جلد: 4نويسنده: سيمين محقق شماره مقاله:1818اِبْن ِ مَنْجويه ، ابوبكر احمد بن على اصفهانى (347- محرم 428ق / 958- اكتبر 1036م )، محدّث ساكن نيشابور. از آنجا كه برخى با نسبت يزدي نيز از او ياد كرده اند (خطيب ، 1/468؛ فارسى ، 105)، مى توان احتمال داد كه نياكان وي از يزد برخاسته اند. او در اوان جوانى براي تجارت از اصفهان به نيشابور رفت و با اينكه در آغاز قصد كسب علم نداشت ، به نوشتن املائات دو شيخ نيشابور، ابوعمرو ابن نجيد و ابوالحسن سراج ، براي همشهريان خود پرداخت . سپس به اصفهان مراجعت كرد و از ابوبكر ابن مقري در آن ديار حديث شنيد. از اينجا بود كه وي به كسب دانش روي آورد و سفرهاي علمى خود را آغاز كرد. او بار ديگر به نيشابور رفت و از ابوعمرو ابن حمدان و حاكم ابواحمد حافظ استماع حديث نمود (فارسى ، همانجا). وي افزون بر نيشابور به شهرهاي ري ، گرگان ، نسا، بخارا، سمرقند و هرات نيز سفر كرد (فارسى ، همانجا؛ ذهبى ، تذكرة، 3/1086). از جملة شيوخ وي در حديث مى توان از ابوبكر اسماعيلى و ابوعبدالله ابن منده نيز نام برد (سمعانى ، 12/450؛ ذهبى ، سير، 17/439). حاكم نيشابوري در تاريخ خويش متذكر شده كه ابن منجويه بعد از سال 360ق به كسب حديث پرداخته است (نك: سمعانى ، 12/451). وي سرانجام به نيشابور آمد و همانجا اقامت گزيد و به تأليف پرداخت و پس از مرگ ابوحازم عبدوي در مدرسة ابوسعد زاهد در نيشابور مجلس املا داير كرد (فارسى ، همانجا). جمع كثيري از وي حديث شنيده و روايت كرده اند. از مشهورترين آنان خطيب بغدادي ، ابوبكر بيهقى ، ابوصالح مؤذن و عبدالرحمان بن منده شايان ذكرند (خطيب ، همانجا؛ بيهقى ، 1/8، جم؛ ذهبى ، همانجا). شهرت ابن منجويه بيشتر به سبب تنها كتاب موجود او يعنى رجال صحيح مسلم است . وي چنانكه خود در انتهاي كتاب ذكر مى كند، در شرح حال رجال از اطلاعات ابوالعباس سراج و عمروبن على بهرة بسياري گرفته است . در اين كتاب مؤلف پس از ذكر نام هر يك از محدثان ، از آن گروه از مشايخ و راويان ايشان ، كه در صحيح مسلم ياد شده اند، سخن گفته است . ابن قيسرانى (ه م ) در كتاب الجمع بين رجال الصحيحين ، رجال صحيح مسلم ابن منجويه و رجال صحيح بخاري كلاباذي را تلفيق كرده و در مقدمة آن شيوة كار ابن منجويه را ستوده است (ص 3-4). كتاب رجال صحيح مسلم در دو جلد و به كوشش عبدالله ليثى در بيروت (1407ق /1987م ) به چاپ رسيده است . از ديگر آثار ابن منجويه مستخرجاتى است كه وي بر صحيح بخاري ، صحيح مسلم ، سنن ابوداوود و سنن ترمذي نوشته است (ذهبى ، سير، 17/440) كه در حال حاضر اطلاع از نسخ آنها در دست نيست .
مآخذ
ابن قيسرانى ، محمد، الجمع بين رجال الصحيحين ، حيدرآباد دكن ، 1323ق ؛ بيهقى ، احمد، السنن الكبري ، حيدرآباد دكن ، 1344ق ؛ خطيب بغدادي ، احمد، تلخيص المتشابه فى الرسم ، به كوشش سكينه شهابى ، دمشق ، 1985م ؛ ذهبى ، محمد، تذكرة الحفاظ، حيدرآباد دكن ، 1333-1334ق ؛ همو، سيراعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و محمد نعيم عرقسوسى ، بيروت ، 1403ق /1983م ؛ سمعانى ، عبدالكريم ، الانساب ، حيدرآباد دكن ، 1401ق /1981م ؛ فارسى ، عبدالغافر، تاريخ نيسابور، انتخاب ابواسحاق صريفينى ، به كوشش محمد كاظم محمودي ، قم ، 1403ق . سيمين محقق
لطفا منتظر باشید ...
