جلد: 4نويسنده: ابوالفضل بيرجندي شماره مقاله:1597اِبْن ِ فَصيح ، ابوطالب فخرالدين احمد بن على بن احمد همدانى كوفى (680 -26 شعبان 755ق /1281- 15 سپتامبر 1354م )، فقيه حنفى ، شاعر و اديب . به سبب اقامت و تدريس در شهرهاي بغداد و دمشق او را بغدادي و دمشقى نيز خوانده اند (ابن رافع ، الوفيات ، 2/172؛ حسينى ، 4/165). وي در كوفه ديده به جهان گشود و در همانجا به آموختن فقه و ادبيات پرداخت (حسينى ، همانجا؛ ابن رافع ، تاريخ ، 34) و قرائت هفتگانه را نزد ابن صبّاغ و على بن سعد ديوانى آموخت (ابن جزري ، 1/84؛ ابن رافع ، همانجا). در بغداد از ابن عبدالحق ، ابن دواليبى و ابن صباغ حديث شنيد و اسماعيل بن طبّال و ديگران به او اجازة روايت دادند (همان ، 123-124؛ ابن حجر، 1/241؛ ابن تغري بردي ، المنهل ، 1/373). وي در عراق مدتى در آرامگاه ابوحنيفه به تدريس اشتغال داشت (تميمى ، 1/396-397؛ ابن رافع ، همان ، 34- 35)، سپس به دمشق رفت . در آنجا مورد تفقد و اكرام طنبغا امير شام قرار گرفت و به افتاء و مناظره ، و تدريس در مدارس قَصّاعين و ريحانيه پرداخت (حسينى ، همانجا؛ ابن حجر، 1/240) و در 750ق /1349م به حج رفت (همانجا). از شاگردان ابن فصيح مى توان ابن وهبان و ابن اَدَمى را نام برد (ابن قطلوبغا، 39؛ ابن قاضى شهبه ، 3/495). وي شعر نيز مى سرود و بسياري از موضوعات و كتب فقهى را به نظم درآورد. پاره هايى از اشعار وي به صورت پراكنده در منابع (ابن حجر، 1/241؛ ابن تغري بردي ، همان ، 1/373-374؛ همو، النجوم ، 10/298) آمده است . مرگ ابن فصيح در دمشق اتفاق افتاد (ابن رافع ، الوفيات ، 2/172-173؛ ابن قطلوبغا، 13). برخى از آثار وي به شرح زير به صورت خطى در كتابخانه ها موجود است : 1. حل الرموز، قصيده اي است لاميه در قرائات سبع نظير قصيدة شاطبيه كه در آن به نام قُرّاء تصريح شده است (نك: ابن جزري ، همانجا)، نسخه اي از آن در كتابخانة لاله لى تركيه موجود است (نك: )؛ GAL,S,II/211 2. مستحسن الطرائق فى نظم كنز الدقائق ، چنانكه از نامش پيداست ، همان كتاب كنز الدقائق نَسَفى است در فقه كه ابن فصيح آن را به نظم درآورده ، اين منظومه توسط نورالدين على بن غانم مقدسى با نام اوضح رمز على نظم الكنز شرح شده است ( آلوارت ، شم 4587 ، 4586 ؛ ويد، شم 904 ؛ ازهريه ، 2/269؛ زركلى ، 1/175، 5/12)؛ 3. نظم منار الانوار، همان منار الانوار نسفى است در اصول فقه كه در 903 بيت به نظم درآمده و نسخه اي از آن در مكتبة العربية دمشق موجود است (نك: زركلى ، 1/175). در مورد ديگر آثار وي (نك: ابن رافع ، تاريخ ، 35؛ ابن تغري بردي ، النجوم ، 10/297- 298؛ ابن قطلوبغا، 13؛ تميمى ، 1/398).
مآخذ
ابن تغري بردي ، يوسف ، المنهل الصافى ، به كوشش احمد يوسف نجاتى ، قاهره ، 1375ق /1956م ؛ همو، النجوم ؛ ابن جزري ، محمد، غاية النهاية، به كوشش برگشترسر، قاهره ، 1351ق /1932م ؛ ابن حجر، احمد، الدرر الكامنة، حيدرآباد دكن ، 1392ق /1972م ؛ ابن رافع ، محمد، تاريخ علماء بغداد، به كوشش عباس العزاوي ، بغداد، 1357ق /1938م ؛ همو، الوفيات ، به كوشش صالح مهدي عباسى ، بيروت ، 1402ق /1982م ؛ ابن قاضى شهبه ، ابوبكر، التاريخ ، به كوشش عدنان درويش ، دمشق ، 1977م ؛ ابن قطلوبغا، قاسم ، تاج التراجم ، بغداد، 1962م ازهريه ، فهرست ؛ تميمى ، تقى الدين ، الطبقات السّنية، به كوشش عبدالفتاح محمد حلو، رياض ، 1403ق / 1983م ؛ حسينى ، محمد، ذيول العبر، به كوشش محمد سعيد زغلول ، بيروت ، 1405ق / 1985م ؛ زركلى ، اعلام ؛ نيز: Ahlwardt; GAL,S; Vajda, G., Catalogue des manuscrits arabes H la Biblioth I que nationale, Paris, 1978. ابوالفضل بيرجندي
لطفا منتظر باشید ...
