لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:5101
بُنْدارِ رازي د 01ق/011م، از شعراي معاصر آل بويه. لقب او را
كمال‌الدين ذكر كرده‌اند براون، /67؛ هدايت، 39؛ آذر، 18. دولتشاه سمرقندي او
را پندار ناميده است ص 2، ولى بيشتر منابع او را بندار رازي مى‌نامند مثلاً
نك: نظامى، 8؛ قزوينى‌رازي، 19؛ شمس قيس، 74. شوشتري نيز ضمن شرح افسانه
مانندي دربارة وجه تسمية بندار، ظاهراً آن را به معناي «كيسه‌دار» دانسته
است / 13 -14؛ اقبال، 51، 54.
از چگونگى احوال بندار آگاهى چندانى در دست نيست. برخى چون عوفى و ابن
اسفنديار دربارة وي سكوت نموده‌اند و برخى چون حمدالله مستوفى ص16 و نظامى
عروضى همانجا به ذكر نام با شرح بسيار مختصري از وي بسنده كرده‌اند. تنها در
تذكرة دولتشاه سمرقندي مى‌توان به مطالبى راجع به احوال اين شاعر دست
يافت. بنا به گفتة دولتشاه اصل بنداري از قهستان ري، و تربيت يافتة
اسماعيل بن عباد بود. او به زبان عربى، فارسى و ديلمى شعر مى‌سرود، سخنى
متين داشت و شاعر مجدالدوله ابوطالب بن فخرالدولة ديلمى د 20ق/ 029م ص 2-3
بود.
بندار علاوه بر مجدالدوله در مدح ابومنصور و برادرش ابوسعيد آوي كه هر دو
شيعى و از وزيران ديالمه بودند، 7 قصيده غرا سروده است قزوينى‌رازي، همانجا؛
محدث، /15-16. حمداله مستوفى بندار را صاحب ديوانى مشهور و معتبر دانسته
همانجا، ولى تاكنون نشانى از اين ديوان به دست نيامده است آذر، همانجا و
تنها در منابع مختلف اشعار پراكنده‌اي از او به پارسى و گويش ديلمى براون،
همانجا به چشم مى‌خورد.
او را مى‌توان نخستين شاعري به شمار آورد كه به لهجة محلى شعر گفته است
اته، 1، ولى از اشعار عربى او چيزي در دست نيست اقبال، 52. درمورد اشعار
محلى بندار نظرات گوناگونى اظهار شده است؛ بعضى آنها را از پهلويات فهلويات
و بعضى ديگر دري، رازي يا ديلمى دانسته‌اند دولتشاه، همانجا؛ شمس قيس، 75؛
حمدالله، همانجا؛ اقبال، 52-53؛ نك: قزوينى، 54. در اكثر منابع از مهارت بندار
در شاعري سخن به ميان آمده، و اشعارش را زيبا، و دل‌نشين و غرا توصيف
كرده‌اند حمدالله، همانجا؛ احمدعلى، 95؛ ريپكا، 40؛ قزوينى رازي، همانجا.
در اين ميان نفيسى علاوه بر ستايش بندار در شعر دري و پهلوي، او را صاحب
كتابى در لغت به نام منتخب الفرس دانسته /3، ولى مأخذي براي اين سخن
خود ذكر نكرده است. ظهير فاريابى نيز ضمن قطعه‌اي خود را با بندار مقايسه
كرده، و او را ستوده است نك: دولتشاه، 3؛ شوشتري، همانجا. با اين همه، شمس
قيس رازي ص 74- 75 براشعار محلى بندار خرده گرفته، و بى‌دقتى او را در
هماهنگى وزن مصراع اول و مصراع دوم و درآميختن دو وزن مختلف در يك بيت،
موردانتقاد قرار داده است؛ ولى محيط طباطبايى معتقد است كه اين گردش بحر
خوش كه به چشم شمس قيس ناخوش آمده، غالباً در دو بيتيهاي قديم وجود
داشته است و برخلاف تصور وي از بى‌اطلاعى گويندگان فهلويات بر قواعد عروض
ناشى نمى‌شود، بلكه مربوط به طبيعت اصلى و ساختمان طبيعى وزن اين گونه
اشعار است ص 4- 7.
هدايت سال وفات بندار را 01ق ذكر كرده، و تاريخ درگذشت مجدالدوله را نزديك
به اين زمان دانسته است همانجا، در حالى كه دولتشاه ص 4 قتل مجدالدوله
را در 20ق ثبت كرده است. دربارة اين تناقض، قزوينى همانجا معتقد است كه يا
وفات بندار 21ق بوده، يا هدايت درمورد قتل مجدالدوله به اشتباه افتاده
است.
مآخذ: آذر بيگدلى، لطفعلى، آتشكده، به كوشش جعفر شهيدي، تهران، 337ش؛ اته،
هرمان، تاريخ ادبيات فارسى، ترجمة صادق رضازادة شفق، تهران، 337ش؛ اقبال
آشتيانى، عباس، مجموعة مقالات، به كوشش محمد دبيرسياقى، تهران، 350ش؛
براون، ادوارد، تاريخ ادبى ايران، ترجمة على پاشا صالح، تهران، 358ش؛
حمدالله مستوفى، تاريخ گزيده، به كوشش ادوارد براون، لندن، 328ق/910م؛
دولتشاه سمرقندي، تذكرة الشعرا، به كوشش ادوارد براون، ليدن، 318ق/900م؛
ريپكا، يان، تاريخ ادبيات ايران، ترجمة عيسى شهابى، تهران، 354ش؛ شمس قيس
رازي، محمد، المعجم، به كوشش محمد قزوينى و مدرس رضوي، تهران، 338ش؛
شوشتري، نورالله، مجالس المؤمنين، تهران، 376ق/956م؛ قزوينى، محمد، حاشيه
بر چهار مقاله نك: هم ، نظامى عروضى؛ قزوينى رازي، عبدالجليل، نقض، به
كوشش جلال‌الدين محدث، تهران، 358ش؛ محدث ارموي، جلال‌الدين، تعليقات
نقض، تهران، 358ش؛ محيط طباطبايى، محمد، «بندار شاعر»، محيط، تهران، 321ش، س
، شم ؛ نظامى عروضى، احمد، چهار مقاله، به كوشش محمد قزوينى، ليدن، 327ق/
909م؛ نفيسى، سعيد، تاريخ نظم و نثر در ايران، تهران، 344ش؛ احمدعلى هاشمى
سنديلوي، مخزن الغرائب، به كوشش محمدباقر، لاهور، 968م؛ هدايت، رضا قلى،
مجمع الفصحاء، به كوشش مظاهر مصفا، تهران، 336ش.
جلال خسروشاهى
