لطفا منتظر باشید ...
برهان‌الدين‌قطب‌عالم‌جلد: 12نويسنده: غلامعلي آريا
شماره مقاله:4813
بُرْهان‌ُ الدّين‌ِ قُطْب‌ِ عالَم، ابو محمد عبدالله 90-57ق/ 388-454م، از
عارفان‌بزرگ‌سلسلة سهرورديه‌در شبه‌قارة هند. وي‌فرزند ناصرالدين‌محمود قس:
ابوالفضل، /78: محمد، نوادة جلال‌الدين‌مخدوم‌جهانيان‌بخاري‌گجراتى، /6؛
غوثى‌شطاري، 33؛ دهلوي، 67 بود و در برخى‌منابع‌با عنوان«ثانى‌مخدوم‌جهانيان»
از او ياد شده‌است. خاندان‌برهان‌الدين‌از سادات‌بخارا بودند و نسب‌ايشان‌به‌جعفر
مثنى، برادر امام‌حسن‌عسكري‌ع‌مى‌رسيد گجراتى، همانجا. شايد
به‌همين‌سبب‌است‌كه‌برخى، مذهب‌اين‌خانواده‌را اماميه‌دانسته‌اند شاهنوازخان،
/48.
برهان‌الدين‌در شهر «اُچه»، كه‌اينك‌از توابع‌بهاولپور پاكستان‌است، متولد شد
لعلى، 33؛ عبدالحى، /6-7؛ غوثى‌شطاري، همانجا. وي‌ده‌ساله‌بود كه‌پدر را از
دست‌داد و عموي‌پدرش«شاه‌راجو قتال» د 27ق/424م‌سرپرستى‌او را بر عهده‌گرفت.
پس‌از چندي‌به‌اشارة وي‌زادگاه‌خود را ترك‌كرد و در 02ق/399م‌عازم‌شهر پتن‌شد. در
آنجا سلطان‌مظفر شاه‌اول- كه‌خود از مريدان‌جد وي‌بود - به‌استقبال‌او آمد
گجراتى، /6-7. در همين‌شهر مدتى‌نزد عليشير گجراتى‌علوم‌ظاهري‌و باطنى‌را
فراگرفت‌و در زمرة مريدان‌شيخ‌احمد كهتو درآمد و استاد بر او خرقه‌پوشاند و
لقب‌قطب‌عالم‌به‌او داد لعلى، 34؛ عبدالحى، /7؛ گجراتى، /7؛ ابوالفضل، نيز
غوثى‌شطاري، همانجاها. وي‌گذشته‌از شيخ‌احمد كهتو، از بزرگان‌ديگري‌چون‌حامد
بن‌محمود حسينى‌بخاري، صدرالدين‌ابن‌احمد اچى‌و شيخ‌نورالدين‌ابوالفتوح‌شيرازي‌نيز
خرقه‌دريافت‌كرد عبدالحى، همانجا.
در 13ق/411م‌كه‌سلطان‌احمد، شهر احمدآباد را بنا كرد،
برهان‌الدين‌قطب‌عالم‌به‌درخواست‌وي‌از پتن‌به‌آنجا آمد. سلطان‌احمد هنگام‌ورود او
قصيده‌اي‌را كه‌در مدح‌وي‌سروده‌بود، قرائت‌كردگجراتى، همانجا. پس‌از حضور
برهان‌الدين‌دراحمدآباد، مسجدي‌نيز در محلة اساول‌براي‌او بنا شد.
وي‌سپس‌به‌روستاي«بَتوه» در نزديكى‌احمد آباد - كه‌سلطان‌احمد آن‌را به‌وي‌واگذار
كرده‌بود - رفت‌و بقية عمر را در آنجا گذرانيد عبدالحى، گجراتى، همانجاها.
سال‌درگذشت‌برهان‌الدين‌را 50 ق‌نك: گجراتى، /7 و 56ق‌داراشكوه، 17 نيز ذكر
كرده‌اند. پيكر برهان‌الدين‌ابتدا در اساول‌به‌خاك‌سپرده‌شد، اما پس‌از روز بعضى‌از
خلفاي‌وي‌مصلحت‌ديدند كه‌آن‌را به‌بتوه‌منتقل‌كنند لعلى، 33 -34.
پادشاهان‌تيموري‌هند بارها مزار وي‌را زيارت‌كردند 2 و اينك نيز آرامگاه وي
زيارتگاه مردم آن ديار است. همچنين موقوفاتى براي تهية هزينة عُرس و مخارج
معاش سجاده نشينان و فرزندان قطب عالم سادات قطبيه اختصاص داده شده بود
گجراتى، همانجا.
براي برهان الدين كراماتى نيز ذكر كرده‌اند داراشكوه، همانجا؛ غلام سرور، /0.
پس از وي، فرزند اولش معروف به شاه عالم، خليفه و جانشين وي گرديد نك:
ابوالفضل، همانجا.
مآخذ: ابوالفضل علامى، آيين اكبري، لكهنو، 893م؛ داراشكوه، محمد، سفينة
الاوليا، كانپور، 884م؛ دهلوي، عبدالحق، اخبار الاخيار، دهلى، 332ق؛
شاهنوازخان، مآثر الامراء، به كوشش ميرزا اشرف على، كلكته، 309ق/891م؛
عبدالحى، نزهة الخواطر، حيدر آباد دكن، 371ق/951م؛ غلام سرور لاهوري، خزينة
الاصفيا، كانپور، 332ق/914م؛ غوثى شطاري، محمد، گلزار ابرار، به‌كوشش محمد
ذكى، پتنه، 994م؛ گجراتى، على محمد، مرآة احمدي، بمبئى، 307ق/888م؛ لعلى
بدخشى، لعل بيگ، ثمرات القدس، به كوشش كمال حاج سيدجوادي، تهران، 376ش؛
نيز: . 2 EI
غلامعلى آريا
