جلد: 4نويسنده: حسن صفري نادري شماره مقاله:1380اِبْن ِ شَرْقى ، ابوحامد نيشابوري ، احمد بن محمد حسين (240- 325ق /854 937م )، محدث شافعى مذهب . از آنجا كه وي ساكن محله اي در شرق بود، او را ابن شرقى خوانده اند (سمعانى ، 8/83؛ ياقوت ، 3/279). وي در شهرهاي مختلف در محضر دانشمندان بسياري به فراگرفتن حديث پرداخت و پس از چندي در اين علم يگانة عصر خود شد (سمعانى ، 8/85؛ ابن جوزي ، 6/289). در نيشابور از محمد بن يحيى ذُهلى ، عبدالرحمان بن بشربن حكم ، احمد بن ازهر، احمد بن يوسف سلمى ، احمد بن حفض بن عبدالله و جز آنان حديث شنيد (خطيب بغدادي ، 4/426؛ ذهبى ، سير، 15/37، 38). چنانكه از قراين برمى آيد، بيشتر دانش خود را از مسلم بن حجاج نيشابوري فراگرفته است و از اين رو اغلب منابع ازوي به عنوان «شاگرد مسلم » ياد كرده اند (سمعانى ، ياقوت ، همانجاها؛ ابن اثير، 2/17). ابن شرقى ابتدا به ري مسافرت كرد و از ابوحاتم رازي حديث شنيد. به همين ترتيب در بغداد از محمد بن اسحاق صاغانى ، عباس بن محمد دوري ، عبدالله بن محمّد بن شاكر و احمد بن ابى خيثمه ، در كوفه از ابوحازم احمد بن ابى غرزه و معاصران وي ، و در مكه از عبدالله بن ابى مَسّره ، استماع حديث نمود (سمعانى ، همانجا؛ ذهبى ، تذكره ، 3/821). ابن شرقى بسيار به حج مى رفت و در راه مكه به املاي حديث مى پرداخت و همراهان مى نوشتند. افراد متعددي از او روايت كرده اند: از جمله ابوالعباس ابن عقده ، ابواحمد عَسّال ، ابواحمد ابن عدي ، ابوعلى نيشابوري ، زاهد بن احمد سرخسى ، حسن بن احمد مَخلَدي ، محمد بن عبدالله جوزقى ، ابوالحسن علوي ، ابواحمد حاكم و ابوالحسين حجاجى (ابن جوزي ، سمعانى ، همانجاها؛ ذهبى ، سير، 15/38). او در شناختن حديثهاي صحيح از ساختگى تبحر خاصى داشت ، تا آنجا كه ابن خزيمه (د 311ق /923م ) وي را ملاك و معيار تشخيص حديث صحيح از دروغين دانسته است (خطيب بغدادي ، 4/427). دارقطنى وثاقت و امانت او را در نقل حديث ستوده و كلام ابن عقده را كه در تضعيف ابن شرقى بيان شده ، مردود دانسته است (ذهبى ، سير، 15/39، همو، تذكره ، 3/822؛ همو، ميزان ، 1/156). خطيب بغدادي (4/426، 427) نيز وي را توثيق كرده ، و ابن عدي گفته كه كسى را در حفظ حديث و بيان آن همانند او نيافته است (ذهبى ، تذكره ، همانجا). تنها اثر وي احاديث من المسند الصحيح است كه فقط 4 برگ آن به صورت دست نوشته اي در ظاهريه موجود است (ظاهريه ، 402، 403).
مآخذ
ابن اثير، اللباب ، قاهره ، 1356ق ؛ ابن جوزي ، عبدالرحمان ، المنتظم ، حيدرآباد دكن ، 1357ق /1938م ؛ خطيب بغدادي ، احمد، تاريخ بغداد، قاهره ، 1349ق ، ذهبى ، محمد، تذكرة الحفاظ، حيدرآباد دكن ، 1333-1334ق ؛ همو، سير اعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و ابراهيم ذيبق ، بيروت ، 1404ق / 1984م ؛ همو، ميزان الاعتدال ، به كوشش على محمد بجاوي ، بيروت ، 1382ق / 1963م ؛ سمعانى ، عبدالكريم ، الانساب ، حيدرآباد دكن ، 1397ق / 1977م ؛ ظاهريه ، خطى (مجاميع )؛ ياقوت ، بلدان . حسن صفري نادري
لطفا منتظر باشید ...
