جلد: 4نويسنده: حسن يوسفي اشکوري شماره مقاله:1411اِبْن ِ صَفّار، ابوالوليد يونس بن عبدالله بن محمد بن مُغيث قرطبى اندلسى (2 ذيقعدة 338- 28 رجب 429ق /23 آوريل 950-6 مة 1038م )، محدث ، فقيه ، اديب و قاضى مالكى . با آنكه وي به مقامات علمى و اجتماعى و سياسى مهمى دست يافت ، از جزئيات زندگى او اطلاع چندانى در دست نيست . احتمالاً از بنى صفار - قبيله اي در قرطبه - (زبيدي ، 3/339) برخاسته است . پدر او ابومحمد عبدالله نيز از عالمان و مشاهير زمان خود بود. هنگامى كه خليفه المستنصر بالله اموي عازم نبرد با مسيحيان بود، از ابومحمد خواست تا پسر را به ميدان جنگ فرستد. ابومحمد بهانه آورد و خليفه گفت هرگاه يونس كتابى در اشعار خلفاي بنى اميه در شرق و اندلس ، نظير كتاب صولى در اشعار خلفاي بنى عباس بنويسد، از شركت در جنگ معاف خواهد بود (ابن خاقان ، 59؛ قس : نيكل ، .(45 ابن صفار در اواخر دورة فرمانروايى امويان اندلس مى زيست . او فقه و حديث و ادب را از مشايخى چون محمد بن يَبقى بن زَرب ، عبدالرحمان بن احمد بن بقى ، ابن عبدون و ابن قوطيه فرارگرفت (نك: حميدي ، 5/362؛ قاضى عياض ، 4/739؛ ابن بشكوال ، 2/646)، نيز ابن رشيق از مصر، و دارقُطنى از عراق به او اجازة روايت دادند (همانجا؛ ذهبى ، 17/570). ابن حزم ظاهري ، ابومحمد مكى بن ابى طالب مقري ، ابوعمرودانى ، ابوعمر بن عبدالبر، قاضى ابوالوليد باجى و ابوعمربن حذّاء و جز آنان از ابن صفار روايت كرده اند (ابن بشكوال ، 2/647؛ ذهبى ، همانجا). وي نخستين بار در بطليوس به قضا گمارده شد. پس از آن از منصب قضا بركنار شد و به عنوان خطيب و امام در مسجد الزهراء تعيين گرديد و به عضويت خطة الشوري نيز درآمد. پس از آن در روزگار عامريان به جاي ابن ذكوان به سرپرستى خطة الرد و نيز خطابت جامع الزاهرة گمارده شد. آنگاه مجدداً منصب قضا را برعهده گرفت و به امامت مسجد جامع قرطبه و نيز مقام وزارت گمارده شد. پس از مدتى از تمام مناصب دست كشيد و خانه نشين شد، اما در 419ق /1208م المعتمد بالله هشام بن محمد مروانى او را مجدداً به قضاي قرطبه و امامت جمعه منصوب كرد و او تا هنگام مرگ در اين مقام ماند (ابن بشكوال ، 2/646). ابن صفار را عالمى زاهد و پارسا دانسته اند كه گرايشى به تصوف داشت (حميدي ، 5/362)، هر چند برخى در حقيقت پارسايى او ترديد كرده اند (ابن سعيد، 1/159). اشعار صوفيانه اي نيز از او بازمانده كه ابياتى از آن را حميدي (همانجا) آورده است . همچنين ابن بشكوال (2/647) او را «كثير الرواية» و چيره دست در فن خطابه دانسته است . در منابع آثار متعددي به وي نسبت داده شده كه از آن ميان مى توان به الموعب فى تقسير الموطأ اشاره كرد (نك: قاضى عياض ، 4/741؛ ابن بشكوال ، همانجا؛ ابن خير، 287).
مآخذ
ابن بشكوال ، خلف ،؛ الصلة، به كوشش عزت عطار حسينى ، 1374ق / 1955م ؛ ابن خاقان ، فتح ، مطمح الانفس ، قسطنطنيه ، 1302ق ؛ ابن خير اشبيلى ، محمد، الفهرسة، به كوشش فرانسيسكو كودرا، بغداد، 1382ق / 1963م ؛ ابن سعيد، اندلسى ، على ، المغرب ، به كوشش شوقى ضيف ، قاهره ، 1953م ؛ حميدي ، محمد، جذوة المقتبس ، به كوشش محمد بن تاويت طنبحى ، قاهره ، 1952م ؛ ذهبى ، محمد، سيراعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و محمد نعيم عرقسوسى ، بيروت ، 1405ق /1985م ؛ زيبدي ، تاج العروس ؛ قاضى عياض ، ترتيب المدارك ، به كوشش احمد بكير محمود، بيروت ، 1387ق /1967م ؛ نيز: Nykl, A. R., Hispano - Arabic Poetry, Baltimore, 1946. حسن يوسفى اشكوري
لطفا منتظر باشید ...
