لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:5015
بُلْبُلِسْتان، كتابى نوشتة محمد فوزي موستاري در 152ق/ 739م. از نويسندة
اين كتاب، اطلاعات بسيار اندكى در دست است؛ همين اندازه مى‌دانيم كه وي
اهل موستار بوسنى و هرزگوين بوده، و در 160ق/747م درگذشته است منزوي،
/532. از برخى سروده‌هاي او بر مى‌آيد كه داراي گرايشهاي شيعى بوده است
فوزي، ، 5.
از فوزي موستاري بجز بلبلستان، اثر ديگري گزارش نشده است. او چنان‌كه خود
گفته، اين كتاب را به قصد خلق اثري همانند بوستان و گلستان سعدي،
بهارستان جامى، نگارستان كمال پاشازاده و سنبلستان شيخ شجاع نگاشته است
ص .
بلبلستان داراي فصل و به تعبير نويسنده داراي «خُلد» مجزا است ص : خلد اول
با عنوان «كرامت»، مشتمل است بر 4 داستان، در كرامات بزرگان صوفيه مانند
جنيد بغدادي، ذوالنون مصري و مولوي ص -6. خلد دوم با نام «حكمت» شامل
داستانها و سخنان حكمت‌آميز منسوب به بزرگانى مانند لقمان، امام محمد غزالى
و شبلى ص 6- 5. خلد سوم با عنوان «اخلاص»، گزارش اخلاص انسان نسبت به
خداوند است، همراه با نقل قولهايى از پيامبرص و امام على‌ع و نيز نقل
داستانهايى از صوفيان بزرگ مانند شيبان راعى و سفيان ثوري ص 5 -0. خلد
چهارم موسوم به «نكات» كه مهم‌ترين فصل كتاب به‌شمار مى‌آيد. در اين فصل
از احوال و اشعار مولوي و 1 تن از شاعران پارسى زبان مقيم منطقة بوسنى
مانند درويش پاشا، خسروپاشا، فتوحى، آذري و رشدي سخن به ميان آمده است و
خود سندي گويا و استوار از نفوذ و حضور زبان و ادب فارسى در حوزة بالكان
به‌شمار مى‌رود ص 0-0. خلد پنجم با نام «لطيفه» از ديگر فصول متمايز، و حاوي
داستان مطايبه‌آميز است همو، 1 -0. خلد ششم با عنوان «سخاوت»، شامل قصه‌اي
است نسبتاً بلند دربارة فضل برمكى و سخاوتهاي او ص 0-4.
بلبلستان به پيروي از شيوة سعدي در نگارش گلستان و به سبك و اسلوب اين
كتاب نوشته شده است. فوزي داستانهاي بلبلستان را با استفاده از مآخذي
مانند كشف المحجوب هجويري، تذكرةالاولياء عطار و مناقب العارفين افلاكى
پرداخته، و سپس سروده‌هايى از خود در خلال داستانها آورده است.
لغات و تركيبات به كار رفته در بلبلستان، در ديگر آثار فارسى كمتر
يافت‌مى‌شود. نيز سروده‌هاي‌فوزي در اين‌كتاب، برپاية گويش فارسى - زبانان آن
ديار، سامان پذيرفته است. به همين‌سبب، با استفاده از اين اثر مى‌توان به
اطلاعاتى ارزشمند از ويژگيهاي نثر ادبى و گويش فارسى در آن ديار دست يافت.
دست‌نويسهايى‌چند از بلبلستان‌باقى‌است‌منزوي، /533؛ هاشم‌پور سبحانى، 1، 40؛
دانش‌پژوه، /8. اين‌كتاب‌يك‌بار در 312ق/894م‌در استانبول‌چاپ‌شده‌رياحى، 99،
حاشية ، و در 935م، ترجمه‌اي‌از آن‌توسط م. ماليچ‌ماليك‌در
پاريس‌به‌طبع‌رسيده‌است‌منزوي، /532؛ دانش‌پژوه، همانجا.
مآخذ: دانش‌پژوه، محمدتقى‌و ايرج‌افشار، «نسخه‌هاي‌خطى‌فارسى‌در يوگسلاوي»،
نسخه‌هاي‌خطى، نشرية كتابخانة مركزي‌دانشگاه‌تهران، 341ش؛ رياحى، محمد امين،
زبان‌و ادب‌فارسى‌در قلمرو عثمانى، تهران، 369ش؛ فوزي‌موستاري، محمد،
بلبلستان، نسخة خطى‌موجود در فرهنگستان‌علوم‌يوگسلاوي، شم 831 ؛ C/DP منزوي،
خطى؛ هاشم‌پور سبحانى، توفيق و حسام‌الدين آق‌سو، فهرست نسخه‌هاي خطى فارسى
كتابخانة دانشگاه استانبول، تهران، 374ش.
على ميرانصاري
