عوامل موفقيت (شناخت هدف) - عوامل موفقیت (شناخت هدف) نسخه متنی

عوامل موفقيت (شناخت هدف)

جعفر فكرى

هدف چيست؟

لغت شناسان براى واژه هدف چند معنا ذكر كرده اند: 1. هر چيز بلند و برافراشته; 2. نشانه تير; 3. آن چه آدمى براى رسيدن به آن بكوشد; از قبيل: مقام و مال و مكنت و… 4. مقصود و غايت.1

هدف را در اصطلاح چنين تعريف كرده اند: (هدف [يعنى] مقصود و منظور و آن چه مطلوب بالذات است در سلوك….)2

هدف, موضوعى است كه توجه انسان را به خود جلب مى كند به گونه اى كه سرنوشت حيات و شخصيت و منش انسان را جهت مى دهد و انسان را وادار مى كند تا آن هدف را كه در واقع مى تواند جزء جدايى ناپذير انسان باشد, بشناسد و براى رسيدن به آن از هيچ كوششى دريغ نكند.

اهميت هدف و شناخت آن

ييكى از مسائلى كه در موفقيت هر فرد اهميت فوق العاده دارد, بلكه پايه و اساس موفقيت است, شناخت و انتخاب هدف است, زيرا انسان, آزاد و خود مختار است و هدف خود را براساس عقل و منطق برمى گزيند, اما هدفِ حيوان را غريزه معيّن مى كند. بنابراين در هر حركتى بايد بدانيم چه مى خواهيم, به كجا بايد برويم و از چه ابزارهايى براى رسيدن به مقصد بهره ببريم تا بتوانيم بهترين راه رسيدن به آن را برگزينيم. تا مقصد و مقصود براى ما مشخص نباشد, انتخاب راه و رسيدن به آن هم مقدور نخواهد بود. رسيدن به مقصد با هدفِ نامعلوم و راه نامشخص و در زمان غير معيّن, امرى ناممكن است. زندگيِ بدون هدف و مقصد, زندگى واقعى نيست. بى هدفى, انسان را به پوچى و نيهليسم مى كشاند. تحقيقات نشان مى دهد بعضى از كسانى كه خودكشى كرده اند در زندگى هدفى نداشته اند.

شايد بعضى بپندارند كه شناخت هدف, كار آسانى است و در بدو امر هم چنين مى نمايد, لكن با كمى دقت در مى يابيم كه چنين نيست, زيرا در يك نگاه كلى هدف ها بر دو قسم اند: يك قسم هدف هايى هستند كه شناخت آن ها با اندك معلومات و تجربه ممكن است; اين هدف ها هدف هاى معمولى و مقطعى است. اما يك سلسله هدف هاى عالى و چند بعدى نيز هست كه شناخت آن ها به دانش و تجربه و انديشه بسيار نياز دارد.3

انتخاب هدف برتر

انسان هاى بزرگ با انتخاب كردن هدف هاى بزرگ, جلوه مى كنند و براى رسيدن به خواسته هاى مهمشان همت و تلاش مى كنند. چنان كه على(ع) فرمود: (قدر الرجل على قدر همته;4 ارزش هر انسان به اندازه همت او است.)

استاد شهيد مطهرى سخن زيبايى دارند كه بسيار حايز اهميت است. وى مى گويد: (انسان اولاً بايد در اهداف خودش يعنى در هدف ها مسلمان باشد; يعنى هدفش مقدس و عالى و الهى باشد و ثانياً بايد در استخدام وسيله براى همان هدف ها هم واقعاً مسلمان باشد. بعضى از مردم از نظر هدف مسلمان نيستند; يعنى در زندگى هدفى جز خورد و خوراك و پوشاك و لذت گرايى ندارند, تنها هدفى كه درباره آن فكر مى كنند اين است كه چگونه زندگى بكنند كه بيشتر تن آسايى كرده باشند.)5

نقش هدف در كسب موفقيت

افراد عادى در مسير تند باد حوادث و عوامل جبرى جامعه و محيط و تاريخ, خود را مى بازند و تسليم شرايط موجود مى شوند و منتظر مى مانند تا آن عوامل آنان را به سمت و سويى بكشاند. چنين افرادى در اين انديشه نيستند كه با هدف گيرى هاى صحيح و عاقلانه بتوانند خود را در مسير تكامل قرار دهند, ترقى و انحطاط براى آنان مطرح نيست, بلكه مانند حيوان براساس غريزه حركت مى كنند و جز به لذت هاى حيوانى به چيزى ديگر نمى انديشند. اما انسان هاى بلند همت حتى زمانى كه موفقيتى هم به دست مى آورند, كوشش مى كنند با انتخاب هدف هاى عالى تر و كوشش هاى جدى تر آن را وسيله تكامل بيشتر قرار داده و از آن عبور كرده به موقعيت بهترى دست بيابند. در واقع هر هدف عالى براى آنان بسان آب زلالى مى شود كه به ريشه درخت شخصيت انسانى آنان نفوذ كرده و آن را شكوفا و بارور مى سازد. پس براى رسيدن به موفقيت, در اولين گام بايد بدانيم چه هدفى را دنبال كنيم و چه مى خواهيم تا بتوانيم براى رسيدن به آن برنامه ريزى كنيم.

انسان در مسير زندگى و براى رسيدن به تكامل, هم چون مسافرى در حال حركت است تا پس از پيمودن نشيب و فرازها به هدف اصلى و منتهاى خط سير تكاملى خويش نايل آيد: (وان الى ربك المنتهى;6 و اين كه پايان [كار] به سوى پروردگار تو است). در اين مسير پر تلاطم آن چه انسان را موفق مى كند, داشتن هدف عالى و روشن است. يكى از روانشناسان مى گويد: (اولين و عمده ترين دليلِ آن كه عده اى از مردم موفق نمى شوند, آن است كه نمى دانند چه مى خواهند و در اين بين سر در گم شده اند… آن ها بدون هدف به دور خود مى چرخند و در پايان به همان نقطه آغازين برمى گردند و به دنبال هدفى نامعلوم و عبث با سرعت به بيراهه مى روند و تصور مى كنند كه به جلو مى روند.)7

يك نوجوان و جوان بايد در نظر بگيرد در آينده مى خواهد چه نقشى را در جامعه ايفا كند؟ چه كاره شود؟ به كدام سو برود و از چه راهى زندگى اش را تأمين كند؟ چه شغلى در آينده شايسته است برگزيند؟ در كدام شهر زندگى كند و چگونه براى خود و جامعه اش مفيد باشد؟ بايد اهداف مقطعى و دراز مدت خويش را در آغاز راه با فكر و انديشه و مشورت با ديگران مشخص كند تا در تصميم گيرى دچار ترديد و خطا نشود. قرآن مى فرمايد: (وامرهم شورى بينهم).8

الگوهاى موفق در هدف شناسى

افرادى كه از محيط هاى كوچك و با امكانات كم و زمينه هاى نامساعد به موفقيت هاى شگفت انگيز دست يافته اند, اين حقيقت را به خوبى ثابت كرده اند كه انتخاب هدف و ايمان به آن مى تواند انسان را به اوج كمال برساند. نمونه هاى فراوانى از اين نوع افراد داريم, كه به يك نمونه اشاره مى كنيم.

ييكى از روان شناسان مى گويد: (مارى كرو) دختر يك مكانيك بود و مجبور بود هر روز لباس هاى چرب و چرك پدرش را با دست بشويد, در آن زمان هنوز ماشين لباس شويى نداشتند. يك بار هنگام شستن لباس, فكر دانشگاه رفتن به سرش زد. يك لحظه خود را در لباس فارغ التحصيلى ديد كه روى سكو ايستاده و ديپلم دانشكده را دريافت مى كند. بعد با خود گفت: اين چه فكر احمقانه اى است! من نه پولى دارم و نه كسى كه به من كمك كند. از فاميل من تاكنون كسى به دانشگاه نرفته است, بهتر است اين فكر را از خود دور كنم. ولى نتوانست, بلكه اين ايده تازه چنان تحركى در او ايجاد كرد كه ضمن اين كه هم چنان هر روز به شستن لباس هاى پدرش ادامه مى داد, به مدرسه رفت و مشغول تحصيل شد و درس خواند و با درجه ممتاز فارغ التحصيل شد. كار او يك معجزه نبود, بلكه دخترى هدف مند بود, كه مثبت فكر مى كرد و با وجود كارهاى مشكل منزل, درست و حسابى درس مى خواند. او وقتى به دانشگاه راه يافت, هم زمان براى تأمين هزينه زندگى اش تا زمان فارغ التحصيلى, در خانه هاى مردم كار مى كرد و سرانجام موفقيت بزرگى كسب كرد و شغل مناسبى پيدا كرد.9

در تاريخ اسلام نيز نمونه هاى فراوانى از اين گونه افراد داريم كه هدف هاى بلندى داشتند و براى رسيدن به آن سر از پا نشناختند و با كوشش و پشتكار زياد, شيرينى موفقيت را به كام دل چشيدند. در سرلوحه زندگى پيامبران و مردان الهى, هدف هاى والا و مقدس قرار داشت و شاگردان و پيروانشان نيز از آنان پيروى كرده, آرمان هاى مقدس و اهداف عالى را مد نظر قرار داده براى رسيدن به آن مى كوشيدند.

اگر انسانى با اين ديد, موضوعات مورد نظر و اهداف خويش را برگزيند, در رسيدن به آن به عنوان يك تكليف و انجام وظيفه و عبادت خدا تلاش مى كند و از خدا نيرو مى گيرد و كارش هم به دليل اين كه براى خدا است, ماندگار مى شود.

استاد شهيد مطهرى يكى از بهترين الگوهاى موفق در اين عرصه است كه كتاب هايش هنوز هم وسيله هدايت عموم به ويژه نسل جوان است, چه او مردى بزرگ بود كه هدف هاى برتر را انتخاب كرده و در تحقق آن مى كوشيد. وى درباره نويسندگى و تأليفاتش مى نويسد: (اين بنده از حدود بيست سال پيش كه قلم به دست گرفته, مقاله يا كتاب نوشته ام, تنها چيزى كه در همه نوشته هايم آن را هدف قرار داده ام, حل مشكلات و پاسخ گويى به سؤالاتى است كه در زمينه مسائل اسلامى در عصر ما مطرح است. نوشته هاى اين بنده برخى فلسفى, برخى اجتماعى, برخى اخلاقى, برخى فقهى و برخى تاريخى است. با اين كه موضوعات اين نوشته ها كاملاً با يك ديگر مغاير است, هدف كلى از همه اينها يك چيز بوده و بس.)10

با توجه به اهميت هدف شناسى در موفقيت نسل جوان, موضوع پژوهش مقطع راهنمايى و دبيرستان اين شماره را به اين مسئله اختصاص داديم تا از تراوشات قلم نويسندگان جوان, گام ديگرى در تبيين اين مهم برداشته شود و نسل جوان را در يافتن اهداف عالى و سير تكاملى رهنمون شود.

محورهاى بحث

1. نقش شناخت و انتخاب هدف در كسب موفقيت.

2. انواع هدف و راه هاى شناخت اهداف عالى در زندگى.

3. نقش دين در شناخت هدف واقعى.

4. نقش علم, اخلاق و همسر در انتخاب, تداوم و نيل به هدف.

5. ذكر نمونه هايى از داستان زندگى انسان هاى موفق.

6. چرا بعضى افراد در زندگى هدف ندارند؟

1ـ فرهنگ فارسى معين.

1. قرآن مجيد.

2ـ سيد جعفر سجادى, فرهنگ معارف اسلامى, ج3, ص623.

2. نهج البلاغه.

3. كتاب هاى روايى: بحارالانوار, وسائل الشيعه و….

3ـ اقتباس از: سخنان مرحوم علامه محمدتقى جعفرى در ترجمه و تفسير نهج البلاغه, ج1, ص76 و ج5, ص211.

4ـ نهج البلاغه, حكمت47.

4. كتاب هاى علامه شهيد مرتضى مطهرى: مقدمه اى بر جهان بينى اسلامى, قيام و انقلاب مهدى, سيرى در سيره نبوى, حماسه حسينى, فلسفه تاريخ, پيرامون جمهورى اسلامى, امدادهاى غيبى در زندگى بشر, تكامل اجتماعى انسان, پيرامون انقلاب اسلامى.

5. ترجمه و تفسير نهج البلاغه, علامه محمدتقى جعفرى.

5 ـ سيرى در سيره نبوى, ص118.

6 ـ نجم(53) آيه 42.

6. رمز موفقيت, ديل كارنگى و….

7. چگونه موفق شويم, كوپ ماير, ترجمه سيد مرتضى ميرهاشمى.

7ـ ام. آر. كوپ ماير, چگونه موفق شويم, ترجمه سيد مرتضى ميرهاشمى, ص18.

8 ـ شورى(42) آيه 38.

8. معجزه اراده, وينسنت پيل, ترجمه وجيهه آزرمى.

9ـ وينسنت پيل, معجزه اراده, ترجمه وجيهه آزرمى, ص65 (با تلخيص).

9. رمز پيروزى مردان بزرگ, استاد جعفر سبحانى.

10ـ عدل الهى, ص10.