جلد: 4نويسنده: شماره مقاله:1830اِبْن ِ مُنَيّر، ابوالعباس ناصرالدين احمد بن محمد بن منصور بن قاسم بن مختار جُذامى جَروي (3 ذيقعدة 620 - اول ربيع الاول 683ق /28 نوامبر 1223- 18 مة 1284م )، فقيه مالكى ، مفسر، خطيب و قاضى اسكندريه . وي در اسكندريه زاده شد (ابن فرات ، 8/12) و همانجا نزد پدر خود و ابوبحر عبدالوهاب ابن رواج و يوسف ابن مخيلى حديث فراگرفت (صفدي ، 8/128). او به فراگيري علوم ديگر نيز علاقه داشت ، چنانكه در فقه مختصر ابن حاجب را آموخت و بعدها با مؤلف آن ديدار داشت و از وي اجازة افتا گرفت (ابن فرحون ، 1/244- 245). او در رشته هاي گوناگون از فقه و اصول ، علوم قرآنى و ادبيات عرب مهارت داشته و شخصيت علمى و اجتماعى وي مورد ستايش مؤلفان قرار گرفته است (ذهبى ، العبر، 3/352؛ ابن شاكر، عيون ، 9/409، فوات ، 1/149؛ ابن فرحون ، 1/243-244). ابن منير در مدارس متعددي از جمله در جامع جيوشى تدريس كرد (سيوطى ، 1/384)، ولى در منابع ، از شاگردان وي تنها شمار اندكى چون ابن راشد قفصى و ابوحيان نام برده شده اند (همانجا؛ مخلوف ، 188). ابن قرمس نيز به گفتة خويش مشيخة ابن منير را استخراج نموده و نزد خود وي قرائت كرده است (ابن فرحون ، 1/244). ابن منير در دوران زندگى خود مناصب مختلفى داشته ، چنانكه مدتى تصدي «ديوان نظر» را به عهده داشت و در 651ق به نيابت از قاضى ابن تنسى به قضا پرداخت . در 652ق مستقلاً به اين مقام منصوب شد و در ضمن عهده دار مقام خطابه نيز گرديد. اما در 680ق بر اثر سعايت جمعى از دشمنانش نزد سلطان از اين مقام بركنار شد. وي پس از بركناري به قاهره رفت و نزد امير علم الدين شجاعى و سلطان قلاوون صالحى از خود دفاع كرد و بار ديگر به قضاي اسكندريه منصوب شد، ولى ديري نپاييد كه مجدداً معزول گرديد (ابن فرات ، همانجا؛ ابن شاكر، عيون ، همانجا؛ ابن فرحون ، همانجا). ابن منير در 63 سالگى در اسكندريه درگذشت و در مقبرة پدرش در جامع غربى به خاك سپرده شد (ابن فرات ، همانجا؛ ذهبى ، دول ، 381). مسجدي كه وي در آن مدفون شده ، هم اكنون باقى است و به جامع المنير معروف است . ابن منير داراي آثار متعددي بوده كه از آن ميان تنها الاتصاف فيما تضمنّه الكشّاف من الاعتزال ، بارها از جمله در 1966م در حاشية الكشاف زمخشري در قاهره به چاپ رسيده است . ابن منير اين كتاب را در عنفوان جوانى نوشته و كسانى چون عزالدين ابن عبدالسلام و شمس الدين خسروشاهى بر آن تقريظ نوشته اند (ابن فرحون ، 1/245). دو اثر وي نيز به صورت خطى موجود است : 1. البحر الكبير فى نخب التفسير، در تفسير قرآن كه نسخه هايى از آن در كتابخانة گوتا ( پرچ ، شم و دارالكتب مصر (سيد، 1/21) موجود است ؛ 2. تحرير التنزيه و تحذير التشبيه ، در مبحث صفات الهى كه نسخه هايى از آن در برلين ( آلوارت ، شم و در حلب ( المنتخب ، 223-224) يافت مى شود (براي عناوين ديگر آثار او، نك: ابن شاكر، فوات ، 1/149؛ ابن فرحون ، همانجا؛ حاجى خليفه ، 1/82، 136، 517؛ بغدادي ، 2/577). گويا خطب ابن منير در ديوانى گردآمده بود (نك: ابن شاكر، همانجا). برخى از اشعار او نيز در منابع نقل شده است (ابن شاكر، همانجا؛ صفدي ، 8/129؛ مقريزي ، (1(2)/553 -554).
مآخذ
ابن شاكر كتبى ، محمد، عيون التواريخ ، نسخة خطى كتابخانة فيض الله افندي ، شم 2922؛ همو، فوات الوفيات ، به كوشش احسان عباس ، بيروت ، 1973م ؛ ابن فرات ، محمد بن عبدالرحيم ، تاريخ ، به كوشش قسطنطنين رزيق و نجلا عزالدين ، بيروت ، 1939م ؛ ابن فرحون ، ابراهيم ، الديباج المذهب ، به كوشش محمد احمدي ابوالنور، قاهره ، 1974م ؛ بغدادي ، هديه ؛ حاجى خليفه ، كشف ؛ ذهبى ، محمد، دول الاسلام ، بيروت ، 1405ق /1985م ؛ همو، العبر، به كوشش محمد سعيد زغلول ، بيروت ، 1405ق / 1985م ؛ سيد، فؤاد، فهرس المخطوطات المصورة، قاهره ، 1954م ؛ سيوطى ، بغية الوعاة، به كوشش محمد ابوالفضل ابراهيم ، قاهره ، 1384ق /1964م ؛ صفدي ، خليل ، الوافى بالوفيات ، به كوشش محمد يوسف نجم ، ويسبادن ، 1391ق /1971م ؛ مخلوف ، محمد، شجرة النور الزكية، بيروت ، 1350ق ؛ مقريزي ، احمد، السلوك ، به كوشش مصطفى زياده ، قاهره ، 1376ق /1957م ؛ المنتخب من المخطوطات العربية فى حلب ، بيروت ، 1407ق /1986م ؛ نيز: Ahlwardt; Pertsch. بخش فقه ، علوم قرآنى و حديث
لطفا منتظر باشید ...
