جلد: 4نويسنده: ابوالحسن ديانت شماره مقاله:1757اِبْن ِ مَرْيَم ، ابوعبدالله محمد بن محمد بن احمد، شريف مليتى مديونى تلمسانى (پس از 1014ق /1605م )، فقيه مالكى ، مورخ و اديب . از تاريخ تولد و مرگش اطلاع درستى در دست نيست . از كتاب البُستان او برمى آيد كه او تا سال 1014ق در قيد حيات بوده است (ص 1314؛ حفناوي ، 152). وي در تلمسان به دنيا آمد، آنجا زيست و همانجا درگذشت (نويهض ، 184). ابن مريم از شيخ سعيد المقري و عده اي ديگر دانش گرفت (مخلوف ، 1/296).
آثار
اثر برجستة وي كتاب البستان فى ذكر الاولياء و العلماء بتلمسان است كه گزيده اي از كتاب نيل الابتهاج بابا تنبكتى و بغية الروّاد يحيى بن خلدون و ديگران است . اين كتاب دربارة شرح حال عده اي از فقيهان و اولياي محلى ، به خصوص كسانى است كه در تلمسان زندگى و يا تحصيل مى كردند (ابن مريم ، 314، 315؛ حفناوي ، 1/151، 155). اولياي مورد بحث در كتاب ، مردمان صاحب كرامتى بودند كه از آموختن و عمل كردن به مطالب و احكام كتابهاي دينى وابسته به مذهب مالكى غفلت نمى كردند ( 2 EI). اين كتاب در 1326ق / 1908م به كوشش محمد بن ابى شَنَب در الجزاير به چاپ رسيده و در 1910م وسيلة پروونتسالى باعنوان «زندگينامةاولياء و علماءتلمسان 1» به فرانسوي ترجمه و ملخص متن عربى آن توسط دلپش 2 در «مجلة آفريقايى 3»، شم 27 (1883م ) و شم 28(1884) درج گرديده است .(GAL,S,II/680) اثر ديگر او فتح الجليل فى ادوية العليل ، شرحى است بر ارجوزة ابوزيد عبدالرحمان بن على سنوسى و نسخه اي از آن در رجب 1092/ ژوئية 1681 به دست احمد بن محمد بن عبدالله بن طريقه كتابت شده ، اكنون در كتابخانة قرويين نگهداري مى شود (فاسى ، 2/398-399). علاوه بر دو اثر مذكور، اين آثار نيز، چنانكه خود در البستان ذكر كرده از اوست : تحفة الابرار و شعار الاخيار فى الوظائف و الاذكار المستحبّة فى الليل و النهار؛ التعليقة السنيّة على الارجوزة القرطبيّة؛ تعليق على مختصر الشيخ خليل ، شرح رسالة خليل بن اسحاق الجندي در فقه مالكى ؛ تفسير بعض الفاظ الحكم ، كه ناقص است ؛ تفسير الحسام ؛ حديث نبوي و حكايات الصالحين ؛ شرح على مختصر الصغري ؛ شرح المرادية؛ غنية المريد لشرح مسائل ابى الوليد؛ فتح العلام لشرح النصح التام للخاص و العام ، كه شرحى است بر كتاب ابراهيم تازي ؛ كشف اللبس و التعقيد عن عقيدة اهل التوحيد (ص 314- 315؛ حاجى خليفه ، 2/1628).
مآخذ
ابن مريم ، محمد، البستان فى ذكر الاولياء و العلماء بتلمسان ، به كوشش محمد بن ابى شنب ، الجزاير، 1326ق /1908م ؛ حاجى خليفه ، كشف ؛ حنفاوي ، محمد، تعريف الخلف برجال السلف ، بيروت ، 1402ق /1982م ؛ فاسى ، محمد عابد، فهرس المخطوطات الخزانة القرويين ، دارالبيضاء، 1400ق /1980م ؛ مخلوف ، محمد، شجرة النور الزكية، بيروت ، 1349ق ؛ نويهض ،عادل ، معجم اعلام الجزائر، بيروت ،1971م ؛ نيز: 2 ; GAL,S. ابوالحسن ديانت
لطفا منتظر باشید ...
