لطفا منتظر باشید ...
بشار شعيري‌جلد: 12نويسنده:
شماره مقاله:4889
بَشّارِ شَعيري، ابواسماعيل د ح 80ق/96م، از غاليان شيعى. اطلاع كامل و
دقيقى از تاريخ زندگى، نحوة تحصيل و اعتقادات وي در اختيار نيست. او از
فروش جو شعير روزگار مى‌گذراند و از اين رو به «شعيري» شهرت‌يافت؛ اگر
چه‌برخى منابع ازاحتمال‌انتساب وي به محلة «باب الشعير» در بغداد نيز سخن
گفته‌اند نك: مامقانى، /0. گاه از وي با عنوان «اشعري» نام برده‌اند كشى،
05؛ صاحب معالم، 5. دربارة اين نام گذاري از دو احتمال ياد شده است: نخست
آنكه اشعري فردي است ناشناخته و متفاوت با شعيري؛ ديگر آنكه تبديل
«الشعيري» به «اشعري» ناشى از تصحيف بوده است تستري، /12-13؛ مامقانى، /70
بشار در عصر امام صادق ع مى‌زيست و در كوفه اقامت داشت. او در عقايدي چون
تناسخ، اباحيگري و تعطيل سنن و احكام، هم رأي و هم‌نظر با خطّابيه بود، اما
به رغم اشتراكات بسيار، در مسأله‌اي مهم با آنان به مخالفت برخاست. او
برخلاف مخمّسه كه قائل به الوهيت «پنج‌تن»، يعنى محمد ص، على، فاطمه،
حسن و حسين‌ع بودند، محمدص را از زمرة آنان خارج دانسته، براي وي مقامى
همانند مقام سلمان نزد مخمسه قائل مى‌شود و محمدص را بندة على‌ع مى‌شمارد و
تنها در الوهيت تن: على، فاطمه، حسن و حسين ع با آنان هم سخن مى‌گردد. از
اين نفر نيز تنها على‌ع را، چون نخستين كس است، الله حقيقى، و بقيه را غير
حقيقى مى‌داند و برخلاف خطابيه، از پذيرش رسالت براي سلمان سرباز مى‌زند.
بشار، هم‌داستان با عُليائيه، على ع را خدايى مى‌داند كه به صورت علوي
هاشمى جلوه‌گر شده كشى، 99-00؛ نيز نك: سعد، 6، و بندة خويش محمدص را به
رسالت از جانب خود فرستاده است كشى، همانجا. همين سخن سبب گرديد تا مورد
طعن مخمسه قرار گيرد و پس از مرگ وي بگويند چون او منكر ربوبيت محمد ص و
رسالت سلمان شد و محمدص را بندة على‌ع دانست، به صورت پرنده‌اي دريايى به
نام علياء مسخ گرديد. از اين‌رو، پيروان او را نيز عليائيه ناميدند همو، 00. در
برخى از منابع نام اين پرنده علباء و نام فرقه علبائيه آمده سعد، همانجا
كه البته ممكن است اختلاف در اثر اشتباه ناسخان باشد.
ابوالحسن اشعري در مقالات الاسلاميين ضمن بر شمردن فرقه‌هاي غالى شيعى، از
فرقه‌اي به نام «شريعى» نام برده، و گفته است كه آنان قائل به حلول
خداوند در پنج تن بوده‌اند: نبى ص، على، حسن، حسين و فاطمه ع /2 -3 كه
«شريعى» يا تصحيفى از «شعيري» است و يا فردي متفاوت با بشار. به نظر مى‌رسد
كه احتمال دوم بيشتر مقرون به صحت باشد، زيرا علاوه بر تفاوت نظر آنان در
الوهيت حضرت محمدص، در منابع ديگر تصريح شده كه شريعى فردي است ملقب به
ابومحمد كه احتمالاً حسن نام داشته، و هم عصر با امام على النقى و امام
حسن عسكري‌ع بوده است شيخ طوسى، 97. برخى ديگر هم شريعى را فرقه‌اي از
مخمسه به شمار آورده‌اند ماسينيون، .44-45
برخى بشار را از مخمسه و يا پيرو خطابيه بر شمرده‌اند سعد، 0؛ نيز نك: 2 كه
احتمالاً علت آن اشتراك ايشان در پاره‌اي از عقايد بوده است، ولى بايد به
تفاوتهاي ياد شده در نظريات آنان، به ويژه آنچه سبب طعن مخمسه بر بشار
گرديد، توجه نمود. با وجود آنكه وي را راوي واقعه‌اي از امام صادق‌ع -
منقول از مفضل بن عمر - دانسته‌اند خصيبى،56،بسياري منابع‌از طردولعن
بشارتوسطامام‌صادق‌ع گزارش داده‌اند كه امام ع صريحاً او را كافر، مشرك،
فاسق و ابليس خوانده است نك: كشى، 14-16.
مآخذ: اشعري، على، مقالات الاسلاميين، به كوشش محمد محيى الدين عبدالحميد،
قاهره، 369ق/950م؛ تستري، محمدتقى، قاموس الرجال، قم، 410ق؛ خصيبى،
حسين، الهداية الكبري، بيروت، موسسة البلاغ؛ سعدبن عبدالله اشعري، المقالات
و الفرق، به كوشش محمد جواد مشكور، تهران، 963م؛ شيخ طوسى، محمد، الغيبة،
به‌كوشش عبادالله طهرانى و على احمد ناصح، قم، 411ق؛ صاحب معالم، حسن،
التحرير الطاووسى، به كوشش محمد حسين ترحينى، قم، 408ق/988م؛ كشى، محمد،
معرفة الرجال، اختيار شيخ طوسى، به كوشش حسن مصطفوي، مشهد، 342ش؛ مامقانى،
عبدالله، تنقيح المقال، چ سنگى، تهران؛ نيز:
2 ; Massignon, L., Salm @ n P @ k, Tours, 1934.
محمد محمدي الموتى
