لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:1924
اِبْنِ يَعيش، شهرت چند تن از دانشمندان اندلسي که بيشتر به ترجمه يا شرح آثار
پزشکي و فلسفي پرداخته‌اند. احوال و آثار 3 تن از آنان به شرح زير است:
1. ابوربيع سليمان بن ابراهيم بن يعيش (د 746ق/1345م)، پزشک و مترجم اشبيلي که از
او آثاري به زبان عربي بر جاي مانده است (اشتاين اشنايدر، EI2; 167).
آثار: 1. شرحي بر شرح ابن عزرا (ه م) بر اسفار خمسه ، بخشهايي از اين شرح احتمالاً
توسط يعقوب اَلفَنْدَري به عبري ترجمه شده است (اشتاين اشنايدر، همانجا)؛ 2. شرحي
مفصل بر قانون ابن‌سينا (نک : همانجاها؛ جودائيکا، X/420, XV/1328). به گفت?
اشتاين اشنايدر (همانجا) نسخه‌اي از اين شرح که 6 مجلد را در بر مي‌گرفته، زماني
دراز پيش از اين در فاسِ مراکش وجود داشته، ولي اکنون در دست نيست. به رغم اهميتي
که اين شرح مي‌تواند داشته باشد، در آثار اسلامي يادي از آن نشده است، از اين‌رو
بعيد نيست که نسخ? مزبور يکي از نسخ شرح قانون نوشت? ابن نفيس (ه م) باشد که به
تصحيف، ابن يعيش نوشته شده است. بخشي از اين شرح قانون پس از تصحيحات بسيار مؤلفش،
در زمان حيات وي به دست يوسف بن نَهْميا ابن ابراهام به خط عبري نوشته شد که
نسخه‌اي از آن در مونيخ نگهداري مي‌شود. همچنين اختصاري از شرح ابوربيع بر کتاب
نخست قانون توسط ياکوب کافانتون نوشته شده و نسخه‌اي از آن در پاريس موجود است
(همانجا)؛ 3. «فرهنگ واژه‌هاي دشوار اشعار عربي» (همانجا، EI2). نسخه‌هايي از اين
نوشته در اسکوريال و هامبورگ موجود است. ممکن است اين کتاب از آنِ فرزند ابوربيع
باشد (اشتاين اشنايدر، همانجا).
2. داوود بن سليمان بن يعيش، مترجم اشبيلي که در نيم? دوم سد? 14م به ترجم? آثار
عربي به عبري مي‌پرداخت. به احتمال بسيار وي فرزند ابوربيع سليمان بن يعيش بوده و
در 1373م درگذشته است.
آثار: ترجم? رساله‌اي يوناني در باب تدبير منزل. ابن يعيش اين رساله را از روي
ترجم? عربي آن که کتاب بروسون في تدبير الرجل لمنزله نام دارد، به عبري برگردانده
است. اصل يوناني اين کتاب از ميان رفته، اما ترجمه‌هاي عربي، عبري و لاتيني آن در
دست است. اين ترجمه ها (به‌ويژه ترجم? عربي) بر فرهنگ سده‌هاي ميانه تأثير نهاد.
اين اثر به همراه ترجمه‌هاي عربي و لاتيني آن در 1928م توسط مارتين پلسنر به چاپ
رسيده است (نک : سارتن، III (2)/1373-1374).
3. باروخ بن اسحاق بن يعيش، فيلسوف و مترجم سد? 15م. وي احتمالاً در اندلس زاده شد
و بيشتر عمر خود را در ايتاليا گذراند و در همانجا درگذشت. او زبانهاي عبري، عربي و
لاتيني را مي‌دانست.
آثار: 1. شرحي بر ادوي? قلبي? ابن‌سينا در 10 فصل به زبان عبري که در آن از سخنان
ارسطو و ابن رشد نيز بهره برده است. ابن يعيش بر نخستين ترجم? عبري اين اثر شرح
نوشته است (نک : جودائيکا، III/959, XVI/704)؛ 2. ترجم? مابعدالطبيع? ارسطو از
لاتيني به عبري. وي اين ترجمه را به درخواست ساموئل زرفاتي در حدود سال 1485م انجام
داد. ابن يعيش در پيش گفتار اين برگردان نوشته است که به سبب نادرستي و آشفتگي متن
عربي مابعدالطبيعه، در ترجم? مقدم? فارابي بر کتاب ارسطو با عنوان في اغراض ارسطو
في کتاب مابعادالطبيعه نيز باشد (نک : همان، XVI/7047، قس: XV/1322).
گويا وي در ترجم? شرح لاتيني اخلاق ارسطو به عبري دست داشته است. شايان ذکر است که
شرح 4 کتاب عهد عتيق شامل «غزل غزلهاي سليمان»، «جامع? سليمان»، «امثال سليمان» و
«ايوب» که با عنوان مکور باروخ و به نام باروخ بن يعيش در 1576م در قسطنطنيه به چاپ
رسيده، از او نيست و توسط يکي از نوادگانش که همنام وي بوده، نوشته شده است (همان،
XVI/704).
مآخذ:
EI2; Judaica; Sarton, George, Introduction to the history of Science, Baltimore,
1948; Steinschneider, Moritz, Die arabische Literatur der Juden, Frankfurt,
1902.
يونس کرامتي
