لطفا منتظر باشید ...
ابن قاضي بعليک
جلد: 4نويسنده: مهدي سلماسي شماره مقاله:1624اِبْن ِ قاضى ِ بَعْلَبَك ، بدرالدين مظفربن عبدالرحمان بن ابراهيم ، طبيب ، فقيه و حافظ قرآن در سدة 7ق /13م . او را به سبب اينكه پدرش قاضى بعلبك بود، ابن قاضى بعلبك خوانده اند. ابن ابى اصيبعه و ابن عبري به رغم اينكه هر دو معاصر ابن قاضى بوده اند، مطلبى دربارة تاريخ تولد وي نياورده اند. ابن عبري (275) تنها به ذكر خلاصه اي از زندگى وي و كتاب مُفرّح النفس او اكتفا كرده است ، و بيشتر كسانى كه از ابن قاضى ذكري به ميان آورده اند، به گفته هاي ابن ابى اصيبعه استناد كرده اند. ابن قاضى در دمشق تولد و رشد يافت و نزد مهذب الدين عبدالرحيم بن على دَخوار (د 628ق /1230م ) طب آموخت و در آن مهارت يافت . در 622ق كه مهذب الدين براي معالجة ملك الاشرف موسى ايوبى (حك 626 -634ق ؟/1229-1237م ) نزد وي رفت ، ابن قاضى نيز با او همراه شد. مدتى بعد كه به شام بازگشت ، در بيمارستان رقه به طبابت مشغول شد و در آنجا كتابى دربارة خصوصيات طبيعى شهر رقه ( مزاج الرقّه ) به رشتة تحرير درآورد. وي در دوران اقامت چند سالة خود در رقه ، به تحصيل حكمت نزد زين الدين اعمى پرداخت . چون به دمشق بازگشت ، در 635ق /1237م به خدمت مظفرالدين يونس بن مودود بن الملك العادل فرا خوانده شد و در 637ق به سمت رياست اطبا و جراخان و چشم پزشكان گمارده شد. ابن قاضى با داشتن اين مشاغل همچنان به تحصيلات خود در علم پزشكى ادامه داد. در 645ق نيز از سوي ملك الصالح ايوبى ، امير دمشق ، در مشاغل پيشين ابقا شد. او نزد ديگر اميران ايوبى دمشق نيز از منزلت خاصى برخوردار بود و مقرري ماهانه داشت . در همين مدت در بيمارستان نوري به معالجة بيماران هم مى پرداخت . ابن قاضى بعلبك سپس به تحصيل علوم دينى روي آورد، به همين سبب در خانه اي در نزديكى مدرسة قليجيه اقامت گزيد و به آموختن فقه ، ادبيات ، تفسير و قرائت نزد شهاب الدين ابوشامه پرداخت (ابن ابى اصيبعه ، 2/259-260) و ظاهراً تا آخر عمر به همين كار ادامه داد. از تاريخ درگذشت او نيز آگاهى در دست نيست ، اما همچنانكه حاجى خليفه (2/1772) حدس زده است ، مى بايست پس از 650ق /1252م بوده باشد. ابن ابى اصيبعه او را به پرهيزگاري و دين داري ستوده است . از جمله كارهاي قابل توجهى كه به ابن قاضى بعلبك نسبت داده مى شود، توسعة بيمارستان نوري و آب رسانى ِ آن را مى توان ذكر كرد. او خانه - هاي مجاور بيمارستان را خريد و به بيمارستان ملحق كرد و اتاقهاي آن را توسعه داد (ابن ابى اصيبعه ، 2/260-262).آثار
تنها اثري كه تاكنون از ابن قاضى بعلبك به دست آمده ، كتابى است با عنوان شرح تذكرة المعرفة لابقراط. نسخه اي از اين اثر در كتابخانة قاسم رجب در بغداد موجود است (نك: زركلى ، 7/256). كتابى نيز در كتابخانة رياض با عنوان شرح مقدمة المعرفة لابقراط موجود است كه به نظر زركلى احتمالاً اين هر دو يك كتاب هستند. علاوه بر اين ، آثار ديگري نيز به او نسبت داده شده است : 1. مفرح النفس (ابن ابى اصيبعه ، 2/263). در كتابخانة سامى ابراهيم حداد در سوريه كتابى نيز با همين عنوان وجود دارد، ولى از مؤلف آن به نام شرف الدين محمد بن عمر بغدادي ياد شده است . به گفتة حداد (ص 89) بورگل 1 آن را در زمرة آثار ابن قاضى بعلبك دانسته و گويا درصدد نشر آن بوده است ؛ 2. شرح كتاب الاخلاط: ترجمة حنين بن اسحاق )؛ GAL,S,I/368) 3. مقالة فى مزاج الرقة (ابن ابى اصيبعه ، 2/263)؛ 4. الملح فى الطب (همانجا).مآخذ
ابن ابى اصيبعه ، احمد، عيون الانباء، به كوشش آوگوست مولر، قاهره ، 1299ق /1882م ؛ ابن عبري ، گريگوريوس ، تاريخ مختصر الدول ، به كوشش انطون صالحانى ، بيروت ، 1890م ؛ حاجى خليفه ، كشف ؛ حداد، فريد سامى ، فهرس المخطوطات الطبيةالعربية، حلب ، 1404ق /1984م ؛ زركلى ، اعلام ؛ نيز:,S. مهدي سلماسى
