لطفا منتظر باشید ...
رسالهاي در سقط جنين
علي عارفي اين رساله به بررسي منابع فقهي و ديدگاههاي فقها در جهت تبيين احكام سقط جنين پرداخته و شامل چهار بخش و يازده فصل ميباشد.بخش اول:
در فصل اول اين بخش، ابتدا معناي لغوي و اصطلاحي سقط جنين مورد بررسي قرار گرفته است. در فصل دوم، نظريهدين مبين اسلام پيرامون سقط جنين و ديدگاههاي فقهاي اسلام ـ اعم از شيعه و سني ـ مورد بررسي قرار گرفته و مناقشاتي نيز مطرح شده است. نتيجهاي كه از اين بحث گرفته شده اين است كه سقط جنين در شرايط عادي، حرام و مرتكب آن مستحق مجازات و يا جبران خسارت است.دليل اول:
آيات. نويسنده اين رساله، دليلهاي عدم جواز سقط جنين در شرايط عادي را برشمرده و ابتدا به آيات نوراني قرآن كريم تبرك جسته و آنها را به دو گروه تقسيم نموده است:گروه اول:
آياتي كه به صورت عام (اعم از اولاد و غيره) از قتل انسان نهي كردهاند. نحوه استدلال به اين آيات و اشكالات وارد بر استدلال هم مطرح شده است.گروه دوم:
آياتي كه در باره نهي از قتل اولاد نازل شدهاند. در اين جا نيز نحوه استدلال به آيات شريفه و مناقشات لازم، ذكر شده است.دليل دوم:
روايات. رواياتي كه دال بر عدم جواز سقط جنين در شرايط عادياند نيز مورد نقد و بررسي قرار گرفتهاند.دليل سوم:
عقل. در اين دليل، حكم عقل و بناي عقلا در مورد قبح سقط جنين در شرايط عادي بيان شده است.دليل چهارم:
اجماع. اگرچه اين دليل به خاطر عدم حجّيت اجماع مدركي نميتواند به عنوان يك دليل مستقل، كاربردي داشته باشد، اما براي تقويت دليلهاي سابق و بيان عدم خلاف در اين مسأله يادآور شده است. هم چنين سخنان تعدادي از مدعيان اجماع نيز ذكر شده است.نتيجه:
از مجموع ادله اربعه، اين گونه استفاده شده است كه از نظر دين مبين اسلام، سقط جنين در شرايط عادي، حرام و ممنوع بوده و هيچ يك از علماي اسلام (اعم از شيعه و سني) با اين حكم مخالفت نكردهاند.بخش دوم: اين بخش از دو فصل تشكيل شده است.فصل اول:
در اين فصل، علل غايي (انگيزههاي) سقط جنين، مانند: درمان، ترحم، كنترل جمعيت، پسرخواهي، راحتطلبي، فرار پدر و مادر از مسؤوليتها، ناسازگاري فرزندان، اختلافات خانوادگي، فقر اقتصادي، حفظ اندام، زنازادگي و... بررسي ميشود. آن گاه به توضيح و تشريح هر يك از انگيزهها به طور جداگانه پرداخته ميشود.فصل دوم:
علل فاعلي سقط جنين1. سقط جنين توسط مادر:
يكي از علتهاي سقط جنين، مادر است كه ميتواند انگيزههاي مختلفي براي اين اقدام خود داشته باشد؛2. پزشك؛3. درگيريها و منازعات؛4. تصادمات و تصادفات.كليه اين عوامل به طور جداگانه مورد بررسي قرار گرفته، ميزان تقصير تعيين گرديده و احكام هر كدام به ميزان تأثير و تقصيرشان بيان شده است. هم چنين سخنان علماي اسلام در اين مورد و نظريه «صحيح و اصح» در هر مورد ذكر شده و به اثبات رسيده است.بخش سوم:
اين بخش از چهار فصل تشكيل شده است.فصل اول:
در اين فصل، مراحل رشد جنين و راههاي شناخت آن مورد بررسي قرار گرفته است.الف) ابتدا مراحل ششگانه جنين از ديدگاه كتاب خدا (قرآن مجيد) مطرح شده است، آن گاه اين مراحل، از ديدگاه روايات بررسي شدهاند. سپس نظريه متخصصان علم جنينشناسي، مطرح و با كتاب و سنت تطبيق داده شده و مقدار ديه هر مرحله ذكر شده است.ب) راههاي شناخت جنين: جنين داراي دو حالت است؛ يا براي همه (اهل خبره) قابل تشخيص است و يا قابل تشخيص نيست. راه شناسايي در صورت دوم و چگونگي تعيين مرحله آن بيان شده است، و دليلهاي فقهي مورد بحث و بررسي قرار گرفتهاند.فصل دوم:
الف) ديه سقط جنين:
ديه اين كار و ميزان آن در هر مرحله، بيان شده است؛ به اين نحو كه ابتدا ديه جنين به دو بخش: ديه ناقصه (كه خود داراي پنج مرحله است) و ديه كامله (كه صاحب يك مرحله، يعني مرحله ششم است) تقسيم شده است، آن گاه ديدگاه علماي اسلام و دليلهايشان مطرح شده و مناقشاتي نيز ذكر شده است.ب) ديه اعضاي جنين:
در صورتي كه يكي از عوامل، باعث قطع و يا نقص در يكي از اعضاي جنين شود، مقدار ديه تعيين گرديده است. همچنين سخنان علما، دليلهاي آنها و مناقشاتي كه در اين موضوع صورت گرفته نيز مطرح گشته است.ج) ديه جنين ذمي:
اسلام براي تمام انسانها ارزش قائل بوده و حقوق همگي آنها، مگر محاربين را محترم ميشمارد. در صورت تعدّي به حقوق ديگران، اگرچه كافر باشند، اسلام با تجاوزگران برخورد نموده، بر ناقضان حقوق آنها تاخته و از مظلومان دفاع مينمايد. حتي اسلام براي سقط جنين كافر ذمي هم حقوقي قائل بوده و ديهاي را تعيين نموده است. اين بحث به ميزان ديه سقط جنين ذمي ميپردازد و نظريه عالمان دين را آورده و مورد بررسي قرار ميدهد.د) ديه چند قُلو:
اگر زني به بيش از يك جنين باردار باشد، ديه هر جنين، مانند يك جنين مستقل محاسبه و تعيين ميگردد. در اين جا نيز ديدگاههاي علما بيان شده و دلايل آنان مورد بحث و بررسي قرار ميگيرد.ه··) ديدگاه علماي عامّه پيرامون ديه جنين:
اهل سنت در اين بحث، داراي دو ديدگاه ميباشند؛ گروهي معتقد به ديه غرة عبد يا امه در تمام مراحل شدهاند (نظر مشهور اهل سنت)، و گروهي قائل به توزيع ديه در مراحل ششگانه شدهاند (نظر غيرمشهور اهل سنت).دليلهاي اين دو گروه هم بيان شده و مناقشاتي مطرح گشته است.فصل سوم:
پرداخت ديه بر عهده كيست؟الف) ديدگاه فقيهان اماميه پيرامون پرداخت ديه:
پس از بيان ديدگاهها و بررسي آنان، سرانجام، نويسنده بر خلاف قول مشهور به اين نتيجه رسيده است كه ديه به طور مطلق، بر عهده جاني است؛ اعم از اين كه سقط جنين به صورت عمد و يا شبه عمد و يا خطاي محض باشد. زيرا پرداخت ديه «عاقله»، خلاف اصل بوده و نميتوان از مورد منصوص تعدي كرد، و مورد منصوص، فقط قتل خطاي محض (قتل انسان متولد شده به صورت خطاي محض) ميباشد.ب) ديدگاه علماي عامه پيرامون پرداخت ديه:
علماي اهل سنت هم در اين جا نظرهاي گوناگوني دادهاند كه به طور جداگانه، مطرح و مورد بحث و بررسي قرار گرفتهاند.ج) مطالبي پيرامون عاقله:
به مناسبتي وارد بحث عاقل شده و مطالبي را متذكر گشته كه عبارتند از: 1. معناي لغوي و اصطلاحي عاقله؛2. بررسي اجمالي تاريخ عاقله؛3. حكمت تشريع ديه بر عاقله؛4. موارد جاري شدن حكم بر عاقله؛5. دليلهاي وجوب ديه بر عاقله؛7. چگونگي تقسيم ديه بين عصبه؛8. كساني كه عاقله (عصبه) هستند.فصل سوم:
آيا سقط جنين كفاره دارد؟سخنان علما مورد بحث و بررسي قرار گرفته و منصفانهترين سخن نيز ثابت شده است.بخش چهارم:
سقط جنين در موارد ضرورياين بخش، متشكل از سه فصل است:فصل اول:
سقط جنين براي حفظ جان مادر.در صورتي كه حفظ جنين با سلامتي و يا جان مادر در تزاحم باشد، كدام يك مقدم است؟آيا براي حفظ سلامتي مادر ميتوان حكم به جواز سقط جنين كرد؟دراين جا سه احتمال يا سه وجه وجود دارد:اول:
سقط جنين جايز نيست، مطلقا (اعم از اين كه قبل از دميده شدن روح باشد و يا بعد از آن).دوم:
سقط جنين جايز است، مطلقا (اعم از اين كه قبل از دميده شدن روح باشد و يا بعد از آن).سوم:
سقط جنين قبل از دميده شدن روح جايز و بعد از آن، ممنوع ميباشد. (قول به تفصيل).دليلهاي هر يك از اين صورتها بيان و مناقشاتي مطرح شده است، و احتمال دوم تقويت و به عنوان وجه صحيح پذيرفته شده است. براي اثبات اين ادعا، به سه گونه استدلال شده و هر يك از اين دليلها نيز مورد نقد و بررسي قرار گرفته است:اول:
مسأله از مصاديق باب دفاع است؛دوم:
مسأله از مصاديق باب تزاحم است؛سوم:
دست يازي به دليلهاي جواز ارتكاب محرمات به هنگام اضطرار.فصل دوم:
سقط جنين در صورتي كه جنين ناقص الخلقه باشد.الف) انواع نقص:
1. نقص عقلي،2. نقص جسمي؛
