جلد: 4نويسنده: محمد حسن سمسار شماره مقاله:1674اِبْن ِ كُرّ، ابوعبدالله شمس الدين محمد بن عيسى بن حسن بن كر (681 -759 يا 763ق /1282 يا 1362م )، موسيقى دان ، فقيه حنبلى ، محدث ، اديب و صوفى . نسبت وي به مروان حمار واپسين خليفة بنى مروان مى رسد. پدرش عيسى به هنگام غلبة هلاكو بر بغداد در آن شهر مى زيست و از آنجا به قاهره مهاجرت كرد و محمد در همانجا زاده شد (صفدي ، 4/305-306؛ ابن حجر، 5/387). وي قرآن را نزد شيخ على شَطَّنَوْفى آموخت و احكام عبدالغنى و عمدة شيخ موفق الدين و ملحة الاعراب حريري و جز آن را حفظ كرد. از مشايخ زمان خود چون دمياطى و ابرقوهى و غازي حلاوي و مؤنسه خاتون ، دختر عادل و ديگران بهره گرفت و موسيقى را از قاضى علاءالدين ابن تراكيشى حنبلى آموخت (صفدي ، 4/306؛ ابن حجر، همانجا؛ ابن تغري بردي ، 10/331). ابن حجر استاد او را در موسيقى بيش از يك تن دانسته است (همانجا). وي كتابى در موسيقى به نام غاية المطلوب فى علم الانغام و الضروب نوشت كه امروز اثري از آن برجاي نيست . صفدي مى نويسد: مقدمة آن كتاب را از وي در زاويه اش در شوال 745 شنيدم ، و مرا گفت كه خطاي جمعى از پيشينيان چون فارابى در اين فن بر او آشكار گرديده و دليلهايى نيز بر اين امر آورده است (همانجا). وي در روش قدما به شيوة علمى و عملى به بررسى و مطالعه پرداخت و روشهاي آنان را نقل و تحرير كرد. به روزگار خويش در علم موسيقى برتر از ديگران بود و شماري از بزرگان ِ علم آواز نزد او به آموزش مشغول بودند (همو، 4/305). نغمه اي از آنچه ابوالفرج اصفهانى در كتابش آورده ، مورد بررسى او قرار نگرفت ، مگر آنكه آن را به بهترين وجهى بيان كرد (ابن حجر، همانجا). ابن حجر به نقل از ابن فضل الله مى نويسد: او با من رفت و آمد داشت . روزي خود آنچه دربارة فارابى شنيده بودم ، از او ديدم : او با آواز خود شنوندگان را مى خنداند، سپس مى گرياند و سرانجام به خواب مى برد (همانجا). همو به نقل از ابن الصائغ حنفى مى نويسد كه ابن كر روزي بر جمعى كه آواز مى خواندند مى گذشت ، در حالى كه قاطرش را هماهنگ آواز آنان حركت مى داد. او را شيخى با عزت نفس ، دلير و پاكدامن خوانده اند و با آنكه پيشواي علم موسيقى در عصر خود بود، از راه موسيقى كسب معاش نمى كرد (همانجا). ابن كر صوفى صاحب خرقه و شيخ زاويه اي در نزديكى مشهد حسين (ع ) در قاهره بود (صفدي ، 4/305؛ ابن تغري بردي ، 10/330). وي در بعضى از مدارس مصر حديث ، فقه ، لغت و ادب تدريس مى كرد و كسانى چون حافظ عراقى و ديگران از شاگردان او بودند (ابن حجر، همانجا؛ زركلى ، 6/323؛ بستانى ف ). ابن كر در قاهره درگذشت .
مآخذ
ابن تغري بردي ، النجوم ؛ ابن حجر عسقلانى ، احمد، الدرر الكامنة، حيدرآباد دكن ، 1396ق /1976م ؛ بستانى ف ؛ زركلى ، اعلام ؛ صفدي ، خليل ، الوافى بالوفيات ، به كوشش س . ددرينگ ، بيروت ، 1974م . محمد حسن سمسار
لطفا منتظر باشید ...
