لطفا منتظر باشید ...
بنا، احمد جلد: 12نويسنده: محمد علي لساني فشارکي
شماره مقاله:5085
بَنّا، احمدبن محمد د 117ق/705م، فقيه شافعى، مُقري بزرگ مصر و صوفى سدة
2ق. وي در زادگاه خويش دمياط، نشو و نما يافت و حافظ كل قرآن گرديد. در
قاهره ملازمت سلطان بن احمد مَزّاحى، پيشواي قُرّاء مصر، و شاگردش نورالدين
شَبرامَلَّسى را اختيار كرد و تحصيلات خويش را در فقه، حديث و قرائات پى
گرفت جبرتى، /26. از ديگر دانشمندان بزرگ آنجا مانند شهاب‌الدين قليوبى،
شمس‌الدين بابلى، برهان‌الدين ميمونى، شمس‌الدين شَوبَري و نورالدين
اُجهوري نيز سماع و روايت حديث داشته است همانجا.
بنا پس از گزاردن حج، در مدينه اقامت گزيد و به تكميل تحصيلات و اخذ و
سماع حديث، به‌ويژه نزد برهان‌الدين كورانى پرداخت همانجا. اقبال فراوان
طالبان علم قرائات به او در حجاز نك: بنا، /4، وي را بر آن داشت كه پس از
بازگشت به دمياط در كنار تدريس علوم و فنون مختلف، به تأليف كتاب اتحاف
همت گمارد جبرتى، همانجا. اقامت وي در زادگاهش چند سال بيش نپاييد و پس از
يك سفر حج، به يمن رهسپار شد و به حلقة مريدان خليفة نامور طريقت نقشبنديه،
احمدبن عجيل پيوست. آن‌گاه از استاد اجازه يافت و به دستور وي به دمياط
بازگشت و به ارشاد مريدان پرداخت محبى، /46-47؛ جبرتى، /29؛ اسماعيل، /4. در
واپسين سال زندگى، بعد از سفر حج، در مدينه رحل اقامت افكند جبرتى، همانجا.
احمد بنا از محدثان مشهور صوفيه و از پيشوايان طريقت نقشبنديه در مصر بود، اما
شهرت او بيش از هر چيز مرهون نگارش كتابى دربارة قرائات 4 گانه با عنوان
اتحاف فضلاء البشر بالقراءات الاربعة عشر يا منتهى الامانى والمسرّات فى
علوم القراءات است. اين هر دو عنوان را مؤلف خود بر اين اثر نهاده است
بنا، /5. نام نخست، به اين نكته اشاره دارد كه مؤلف خواسته است جزئيات و
دقايق قرائات 4گانه را با رعايت اختصار و بيانى درخور فهم به قاريان و
مقريان - كه آنان را «فضلاء البشر» خوانده - پيشكش كند.
بنا در طراحى و تدوين اين كتاب، لطائف الاشارات قسطلانى در قرائات هفتگانه
را اصل قرار داده اسماعيل، /2، محتواي النشر و ديگر آثار ابن جزري را با آن
تلفيق كرده، و قرائت ديگر نيز برآن افزوده است بنا، /3-4؛ او مباحث لغوي،
صرفى، نحوي، تفسيري و فقهى مرتبط با قرائات را كه از استاد خويش شبراملسى
آموخته بود، در آن جاي داده است نك: همو، /4- 5. به همين سبب، اين كتاب
را پاسخ‌گوي تمامى نيازهاي قاريان، مقريان و پژوهندگان دانسته‌اند اسماعيل،
/2 -3، 7. در اين كتاب، برخى از فتاواي وي را به عنوان يك فقيه شافعى
مذهب نيز مى‌توان يافت براي نمونه، نك: /9، /56-57. نسخه‌هاي خطى بر جاي
مانده نك: II/429; GAL, II/454 S, و چاپهاي متعدد اين اثر، گواه رواج آن از
روزگار مؤلف تاكنون است.
از ديگر آثار بنا، مى‌توان به حاشيه بر شرح جلال‌الدين محلّى بر الوَرَقات
جوينى اشاره كرد كه در 303ق در قاهره به چاپ رسيده است براي آشنايى با
ديگر آثار وي، نك: بغدادي، /67- 68؛ ازهريه، /4، /47، /00؛ الفهرس...، /48 -50،
51؛ حتى، شم 003 ? ? GAL همانجا؛ II/454 I/681, S, .GAL,
مآخذ: ازهريه، فهرست؛ اسماعيل، شعبان محمد، مقدمه بر اتحاف... نك: هم، بنا؛
بغدادي، هديه؛ بنا، احمد، اتحاف فضلاء البشر، به كوشش شعبان محمد اسماعيل،
بيروت، 407ق/987م؛ جبرتى، عبدالرحمان، عجائب الا¸ثار، به كوشش حسن محمد
جوهر و ديگران، قاهره، 958م؛ الفهرس الشامل للتراث العربى الاسلامى
المخطوط، علوم قرآنى، عمان، 987م؛ محبى دمشقى، محمد امين، خلاصة الاثر،
قاهره، 284ق؛ نيز:
; GAL, S; Hitti, Ph. K. et al., Descriptive Catalog of the Garrett Collection of
Arabic Manuscripts, Princeton, 1938.
محمدعلى لسانى فشاركى
