3در آنچه مشاهده مى‏كنيد تعقل و تفكر كنيد - سیمای پیامبران در قرآن کریم نسخه متنی

3در آنچه مشاهده مى‏كنيد تعقل و تفكر كنيد

و انكم لتمرون عليهم مصبحين و باليل افلا تعقلون145

ترجمه و شما پيوسته صبحگاهان از كنار ويرانه‏هاى شهرهاى آنها مى‏گذريد و همچنين شبانگاه آيا نمى‏انديشيد؟

تدبر و تفكر

آيه شريفه خطاب به‏قريش است كه مى‏فرمايد شما اى گروه قريش مى‏گذريد بر منازل ايشان وقتى كه به‏تجارت شام مى‏رويد صبحگاهان و نيز شامگاه بر منازل ايشان گذرداريد روز و شب بر آنها گذر داريد آيا تعقل و انديشه نمى‏كنيد كه عاقبت تكذيب‏كننده‏گان جز به‏هلاكت ختم نمى‏شود146

4نشانه‏ها و علائم عبرت‏

ان فى ذلك لَأيات للمتوسمين و انها لبسبيل مقيم ان فى ذلك لأيةً للمومنين147

ترجمه در اين سرگذشت عبرت‏انگيز قوم لوط نشانه‏هايى است براى هوشياران و ويرانه‏هاى سرزمين آنها بر سر راه هميشگى كاروانها است در اين نشانه‏اى است براى مؤمنان

تدبر و تفكر

گفته‏اند، يعنى آنچه درباره هلاكت قوم لوط گفته شد براى اهل تفكر و عبرت، دلائل و راهنمايى است، و نيز گفته‏اند براى اهل فراست دلائل و راهنمايى است از پيامبر اسلامص نقل شده است كه از فراست مؤمن بپرهيزيد كه او به‏نور خداوند مى‏نگرد148 و نيز فرموده خداوند را بندگانى است كه مردم را به‏نشانه مى‏شناسند149 آنگاه همين آيه را قرائت كرد و امام صادقع فرمودند مائيم كسانى كه مى‏انديشيم و عبرت مى‏گيريم راه سعادت در ما اقامه شده و اين راه به‏سوى بهشت است150

و نيز گفته در حقيقت در اين نزول عذاب قوم لوط از براى هشياران بيداردل دليل و برهان است، يعنى از تنبيه عاصيان و سركشان پيشين بايد عبرت گرفت و مرتكب قبايح نگرديد151

ره‏جو معنا و مفهوم «متوسمين» چيست؟

رهنما گفته‏اند «متوسم» از وسم» به‏معناى «نشان» است152 و نيز گفته‏اند متوسمين، به‏معناى متفكرين، متفرسين تيزهوشان كه حقيقت هرچيز را به‏سمت و علامت آن مى‏شناسند از حضرت امام صادقع مروى است كه فرمود «نحن المتوسمون و السبيل فينا مقيم والسبيل طريق الجنة» يعنى متوسمين ما هستيم و راه در نزد ما برپا و ثابت است و سبيل راه بهشت است»153

ره‏جو از آنچه گفته شد به‏دست مى‏آيد كه «متوسمين» تنها ائمه اطهارعاند؟

رهنما روايات در اين مطلب زياد آمده اما معنايش اين نيست كه آيه در حق امامان اهل بيت نازل شده است154

بنابراين آيه اول مى‏فرمايد نابود شدن قوم لوط و به‏درك اسفل رفتن آنان بهترين وسيله است براى افرادى كه لايق‏عبرت گرفتن باشند

و شهر لوط در رهگذر مردم قرار دارد آنها براى انجام حوائج زندگى از آنجا مى‏گذرند و به‏آن عبرت مى‏گيرند، زيرا آثارى كه مورد توجه قرار مى‏گيرد در آنجا برقرار و ثابت و پايدار است اين شهر «سدوم» است قتاده گويد قريه‏هاى قوم لوط ميان راه مدينه و شام است155

بنابراين معناى آيه دوم اين مى‏شود كه وانها يعنى، و به‏درستى كه شهرهاى مؤتفكه لبسيل مقيم بر راه دايم السلوك است يعنى راهى كه قافله‏ها هميشه از آن مى‏روند و آثار آن را مى‏بينند156

باز هم به‏عنوان تأكيد بيشتر و دعوت افراد با ايمان به‏تفكر و انديشه در اين داستان عبرت‏انگيز اضافه مى‏كند كه در اين داستان نشانه‏اى است براى افراد با ايمان «ان فى ذلك لآية للمومنين» چگونه ممكن است انسان ايمان داشته باشد و اين سرگذشت تكان‏دهنده را بخواند و عبرتها نگيرد؟157

ره‏جو چرا آيه شريفه مى‏فرمايد «در اين داستان براى مؤمنين آيت است؟ و ديگران را ذكر نمى‏كند؟

رهنما اختصاص دادن آيت به‏مؤمنين براى اين است كه اهل ايمان مى‏فهمند و عبرت مى‏گيرند و درك مى‏كنند و متنبه مى‏شوند كه اين نوع بلاها از جانب خداوند است كه در اثر كفر و شرك و معاصى و مخالفت با انبيا و تكذيب رسل و ارتكاب قبايح بوجود آمده، و اما غيرمؤمنين چنين نيستند158

5چرا عبرت نگرفته و نمى‏گيرند؟

و لقد اتوا على القرية التى امطرت مطر السوء افلم يكونوا يرونها بل كانوا لا يرجون نشوراً159

ترجمه آنها [= مشركان مكه‏] از كنار شهرى كه باران شرّ [= بارانى از سنگهاى آسمانى‏] بر آن باريده بود [= ديار قوم لوط] گذشتند؛ آيا آن را نمى‏ديدند؟ آرى، مى‏ديدند ولى به‏رستاخيز ايمان نداشتند

تدبر و تفكر

كفار مكه از قريه قوم لوط كه سنگباران شد عبور كرده‏اند، آيا اين قريه را در مسافرتها نديده‏اند كه بترسند و عبرت بگيرند؟ بلكه قريه را ديده‏اند و عبرت نگرفته‏اند زيرا از قيامت نمى‏ترسند و اميد پاداش ندارند و به‏نشأة بعد از دنيا مؤمن نيستند تا از ارتكاب گناه خوددارى كنند160