لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:4551
بُخاري، امير احمد بن محمد حسينى (ح 849 -922ق/1445- 1516م)، از مشايخ طريقة
نقشبنديه.
امير احمد احتمالاً در بخارا زاده شد. تاريخ تولد او به طور دقيق روشن نيست؛
به نوشتة برخى از مآخذ، هنگام وفات 73 سال داشته است (مجدي، 365؛ ثريا،
1/195؛ مدرس، 1/237؛ رفعت، 1/99)، پس ولادت او را مى‌توان در حدود سال 849ق
دانست. وي از سادات حسينى (شيخى، 1/48) و از تبار شيخ محمود فغنوي است
(خانى، 174). او ابتدا به حلقة خواجه عبيدالله احرار سمرقندي پيوست؛ سپس به
خدمت شيخ عبدالله الهى سماوي درآمد و همراه او به تاشكند رفت و آنگاه ترك
يار و ديار كرده، به توصية خواجه عبيدالله راهى بلاد روم شد و در راه با
عبدالرحمان جامى ملاقات كرد (طاش كوپري زاده، 358-359؛ غزي، 1/152؛
«دائرةالمعارف...1»، )؛ VI/16 مدتى در قصبة سماو اقامت گزيد و در خدمت شيخ
الهى بود و از شيخ الهى منقول است كه وي 6سال نماز صبح را با وضوي نماز
عشا مى‌گزارد و در اين مدت به هيزم كشى براي آشپزخانة شيخ مشغول بود و شبها
نمى‌خوابيد (سعدالدين، 2/588؛ سامى، 2/1041؛ مجدي، 363).
بخاري پس از مدتى اقامت در سماو با اجازة شيخ به حج مشرف شد (طاش كوپري
زاده، 359؛ غزي، همانجا). نزديك يك سال در مكه اقامت گزيد (سعدالدين،
همانجا)، سپس به سماو بازگشت و از آنجا به استانبول رفت (طاش كوپري زاده،
360؛ غزي، 153) و در زاوية شيخ وفا زاده مسكن گزيد (مجدي، 364). چندي بعد، در
همانجا مسجد و زاويه‌اي بنا كرد و براي آسايش مريدان و فقرا حجره‌هايى ترتيب
داد و تا پايان عمر در آنجا به ترويج و تبليغ طريقت پرداخت (ثريا، همانجا؛
مجدي، 365). بخاري بعد از وفات در كنار مسجدي كه خود ساخته بود، به خاك
سپرده شد (نبهانى، 1/539؛ طاش كوپري زاده، 361) و ماده تاريخ درگذشت او را
«واه شيخ» آورده‌اند (مجدي، همانجا).
عامة مردم به بخاري اعتقاد خاص داشتند و كرامات و خوارق عاداتى به وي
نسبت داده‌اند (نك: طاش كوپري زاده، همانجا؛ نبهانى، 1/538 -539). او با ادب
فارسى آشنا بوده، و گويا به فارسى شعر هم مى‌گفته است (ثريا، 1/195- 196).
از خلفاي او شيخ مصلح الدين مصطفى افندي (شيخى، 1/49) و شمس‌الدين
كوتاهيه‌اي و محمود لامعى چلبى، معروف به حكيم چلبى را مى‌توان نام برد
(ثريا، 1/196؛ «دائرة المعارف»، همانجا). وي اساس طريقت را اجتناب از رخصت و
ترك بدعتها، تمسك به سنت سنيّه، ديدار با مردم به قدر نياز آنان،
كم‌خواري، كم خوابى، كم گويى، عبادت شبانه و صوم روزانه مى‌دانست (همان،
.(VI/22 كتابى بدون نام در اصول آيين نقشبندي و مجموعه‌اي در تفسير ابيات
مشكل مثنوي ( ايرانيكا، را از آثار او شمرده‌اند.
مآخذ: ثريا، محمد، سجل عثمانى ( تذكرةمشاهيرعثمانيه)،استانبول، 1308ق؛ خانى
خالدي نقشبندي، عبدالمجيد، الحدائق الوردية، دمشق، 1308ق؛ رفعت، احمد، لغات
تاريخيه و جغرافيه، استانبول، 1299ق؛ سامى، شمس الدين، قاموس الاعلام،
استانبول، 1306ق؛ سعدالدين، محمد، تاج التواريخ، استانبول، 1280ق؛ شيخى
محمد افندي، وقايع الفضلاء (ذيل الشقائق النعمانية)، به كوشش عبدالقادر
اوزجان، استانبول، 1989م؛ طاش كوپري زاده، احمد، الشقائق النعمانية، به
كوشش احمد صبحى فرات، استانبول، 1405ق؛ غزي، محمد، الكواكب السائرة، به
كوشش جبرائيل سليمان جبور، بيروت، 1945م؛ مجدي محمد افندي، حدائق الشقائق
(ذيل الشقائق النعمانية)، به كوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، 1989م؛
مدرس، محمدعلى، ريحانة الادب، تبريز، 1346ش؛ نبهانى، يوسف، جامع كرامات
الاولياء، به كوشش ابراهيم عطوه عوض، بيروت، 1409ق/1989م؛ نيز:
Iranica; Evliy @ lar ansiklopedisi, Istanbul, 1992.
على اكبر ديانت
