جلد: 4نويسنده: محمد انصاري شماره مقاله:1767اِبْن ِ مُسْكان ، ابومحمدعبدالله (د قبل از 183ق /799م )، از راويان امام موسى كاظم (ع ). وي در كوفه مى زيسته و از موالى قبيلة عنزه و به نقلى قبيلة عجل بوده است (نك: ابن بابويه ، «مشيخة»، 58؛ نجاشى ، 214). دربارة زندگى او اطلاعات بسيار اندك است . در اينكه وي از اصحاب امام صادق (ع ) نيز بوده باشد، اختلاف وجود دارد، چنانكه از طرفى به نقل عياشى از يونس بن عبدالرحمان ، صحابى امام كاظم (ع )، با اينكه ابن مسكان ناقل بسياري از سخنان امام صادق (ع ) بوده ، تنها يك حديث از ايشان استماع نموده است (نك: طوسى ، اختيار، 382-383). نجاشى (همانجا) نيز روايت وي از امام صادق (ع ) را محرز ندانسته و تنها وي را از راويان امام كاظم (ع ) شمرده است . در حالى كه ابن فضّال (نك: ابن ماكولا، 7/257)، برقى ( رجال ، 22) و طوسى ( رجال ، 264) او را در شمار اصحاب امام صادق (ع ) آورده اند و در منابع حديثى اماميه موارد زيادي روايت ابن مسكان از آن امام ديده مى شود كه در برخى به مستقيم بودن روايت تصريح شده است (به عنوان نمونه ، نك: ابن بابويه ، التوحيد، 137). به هر حال آنچه دربارة ابن مسكان مسلم است ، توثيق وي از جانب رجال شناسان امامى و برشمردن او در ميان اصحاب اجماع است (طوسى ، اختيار، 375، فهرست ، 196؛ نجاشى ، همانجا). او از مشايخ بسياري روايت كرده كه از آن ميان ابوبصير ليث مرادي ، زرارة بن اعين ، جابربن يزيد جُعفى ، بُريد بن معاوية عجلى ، هشام بن سالم جواليقى ، ابان ابن تغلب ، محمد بن مسلم ، ابن ابى يعفور و محمد بن على حلبى را مى توان ذكر كرد (ابن بسطام ، 55؛ فرات ، 165؛ كلينى ، 6/143؛ طوسى ، اختيار، 330، تهذيب ، 2/168، 174، 245، 7/41). در شمار راويان وي نيز بايد از صفوان بن يحيى ، يونس بن عبدالرحمان ، محمد بن سنان ، حمّاد بن عيسى ، حمّاد بن عثمان ، ايوب بن نوح ، جميل بن دراج ، حسن ابن على بن فضّال ، حسن بن محبوب و ابن ابى عمير ياد كرد (برقى ، المحاسن ، 145؛ كلينى ، 7/144؛ ابن بابويه ، التوحيد، 352، علل ، 377، كمال الدين ، 1/262؛ نجاشى ، همانجا؛ طوسى ، تهذيب ، 1/307، 2/174، 285، 8/39). نجاشى (همانجا) از آثار وي كتاب فى الامامة و كتاب فى الحلال و الحرام را بر شمرده و تصريح كرده كه بيشتر مطالب اثر اخير برگرفته از روايات استادش محمد بن على حلبى بوده است . به گفتة همو (ص 215) ابن مسكان در روزگار امامت امام كاظم (ع ) (د 183ق ) درگذشته است .
مآخذ
ابن بابويه ، محمد، التوحيد، به كوشش هاشم حسينى تهرانى ، تهران ، 1387ق ؛ همو، علل الشرائع ، نجف ، 1385ق /1966م ؛ همو، كمال الدين ، به كوشش على اكبر غفاري ، تهران ، 1390ق ؛ همو، «مشيخة»، فقيه من لايحضره الفقيه ، به كوشش حسن موسوي خرسان ، نجف ، 1377ق ، ج 4؛ ابن بسطام ، عبدالله و حسين ، طب الائمة، نجف ، 1385ق /1965م ؛ ابن ماكولا، على ، الاكمال ، بيروت ، نشر محمد امين دمج ؛ برقى ، احمد، الرجال ، به كوشش جلال الدين ، محدث ، تهران ، 1342ش ؛ همو، المحاسن ، به كوشش جلال الدين ، محدث ، تهران ، 1370ق ؛ طوسى ، محمد، اختيار معرفة الرجال ، به كوشش حسن مصطفوي ، مشهد، 1348ش ؛ همو، تهذيب الاحكام ، به كوشش حسن موسوي خرسان ، تهران ، 1390ق ؛ همو، رجال ، به كوشش محمد صادق بحرالعلوم ، نجف ، 1381ق /1961م ؛ همو، فهرست ، به كوشش محمود راميار، مشهد، 1351ش ؛ فرات بن ابراهيم كوفى ، تفسير، نجف ، 1354ق ؛ كلينى ، محمد، الكافى ، به كوشش على اكبر غفاري ، تهران ، 1388ق ؛ نجاشى ، احمد، الرجال ، به كوشش موسى شبيري زنجانى ، قم ، 1407ق . محمد انصاري
لطفا منتظر باشید ...
