جامع كبير صنعا (صنعا، 1/22)، چستربيتى ( آربري ، شم و موزة بريتانيا (ريو، شم نگهداري مى شود. همچنين رساله اي خطى در خصوص استعاذه در گوتا موجود است ( پرچ ، شم كه بروكلمان آن را به ابن غلبون نسبت داده است )، GAL,S,I/330) ولى چون اطلاعات كافى دربارة مؤلف در نسخة مزبور ذكر نشده ، سزگين انتساب اين اثر را به ابن غلبون مورد ترديد قرار داده است ؛ GAS,I/15) براي ديگر آثار منسوب ، نك: حاجى خليفه ، 1/644 - 645، 2/1737- 1738).
مآخذ
ابن جزري ، محمد، غاية النهاية، به كوشش گ . برگشترسر، قاهره ، 1352ق / 1933م ؛ همو، النشر فى القراءات العشر، به كوشش على محمد ضباع ، قاهره ، كتابخانة مصطفى محمد؛ ابن خلكان ، وفيات ؛ حاجى خليفه ، كشف ؛ ذهبى ، محمد، تاريخ الاسلام ، حوادث 381-400ق ، به كوشش عمر عبدالسلام تدمري ، بيروت ، 1409ق / 1988م ؛ همو، معرفة القراء الكبار، به كوشش محمد سيد جادالحق ، قاهره ، 1387ق / 1967م ، صنعا، خطى ؛ مقدسى ، محمد، احسن التقاسيم ، به كوشش دخويه ، ليدن ، 1906م ؛ مكى بن ابى طالب قيسى ، الكشف عن وجوه القراءات السبع ، به كوشش محيى الدين رمضان ، بيروت ، 1401ق /1981م ؛ نيز: Arberry; GAL,S; GAS; Rieu, Ch., Supplement to the Catalogue of the Arabic Manuscripts in the British in the British Museum, London, 1894; Pertsch. محمدصادق شريعت
لطفا منتظر باشید ...
