لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:4426
بانْكيپور، حومة غربى شهر پتنه واقع در ايالت بهارهند، و داراي كتابخانه‌اي
معروف به همين نام. بانكيپور در 25 و 37 عرض‌شمالى و 85 و 8 طول‌شرقى در
منتهى‌اليه غربى شهر پتنه قرار دارد و چون در سمت راست رود گنگ واقع
گرديده، به نام بانكيپور (= شهر ساحل رود) خوانده شده است. در حفاريهاي
باستان‌شناسى‌ِ بانكيپور آثاري از كاخ آشوكا، پادشاه هند در سدة 3ق‌م كشف شد
كه نشان از سابقه‌اي باستانى دارد («فرهنگ...1»، .(VI/382-383
شهرت بانكيپور به سبب داشتن كتابخانه‌اي است كه از مراكز مهم پژوهشى در
شبه قارة هند به شمار مى‌رود. اين كتابخانه با كوشش بهادرخان مولوي
خدابخش‌خان تأسيس شد. محمدبخش، پدر خدابخش‌خان كه از پژوهشگران زبان عربى و
فارسى و دوستدار كتاب بود، هنگام مرگ 400 ،1نسخة خطى خويش را به پسرش سپرد
و وصيت كرد كه كتابخانة او به يك كتابخانة عمومى بدل گردد. خدابخش‌خان نيز
كتابهاي فراوانى به كتابخانة پدر افزود و از سراسر كشورهاي اسلامى نسخه‌هاي
خطى فراوانى در آنجا گرد آورد. او همچنين نسخه‌هاي خطى كتابخانه‌هاي شخصى و
عمومى هند را كه پس از شورش 1857م در حال خارج شدن از هند و يا نابود شدن
بودند، خريداري كرد. وي در 1881م ساختمان جديدي براي كتابخانه ساخت و
ظرفيت آن را افزايش داد و در 1891م كتابخانه را به دولت واگذاشت، تا به
صورت كتابخانة عمومى مورد استفاده قرار گيرد. اين كتابخانه به نامهاي
كتابخانة خدابخش، كتابخانة شرقى پتنه و كتابخانة بانكيپور خوانده مى‌شود (جين،
؛ II/13-14 هَزلر، 59 -57 ؛ خدابخش، .(35-39
شمار نسخه‌هاي خطى آن، 036 ،17جلد ذكر شده كه 8 هزار جلد آن عربى، 8 هزار
جلد فارسى، هزار جلد اردو، 24 جلد تركى و 12 جلد به زبان پشتو بوده است.
كهن‌ترين نسخة خطى مضبوط در آن، قرآنى نسخه‌برداري شده از مصحف عبدالله بن
مسعود است. همچنين نسخه‌اي قديمى از صحاح سته در كتابخانه وجود دارد.
كتابخانه به علت افزايش حجم كتابها دو بار در 1935 و 1987م تجديد بنا شده
است (روپر، .(I/407-408
در 1903م دنيسن راس مأمور تهية فهرست علمى برمبناي اصول كتاب‌شناسى براي
كتابخانة بانكيپور شد. فهرست نسخه‌هاي خطى كتابخانه مشتمل بر 34 جلد است.
اين كتابخانه داراي فهرستهاي فارسى، عربى، اردو و هندي است. كتابخانه
نشريه‌اي به دو زبان اردو و انگليسى منتشر مى‌كند كه به بررسى دانش، هنر،
تاريخ و نسخه‌هاي خطى هندوستان و جهان اسلام مى‌پردازد (تسبيحى، 400-401).
مآخذ: تسبيحى، محمد حسين، «آشنايى با كتابخانة عمومى شرق شناسى خدابخش»،
خدابخش لائبريري جرنل، پتنه، 1992م؛ نيز:
. J. I., X The Oriental Public Library, Bankipore n , The Moslem World, New
York, 1916, vol. VI; The Imperial Gazetteer of India, New Delhi, 1908; Jain, N.
K., Muslims in India, Manohar, 1983; Khuda Bukhsh, Salahuddin, X My Father: His
Life and Reminiscences n , Khuda Bakhsh Library Journal, Patna, 1977; Roper, G.,
World Survey of Islamic Manuscripts, London, 1992.
مجيد سميعى
