تدبر و تفكر
از جمله «و من قبل كانوا يعملون السيئات» استفاده مىشود كه قوم لوط همواره مرتكب معاصى مىشدند و گناهان و كارهاى زشتى مىكردند و در ارتكاب فحشاء بىحيا و جسور و بىباك شده بودند و بهنوعى عادت و اعتياد برايشان تبديل شده بود و هيچ چيز نمىتوانست آنها را از معصيت باز دارد، نه حيايى بود كه مانعشان نمايد، و نه زشتى و قبح عمل براى آنها مطرح بود، و نه موعظه در آنها كارساز واقع مىشد تا آنها را از عمل قبيح و منزجر نمايد، انجام هر كار زشتى برايشان آسان و هر عمل منكر و بلكه بىشرمانهاى را زيبا مىديدند83رهجو معنا و مفهوم جمله «يهرعون اليه» چيست؟
رهنما راغبا مىگويد «هر ع، يا، اهرع» معنايش اين است كه فلان كس را با زور و تهديد بهجلو سوق مىداد و نيز گفتهاند بهمعناى سوق دادن بهشدت است، يعنى قوم لوط بهسوى مهمانان لوط هجوم آوردند بهصورتى كه يكديگر را هل مىدادند تا بهآنها زودتر برسند، و با توجه بهآن عادت زشت آنها كه عمل لواط را بىشرمانه انجام مىدادند و جوانان مهمان لوطع بسيار زيبارو بودند معلوم مىشود كه آنها بهچه هدفى بهخانه لوط هجوم آورده بودند آنها ملكه فسق و فحشاء در دلهايشان رسوخ كرده بود لذا حضرت لوط بهجاى آنكه ابتدا نصيحت كند بهآنها پيشنهاد ازدواج با دخترانش را داد اما آنها گفتند خودت مىدانى ما براى چيزى آمدهايم و هيچ علاقهاى بهازدواج با دخترانت نداريم84
4استقبال از معصيت
و جاء اهل المدينة يستبشرون85ترجمه از سوى ديگر اهل شهر از ورود مهمانان باخبر شدند و بهطرف خانه لوط آمدند در حالى كه شادمان بودند
چو ديدند آن قوم بهميهمان
بهاميد انجام آن كار زشت
برفتند در بيت آن خوش سرشت
بگشتند خوشحال و بس شادمان
برفتند در بيت آن خوش سرشت
برفتند در بيت آن خوش سرشت
تدبر و تفكر
قوم فاسد، با مشاهده ورود مهمانان زيباروى بر حضرت لوطع بهيكديگر نويد مىدادند بهانتظار اينكه از وجود آنها كامجوئى كنند و كردار پست شيطانى خود را بهوسيله آنها تجديد نمايند86رهجو چه تعدادى از مردم شهر بهسوى خانه لوط آمدند؟
رهنما اينكه در آيه شريفه تعبير به«اهل المدينة» كرده نشان مىدهد كه حداقل گروه زيادى از مردم شهر بهسوى خانه لوط حركت كردند و اين امر روشن مىسازد كه آنها تا چه حد وقيح و رسوا و جسور شده بودند، مخصوصاً كه يكديگر را بشارت مىدادند بهزشتترين اعمال، اين حكايت از عمق آلودگى آنها مىكند، چرا كه اين عمل ننگين را شايد كمتر كسى حتى در ميان حيوانات و چارپايان نظيرش را ديده باشد، اگر هم كسى انجام دهد لااقل با كتمان و اختفاء و احساس شرمسارى انجام مىدهد، اما اين ملت زشتكار و فرومايه آشكارا يكديگر را بهاين عمل بشارت مىدادند87 و منتظر فرصتى براى اين عمل بودند
5غرق فساد و گناه
كانت تعمل الخبائث، انهم كانوا قوم سوء فاسقين88ترجمه اعمال زشت و كثيف انجام مىدادند، همانا آنها مردم بد و فاسقى بودند
كه بودند آن قوم بسيار پست
كه با فسق و زشتى شده همنشست
كه با فسق و زشتى شده همنشست
كه با فسق و زشتى شده همنشست
تدبر و تفكر
جمله و نجيناه من القرية التى تعمل الخبائث مىفرمايدما او را يعنى حضرت لوطع را از شهر و ديارى كه كارهاى پليد و زشت انجام مىدادند رهايى بخشيديم، چرا كه مردم بدى بودند و از اطاعت فرمان حق بيرون رفته بودند
رهجو چرا در آيه شريفه خبائث را بهقريه نسبت داده و مىفرمايد ما لوط را از قريهاى كه خبائث انجام مىدادند نجات داديم، در حالى كه قريه كار زشت انجام نمىدهد؟
رهنما نسبت دادن اعمال زشت و پليد بهقريه و شهر و آبادى، اشاره بهاين است كه آنها آنچنان غرق فساد و گناه بودند كه گوئى از در و ديوار آباديشان گناه و اعمال زشت و پليد مىباريد و تعبير «خبائث» بهصورت جمع اشاره بهاين نكته است كه آنها علاوه بر عمل فوقالعاده شنيع «لواط» كارهاى زشت ديگرى نيز داشتند و تعبير «فاسقين» بعد از «قوم سوء» ممكن است اشاره بهاين باشد كه آنها هم از نظر قوانين الهى، مردمى فاسق بودند، و هم از نظر معيارهاى مردمى و عرفى، حتى قطع نظر از دين و ايمان، افرادى پست و پليد و آلوده و منحرف بودند89 در آيه ديگرى نيز فسق اين قوم را علت عذابشان مىداند و مىفرمايد
«انا منزلون على اهل هذه القرية رجزاً منالسماء بما كانوا يفسقون90»
ترجمه ما بر اهل اين شهر و آبادى بهخاطر گناهانشان عذابى از آسمان فرو خواهيم ريخت
آيه شريفه علت عذاب قوم را خو گرفتن بهفسق و فجور مىداند و با كلمه «يفسقون» كه با فعل مضارع آمده مىفهماند كه اينها پشيمان نمىشدند از كارهاى زشت خود و قصد ادامه داشتند كه خداوند آنها را مجازات مىكند91
6منحرف و اسرافگر
انكم لتأتون الرجال شهوةً من دونالنساء بل انتم قوم مسرفون92ترجمه آيا شما از روى شهوت بهجاى زنان بهسراغ مردان مىرويد؟ شما گروه اسرافكار و منحرفى هستيد
كنار زنان را بكرديد طرد
همانا كه باشيد بس نابكار
بياورده رو بر فساد آشكار
برانيد شهوت بهبالين مرد
بياورده رو بر فساد آشكار
بياورده رو بر فساد آشكار