آزادي-حرج و مرج شهيد بهشتي

مقدمه

هرحركت اجتماعي كه به منظوراصلاح جامعه شكل گيرد و هدف عمده را دنبال مي‌ كند نخست ، رفع موانع و تخريب ساختارهاي نابهنجار؛ ودوم ، ايجاد زيربناها و ساختارهاي جديد آن تخريب و اين ايجاد برمبناي ملاكهاو معيارهايي صورت مي‌ پذيرد كه براساس آنها حركت از وضع موجود به وضع مطلوب شكل مي‌گيرد انقلاب اسلامي ايران نيز ، كه پس از به بن بست كشاندن حركتهاي اصلاح طلبانه توسط پهلوي ها با هدف رفع موانع اصلاح و برپايي جامعه اي كه زمينه ساز رشد و تعالي انسانها باشد صورت گرفت ، دوهدف اساسي داشت يكي محو پايه‌‌هاي ظلم ، ستم ، بي عدالتي ، اختناق و سركوب ؛ و ديگري تصحيح و تشكيل نهادها و ساختارهاي جامعه اي متفاوت ازهمين رو، پاسداري از آزادي هاي فردي و اجتماعي دربرابر توسعه طلبي گروههاي فشارو سلطه طلبي حكومت ، ازجمله مهمترين دغدغه هاي فكري و عملي رهبران و فعالان انقلاب بود

ازديگرسو، انقلاب اسلامي ، مانند هرنهضت اصلاح طلبانه ديگر، با توطئه ها و دسيسه‌ هاي داخلي و خارجي كه يا درجهت ويراني نظام نوپاي جمهوري اسلامي و يا درجهت كسب و بسط منافع گروهي يا فردي قدرت طلبان و سيطره جويان صورت مي‌ پذيرفت ، مواجه بود نخستين سالهاي تاريخ ايران پس از انقلاب پراست از مشكلات كوچك و بزرگي كه هرروزدرگوشه و كناراين سرزمين پهناوربروزمي‌كرد

درچنين شرايط فكري و اجتماعي بود كه طي سالهاي 60-1357 بحث آزادي ، هرج و مرج و زورمداري ازعمده ترين مسائل روزشد شايان توجه اينكه با توجه به كثرت سازمانها ، احزاب و گروههاي سياسي بزرگ و كوچك دركشوري كه تازه از اختناق رسته و جامعه اي كه تازه طعم آزادي را چشيده بود ، دربسياري از موارد ابراز عقايد سياسي را به مرز شايعه پراكني ، تشويش اذهان و نشر اكاذيب مي كشانيد و جو سياسي را گاه به حدي آلوده و ملتهب و پرتشنج مي‌ ساخت كه امكان بازشناخت واقعيت از توهم ، غوغا گري از انتقاد ، وحق از باطل را از شهروندان كه درنخستين تجربه زندگي آزادانه قرارداشتند ، سلب مي‌ كرد چنين بود كه انجام جلسات مناظره كه درآن احزاب گوناگون رودرروي يكديگروباصراحت وشفافيت به توضيح مواضع خود بپردازند ضرورت پيدا كرد هنگامي كه سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي تصميم گرفت دراين زمينه نقش بايسته خودرا ايفا كند ، آيت الله دكتربهشتي كه هم ازرهبران انقلاب وطراحان نظام وهم دبير كل حزب جمهوري اسلامي بود ، با وجود مشغله هاي روزمره فراوان ، دعوت را پذيرا شد

سابقه شركت دكتربهشتي دراين گونه جلسات اما، به سالها پيش ازوقوع انقلاب اسلامي بازمي‌گشت دانشجويان ايراني دهه 1340 ش كه دراروپا مشغول تحصيل بودند بخوبي به ياد مي آورند كه وي به تاثيرو اهميت جلسات گفتگوي صادقانه و شفاف باوري ژرف داشت ودرجلسات متعدد ، چه با انديشمندان اديان و مكاتب فكري ديگر وچه بافعالان و رهبران گروههاي سياسي ايراني مقيم اروپا ، شركت مي‌ كرد آنچه درتمامي اين مناظره ها و گفتگوها، وازجمله درجلسات مناظره اي ك متن آنها را دراين كتاب خواهيد خواند ، جلب توجه مي‌ كند ، انصاف و متانت درگفتگو ، درعين صلابت و شفافيت درتبيين ديدگاهها ومواضع از سوي دكتربهشتي است

همانگونه كه درابتداي جلسه اول آمده است ، گروههاي سياسي كه حيات خودرا درگرو غوغا سالاري و جنجال آفريني مي‌ديدند از شركت دراين مناظره ها سرباززدند فاجعه انفجار دفتر مركزي حزب جمهوري اسلامي كه تنها چهارماه پس از پخش اين مناظره ها رخ داد ، روشنگر اين واقعيت است كه غوغا سالاران وجود فردي مانند دكتربهشتي راكه با تكيه برتواناييهاي شگرف خود درمديريت حركتهاي اجتماعي ، انديشه نظام مند ، ايمان ژرف به توانايي دين دراداره جامعه و عشق به خدمت به مردم ستمديده اين مرزوبوم ، درجهت تحقق آرمانهاي بزرگ و آرزوهاي ديرينه آنان تلاش مي‌كرد ، برنتافتند وپس از شكست امواج پياپي تهمت و افترا ، حذف اورا تنها راه نجات خود يافتند

انگيزه بنياد نشرآثارو انديشه هاي آيت الله شهيد دكتر بهشتي از انتشار متن گفتگوهاي اين جلسات مناظره ، افزون برآشنا ساختن نسل جديد جامعه ايران با افكار و انديشه هاي دكتر بهشتي ، پرتوافكني بربخش هاي فراموش شده اي از تاريخ نهضت مردم ايران است شايان ذكراست كه تعداد جلسات مذكورپنج جلسه بوده است ، اما دراين كتاب فقط دو جلسه آمده است اين بنياد پس از دو سال تلاش پيگير از طرق گوناگون جهت به دست آوردن نوارهاي جلسات باقيمانده ازآرشيو سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران ، همچنان ناكام ماند متاسفانه سازمان مذكوربا بي مهري آشكارو توسل به بهانه هاي واهي از اين كارسرباززد نوارهاي اين جلسات توسط يكي از دوستان كه درآن سالها از دانشجويان علاقمند به اين گونه مباحث بوده‌اند

و بخشي از آن بحثها را از تلويزيون ضبط كرده اند دراختيار بنياد قرارگرفت ، كه لازم است كمال سپاسگذاري خودرا از اين اقدام شايسته ابراز داريم

لازم به يادآوري است دكتربهشتي بنابررويه خود براي شركت دراين گونه جلسات ، ازقبيل ، رئوس مطالب بحث خودرا مكتوب ودرحين جلسه نيز سؤالات ويا انتقادات مطروحه درباره بحث خود و همچنين انتقاداتش بر مباحث مقابل را نيز يادداشت مي‌نمودند تادرخلال همان جلسه ويادرجلسه بعد به آن موارد بپردازند جالب آنكه ايشان براي پاسخگويي به مباحث مطرح شده دراين ميزگرد ، بسياري اسنادومدارك مختلف را جمع آوري و دسته بندي كرده بودند ، تاضمن ارائه بحث مورد نظر ، اسناد گفتارخويش را نيز عرضه نمايند بحمدلله بيشترآن يادداشت ها دراختيار بنياد است كه به عنوان نمونه چندگراور از آنها را به ضميمه همين كتاب ملاحظه خواهيد نمود انتشاركامل آن يادداشت ها پس از آماده ساز ي و تدوين نهائي ، عرضه خواهد شد

درمورد ويرايش اين مجموعه لازم است چند نكته را خاطر نشان كنيم به دليل حفظ امانت و همچنين حساسيت مباحث مطرح شده ، حتي المقدور سعي شده تا سخنان افراد حاضردرجلسات، به همان نحو كه ادا شده آورده شود به همين دليل ، برخي از كلمات و تعابير ممكن است به صورتهاي مختلفي تحرير شد باشد سر اين اختلاف درواقع چيزي نيست جز نحوه ادا و ايراد آن اصطلاح با تعبير به صورگوناگون از سوي گوينده همين است كه خواننده دراين اثربا ضبط سوسياليسم و سوسياليزم ، هردو ، مواجه مي‌شود ؛ و چنين برخي ديگراز كلمات همچنين تعابيري مثل برعليه و امثال آن ، بدون ويرايش آمده اند گويندگان گاه وجوه اسمي يا وصفي را به جاي يكديگر به كاربرده اند مثلاً كمونيست به جاي كمونيسم كه اين موارد نيز دست نخودره باقي ماند موارد ديگري نيز هست كه در متن كتاب مشاهده خواهيد فرمود بي شك اگر قرار بود خود گويندگان كه اينك چند تن از آنان در ميان نيستند ويرايش سخنان خود را بر عهده بگيرند، اين موارد ازسوي آنان تصحيح مي‌شد اما ما به خود اجازه نداده‌ايم از سوي آنان نيابت انجام اين كار را عهده‌دار شويم با اين همه، كوشيده‌‌ايم با استفاده از علائم سجاوندي و كاربرد حروف ايتاليك و نشان دادن جملات گويندگان تصرف نكرده‌ايم اگر هم براي روشن شدن مراد گوينده، مجبور به اضافه كلمه‌اي شده‌ايم، آن را ميان علامت{ } آورده‌ايم بيشترين توجه ما معطوف بوده است به برگرداندن جملات شفاهي به الگوهاي جملات كتبي

همچنين برخود لازم مي‌دانيم كه از ويراستار محترم،‌جناب آقاي عبدالرحيم مرودشتي كه تقرير و تنظيم اين گفتگوها را عهده‌دار بوده‌اند سپاسگزاري كنيم اميدآنكه در آيندة نه چندان دور نوار جلسات باقيمانده نيز تهيه شود و نسبت به انتشار كامل آنها اقدام گردد

بنياد نشر آثار و انديشه‌هاي آيت الله

شهيد دكتر بهشتي