جلد: 4نويسنده: علي اکبر ديانت شماره مقاله:1409اِبْن ِ صَغير، مورخ شيعى مذهب مغربى سدة 3ق /9م و مؤلف كتابى در تاريخ رستميان اباضى مذهب تاهرت . از تاريخ تولد و درگذشت ابن صغير آگاهى نداريم ، آنچه مسلم است اينكه وي در دوران حكمرانى ابويقظان و پسرش ابوحاتم رستمى بر تاهرت ، مى زيسته و بر مذهب شيعه بوده و به علويان گرايش داشته است (لويتسكى ، .(105 شهرت ابن صغير به سبب تأليف كتاب اخبار فى الائمةالرستميين است كه به تاريخ الائمة الرستمية بتاهرت نيز معروف است . اين اثر يكى از كهن ترين مآخذ در تاريخ اباضيان مغرب است (موتيلينسكى ، .(3 كتاب ابن صغير برخلاف آثاري چون تاريخ ابوزكريا، طبقات درجينى . و كتاب السير شمّاخى اثر مسلمانى غيراباضى است كه روايات مربوط به خاندان رستمى را جمع آوري كرده است (همو، .(4 با اينهمه مطالب كتاب بارها مورد استناد مورخانى چون شمّاخى قرار گرفته است (لويتسكى ، .(105 اگرچه كتاب ابن صغير تاريخى داستانى و روايى و در واقع نوعى تك نگاري دربارة تاهرت است كه وي روايات آن را از قول رجال اباضى نقل كرده (همو، 106 )، اما از ديدگاه شناخت برخى حوادث كه مورخان اباضى از آن به سرعت گذشته اند، ارزشمند است (موتيلينسكى ، همانجا). از آنجا كه در اين كتاب به رويدادهاي خونين سال 296ق /909م كه به تخريب تاهرت به دست داعى ابوعبدالله منجر شد، اشاره نشده است ، احتمال مى رود كه ابن صغير آن را در حدود 290ق نوشته باشد (همانجا). برخى نيز تاريخ تحرير آن را حدود 300ق گفته اند GAL,S,I/228) .(GAS,I/35; ابن صغير كتاب خود را با اخبار مربوط به ولايت عبدالرحمان بن رستم آغاز مى كند (ص 9 -16) و پس از ذكر ولايت عبدالوهاب و كشمكشهاي دورة فرمانروايى او (ص 16- 23) و نيز ولايت افلح بن عبدالوهاب (ص 23-30)، ابوبكربن افلح و ابويقظان (ص 30-50)، با شرح دورة ابوحاتم و كشمكشهاي او با يعقوب بن افلح و روي كار آمدن يعقوب و حاكميت مجدد ابوحاتم ، به پايان مى برد (ص 50 -62). متن كامل اين اثر از روي يگانه نسخة آن در الجزاير، همراه با ترجمة فرانسوي آن به كوشش موتيلينسكى در 1907م در پاريس چاپ و منتشر شده است .
مآخذ
ابن صغير، اخبار فى الائمة الرستميين ، به كوشش موتيلينسكى ، پاريس ، 1907م ؛ نيز: GAL,S; GAS; Lewicki, Tadeusz, X Les historiens biographes et traditionnistes Ib ? d ites - Wahbites de l'Afrique du Nord du VIII e , auXVI e si I cle n , Folia Orientalia, Krakow, 1962, vol. III; Motylinski, C., Pr E face H Chronique d'Ibn W aghir sur les imams Rostemides de Tahert, Paris, 1907. على اكبر ديانت
لطفا منتظر باشید ...
