لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:2079
اَبوالْحَسَنِ اَهوازي، احمدبن‌حسين،رياضي‌دان و منجم ايراني سدة 4 و 5
ق.از تاريخ ولادت،وفات و جزئيات زندگي وي اطلاعي در دست نيست.تنها با توجه به نام
وي مي‌توان احتمال داد كه زادگاهش اهواز بوده باشد(قزويني، 152-153).نام او در برخي
نسخه‌هاي خطيِ شرح المقالة العاشرة لاقليدس، اهوازي ضبط شده است و در نتيجه،يونگ
و دخويه و آلوارت با استناد به فهرست فلوگل بر كشف‌الظْنون،وي را با
عبدالله‌بن‌هلال اهوازي يكي دانسته‌اند،اما اين استنباط درست به نظر نمي‌رسد،زيرا
عبدالله‌بن‌هلال در 165 ق.زنده بوده و تأليف شرحي بر اصول اقليدس(نك: ادامة
مقاله)در آن زمان بسيار بعيد مي‌نمايد(زوتر،57).
بيروني در آثار خويش چند بار از ابوالحسن اهوازي نام برده كه نشان دهندة اهميت
كارهاي علمي اوست(تحقيق ماللهند،357،استخراج‌الاوتار،10).يك جا نيزبه انتقاد از وي
پرداخته و از ستمي كه اهوازي نسبت به خوارزمي روا داشته،سخن
مي‌گويد(«فهرست»،40).همو در جاي ديگري از ابوالحسين احمدبن حسين اهوازي كاتب نام
مي‌برد و كتاب معارف‌الروم را به وي نسبت مي‌دهد(الآثارالباقية، 289، 293).زوتر
احتمال مي‌دهد كه اين دو تن يكي بوده باشند.وي همچنين بر آن است كه ابوالحسن
اهوازي،فرزند ابواحمد حسين بن كرنيب اهوازي(نك:ه د، ابن كرنيب)است(زوتر،57-58).
شايان توجه است كه ابوالحسن اهوازي در رسالة خود از ابوجعفر خازن(ه م)كه در حدود
360 ق درگذشته،ياد كرده است.از اين رو مي‌توان نتيجه گرفت كه روزگار كهنسالي اهوازي
با دوران كودكي بيروني مقارن بوده است(نك:قرباني،76).
تنها اثر موجود اهوازي كتابي است با عنوان شرح المقالة العاشرة من كتاب اقليدس كه
چند نسخه از آن در كتابخانه‌هاي برلين(آلوارت،V/313)،پاريس(دوسلان،436)و
استانبول(كراوزه،708) موجود است.دو نسخه نيز در كتابخانه‌هاي دانشگاه
تهران(مركزي،3/904)و دانشكدة ادبيات دانشگاه تهران(دانش پژوه،43-44، 92) موجود است.
مآخذ: بيروني،ابوريحان،الآثارالباقية عن القرون الخاليه،به كوشش ادوارد
زاخاو،لايپزيگ،1923؛همو،استخراج الاوتار في الدائرة،به كوشش احمد سعيد
دمرداش،مصر،1965م؛همو،تحقيق ماللهند،حيدرآباد دكن،1377ق/1958م؛همو،«فهرست»،در مقدمة
زاخاو بر الآثارالباقية(نك:هم)؛دانش پژوه،محمدتقي،فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانة
دانشكدة ادبيات،تهران،1344ش؛قرباني،ابوالقاسم،زندگينامة علمي رياضي‌دانان دورة
اسلامي،تهران،1365ش؛قزويني،زكريا، آثارالبلاد و
اخبارالعباد،بيروت،1380ق/1960م؛مركزي،خطي؛نيز:
Ahlwardt; De Slane; Krause, ”Stambuler Handschriften islamascher Mathematiler“,
Beitr?ge zur Erschliessung der arabischen Handschriften in Istanbul und
Anatolien,ed.Fuat Sezgin,Franlturt,1986,vol.II;Sater,Heinrich,Die Mathematiker
und Astronomen der Araber und ihre Werke,Leipzig,1900.
بخش علوم
