انسان در هنگام تكلّم به دنبال آسانترين روش براى تلفظ حروف است. يكى از راههاى ايجاد سهولت در كلام، ادغام حروف در يكديگر است. معمولاً حروفى در هم ادغام مىشوند كه از لحاظ مخرج يا صفات با يكديگر مشترك يا نزديك به هم باشند.ادغام در لغت به معناى «داخل نمودن» است و در تجويد عبارت است از: «حذف يك حرف ساكن و مشدد نمودن حرف بعدى». حرف حذف شده را «مدغَم» و حرف بعدى را كه مشدّد شده است «مدغَمٌ فيه» گويند. در مثالِ «وَجَدْتُم» كه «دال» در «تا» ادغام مىشود، حرف «دال» مدغم و حرف «تا» مدغم فيه مىباشد.
ادغام متماثلين
متماثلين دو حرفى را گويند كه در مخرج و صفات كاملاً مشترك و مثل هماند، مانند: (د وَ د)، (م وَ م)، (ب وَ ب).چنانچه حرف اوّل از دو حرف متماثل ساكن باشد، هميشه ادغام مىشود، مثل:«كَمْ مِنْ» «قَدْ دَخَلُوا».
ادغام متجانسين
متجانسين دو حرفى را گويند كه در مخرج مشترك ولى در صفات متفاوت باشند.طبق روايت حفص، ادغام متجانسين فقط در موارد زير انجام مىشود:1.ادغام «باء» ساكن در «ميم»، مانند: «اِركَبْ مَعَنا»؛2.ادغام «تا، دال و طا» دو به دو با يكديگر، مانند: «قَدْ تَبَيَّنَ»، «أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ»، «هَمَّتْ طَائِفَةٌ»، «بَسَطْتَ»؛3.ادغام «ثا، ذال و ظا» دو به دو با يكديگر، مانند: «يَلْهَثْ ذَلِكَ»، «إِذْ ظَلَمُوا».
ادغام متقاربين
متقاربين دو حرفى را گويند كه در مخرج يا صفات نزديك به هم باشند.طبق روايت حفص، ادغام متقاربين فقط در موارد زير انجام مىشود:1.ادغام «لام» ساكن در حرف «راء» مثل: «قُلْ رَبِّى»، به استثناى «بَلْ ران»َ كه از موارد سكت است.2.ادغام «نون» ساكن در دو حرف «لام» و «راء»، مثل: «مِنْ لَّدُنْك»َ وَ «مِنْ رَبِّكُمْ»، به استثناى «مَنْ راقَ» كه از موارد سكت است.3.ادغام «قاف» ساكن در حرف «كاف» مثل: «اَلَمْ نَخْلُقْكُمْ».
ادغام صغير
ادغام صغير ادغامى است كه در آن حرف مدغم ساكن باشد، مانند: «قَدْ دَخَلُوا» و مِنْ لَدُنكَ.
ادغام كبير
ادغام كبير ادغامى است كه در آن حرف مدغم متحرك است، ولى براى ادغام ابتدا ساكن مىشود و بعد ادغام مىگردد و به علّت دو مرحلهاى بودنش، آن را «ادغام كبير» گويند، مانند: «مَكَّنِّي» كه در اصل «مَكَّنَنِي» بوده است، و «لاَ تَأْمَنَّا» كه در اصل «لاَ تَأْمَنُنَا» بوده است.موارد ادغام كبير به روايت حفص، در كتابت قرآن رعايت شده است، يعنى به صورت ادغام شده نوشته گرديده، ولى در غير از روايت حفص، ادغام كبير در موارد ديگر نيز جايز است مانند: «فِيهِ هُدًى» كه مىتوان گفت: «فِيهُّدًى» و همچنين «قَالَ لَهُمْ» كه در صورت ادغام «قَالَّهُمْ» تلاوت مىگردد.
ادغام تام
ادغام تام ادغامى است كه در آن حرف مدغم كاملاً از بين رفته و در حرف مدغم فيه ادغام مىگردد، مانند: «اِنْ لَم» و «هَمَّتْ طَائِفَتَان».
ادغام ناقص
ادغام ناقص ادغامى است كه در آن صفتى از صفات مدغم باقى مىماند و مدغم به طور كامل از ميان نمىرود.معمولاً وقتى مدغم از مدغم فيه قوىتر باشد، اين حالت پيش مىآيد، مثل ادغام «نون» ساكن در دو حرف «واو» و «ياء» كه صفت «غُنّه» نون باقى مىماند، مانند: «مِنْ وَلِى»ًّ و «مَنْ يَفْعَل»، و مثل ادغام «طاء» ساكن در حرف «تاء» كه صفت اطباق «طاء» باقى مىماند، مانند: «بَسَطْتَ» و «اَحَطْتُ»، و نيز مثل ادغام «قاف» ساكن در حرف «كاف» كه صفت استعلاى «قاف» باقى مىماند، مانند: «اَلَمْ نَخْلُقْكُمْ».
لطفا منتظر باشید ...
