لطفا منتظر باشید ...
نوشتار پيشين نوشتار پسين
بمباره‌جلد: 12نويسنده: پرويز امين
شماره مقاله:5082
بَمْباره، از اقوام سياه‌پوست مسلمان ساكن در شرق كشور مالى و كرانة
رودخانة نيجر عليا. بمباره‌ها از نژاد «مانده» هستند و نام بمباره را كه دلالت
ضمنى بر كفر آنان دارد، مسلمانان سرزمينهاي كرانة رود نيجر، به سبب مقاومت
درازمدت اين قوم در برابر اسلام بر آنها نهادند نك: بدوي، 79؛ فيج، .189
گفته مى‌شود بمباره‌ها در سدة ق/2م از سرزمين اُدينه در ساحل عاج به محل
كنونى كوچ كردند كرنون، .II/240 آنان ابتدا با اطاعت از امپراتوري مالى، در
باختر شهر تمبوكتو ه م مى‌زيستند ديويدسن، 22؛ حسن، 9، اما اوايل سدة 1ق/7م
زيستگاههايى در كنارة رودخانة نيجر ساختند و با از ميان رفتن امپراتوري مالى و
پايان گرفتن سلطة مراكش در منطقه از نيمة همان سده در كسب استقلال كوشيدند
و يكى از رؤساي آنها به نام كالادين كولوبالى، حكومتى امپراتوري به شيوة
قديم برپا كرد و سلطة خود را در سمت جنوب بر كشور كهن ماندينگ گستراند
همانجاها؛ كرنون، .I/223
فرمانرواي ديگر بمباره به نام بيتون كولوبالى 124- 168ق/ 712- 755م اقتدار
قوم خود را به اوج رساند. او سپاهى جانباز فراهم ساخت و سرزمين خود را به 0
ايالت تقسيم كرد و كشاورزي را رونق بخشيد همانجا؛ اما انحصارطلبى وي سبب شد
بخشى از بمباره‌ها در 753م او را ترك گويند و دولت بمبارة كاآرتا را تشكيل
دهند ديويدسن، 23. به اين ترتيب، دو كشور بمباره به نامهاي سِگو و كاآرتا
شكل گرفت كه وسعت آن در حدود يك سوم جنوب شرقى جمهوري مالى كنونى بود و
در دو كرانة رودخانة نيجر از شمال شرق بَماكو ه م پايتخت كنونى مالى تا
سرزمين موپتى گسترده بود كرنون، ؛ II/240 II/56 .ER,
پس از مرگ بيتون كولوبالى چند سال آشفتگى بر سرزمين بمباره حاكم شد، تا در
180ق/766م كه فرمانروايى مقتدر به نام نگولوديارا، به آشفتگى پايان داد و
تا 795م بر سرزمين بمباره حكم راند همان، نيز ديويدسن، همانجاها؛ كوك، 22.
در اين زمان دولت بمباره بر سنگال عليا و نيجريه تسلط داشت كرنون، .I/223
سگو پايتخت بمباره در اين دوران با خانه‌هاي بسيار زيبا و كرجيهاي بسيار روي
رودخانه و كشتزارهاي سرسبز چشم‌اندازي از تمدن و شكوه اين قوم را نمايان
مى‌ساخت ديويدسن، همانجا.
در اوايل سدة 3ق/9م مسلمانان سرزمينهاي اسلامى همسايه برضد بمباره‌هاي
غيرمسلمان اعلان جهاد كردند و احمدو لوبو پرچم اسلام را در شهرهاي بمباره
برافراشت و شهرهاي سگو، كاآرتا و مَسينا تا هنگام مرگ احمدو لوبو در
260ق/844م دردست مسلمانان بود بدوي، 81-82؛ حسن، همانجا. در 264ق/848م حاج
عمر بار ديگر برضد بمباره اعلام جهاد كرد و در 854م بر كاآرتا و در 861م بر سگو
دست يافت همو، 1. وي فرمانروايان بمباره‌اي را بركنار كرد و حكومت آنجا را
به پسر خود سپرد ديويدسن، 33. بدين‌گونه، آخرين پادشاهان بمباره از ميان
رفتند و حكومت بمباره پس از كشته شدن حاج عمر به پسرش احمدو رسيد نك:
اُليور، 3 ? ??????? .II/253 اما بمباره‌ها با حكومت احمدو به مخالفت برخاستند و
به‌ويژه پس از 298ق/881م كه نيروهاي فرانسوي در نزديكى آنها استقرار
يافتند، با احمدو به مبارزه پرداختند كرنون، همانجا.
فرانسويان در 308ق/891م، احمدو را از سگو راندند همو، .I/310 از اين پس
بمباره‌ها كه قرنها در مقابل اسلام ايستاده بودند، به صورتى كامل به اسلام
روي آوردند، به گونه‌اي كه مبلغان مسيحى كه در حدود سال 890م به نواحى
سگو سفر كرده بودند، گواهى دادند كه به‌رغم ظواهر اعتقاد به «جاندار پنداري»
بيشتر مردم مسلمان بودند نك: كوك، 27؛ تريمينگام، .477
زبان بمباره‌اي مهم‌ترين شاخة گروه قومى زبانى ماندينگ است. اين زبان
موسوم به بامانا زبان مشترك بخش بزرگى از غرب افريقاي غربى است و به
تدريج بر ساير شاخه‌هاي گروه مزبور برتري يافت نك: بريتانيكا، ؛ I/853
II/55-56 ؛ ER, «افريقا»، ؛ IV/57 كوك، 16-17، چنان‌كه پس از استقلال كشور
مالى، زبان بمباره‌اي پس از فرانسوي، زبان رسمى جمهوري مالى شد و 0% از
مردم اين كشور بدان سخن مى‌گويند نك: مراد، 28.
جمعيت بمباره در اواخر سدة 0م، / ميليون تن بود همانجا. گروههايى از اين
قوم در گينه، سودان، موريتانى و غيرآن زندگى مى‌كنند نك: كوك، 89؛ پيك، 56
? «C????C»? .IV/275 هنگامى كه اسلام در سرزمين بمباره‌ها رواج يافت، آنها
پيرو آيين جاندار پنداري بودند و به «نگالا»، خداوند يكتا باور داشتند II/56 ؛
ER, «افريقا»، .IV/313 به‌اعتقاد آنها كلام يا «كومو» نيروي بنيادين در آفرينش
مخلوقات است تاريخ...،/49. 0% جمعيت بمباره آيين جاندار پنداري را حفظ
كرده‌اند كوك، 25. گفته مى‌شود كه اسلام با آيين كهن اين قوم درهم آميخته
است نك: همو، 28.
بمباره‌ها كشاورزانى پرتوان هستند. گله‌داري هم در ميان اين قوم رواج دارد
مراد، همانجا؛ تاريخ، /7. مردم اين قوم در ريخته‌گري فلزات شهرت داشتند
پرسن، و مجسمه‌هاي بز كوهى كنده كاري شده توسط هنرمندان بمباره ساخته
مى‌شد. سبك مارپيچ در مجسمه‌سازي بمباره نماد رشد مداوم جهان هستى است نك:
ديويدسن، 48 ? ?C???? 13.
مآخذ: بدوي، عبده، مع حركة الاسلام فى افريقية، قاهره، 970م؛ تاريخ عمومى
افريقا، به كوشش ج. ك. زربو، ترجمة حسن انوشه و يحيى مدرسى، تهران، 372ش؛
حسن، حسن ابراهيم، انتشار الاسلام والعروبة فيما يلى الصحراء الكبري، قاهره،
957م؛ ديويدسن، ب.، افريقا تاريخ يك قاره، ترجمة هرمز رياحى و فرشته
مولوي، تهران، 358ش؛ كوك، ژ. م.، مسلمانان افريقا، ترجمة اسدالله علوي،
مشهد، 373ش؛ ماكه، ژاك، تمدن سياهان، ترجمة اسدالله علوي، مشهد، 369ش؛
مراد، محمد عدنان، المجتمعات الافريقية، دمشق، 995م؛ نيز:
Afrika, ed. H. Schiffers, M O nchen etc., 1962; Britannica, 1986; Cornevin, R.
and M. Cornevin, Histoire de l'Afrique, Paris, 1964-1976; Davidson, B., African
Kingdoms, New York, 1969;ER; Fage, J. D., A History of Africa, London, 1995;
Oliver, R. and A, Atmore, Africa Since 1800, Cambridge, 1974; Person, Y., X
Samori construction et chute d'un empire n , Les Africains, Paris, 1977, vol.I;
Pick, H., X Mauritania n , Africa, ed. C.Legum, London, 1965; Triming- ham, J.
S., X Islam in Africa n , Africa, ed. C. Legum, London, 1965.
پرويز امين
