وحدت‏شناسي در انديشه امام خميني - وحدت شناسی در اندیشه امام خمینی (ره) نسخه متنی

وحدت‏شناسي در انديشه امام خميني

حسين ابوالفضلي

وحدت گرچه در ادبيات اسلامي كاربرد و نقش اساسي دارد، امّا در ادبيّات سياسي رايج كمتر مورد بررسي قرار گرفته است و آن‏چه در اين زمينه به‏كار رفته، بيشتر مفاهيمي است كه برتري يك شيوه و يا تفكّر را به دنبال داشته و بيشتر كاربرد خارجي دارد؛ مفاهيمي چون ناسيوناليسم، پان عربيسم، پان تركيسم و... از اين دسته به‏شمار مي‏رود، اما مفهوم وحدت در انديشه‏ي سياسي اسلام علاوه بر كاربرد در حوزه‏ي داخلي و خارجي، در هر مورد نمود مختلفي دارد. براي مثال وقتي سخن از «وحدت امت اسلامي» به‏ميان مي‏آيد، به معني برداشتن مرزهاي جغرافيايي نيست، بلكه به معني وحدت عمل و درك متقابل در خصوص موضوعات مشترك، حول مصالح اسلامي است. از طرف ديگر، وقتي در محيط داخلي سخني از وحدت به‏ميان مي‏آيد، نه‏تنها به معني وحدت تفكّر يا سليقه است، بلكه به معني وحدت عمل در زمينه‏ي منافع ملّي، اسلامي و قانون اساسي است؛ چيزي كه امروزه از آن به «وفاق اجتماعي» و يا انسجام داخلي و يا وحدت ملّي ياد مي‏شود.

از آن‏چه گفته شد، نقش و اهمّيت اين مفهوم در پيشبرد اهداف داخلي و خارجي جامعه‏ي اسلامي مشخص مي‏شود. از ديرباز از زمان «سيد جمال‏الدين اسدآبادي» تا زمان امام خميني، مفهوم وحدت كاربرد زيادي داشته است. آن‏چه در اين‏جا مورد بررسي قرار مي‏گيرد، بررسي اين مفهوم در انديشه‏ي امام خميني و بررسي آن در داخل و خارج است. ايشان همواره بر اين نكته چه قبل از پيروزي انقلاب و چه بعد از آن تاكيد مي‏نمودند و از نظر عملي نيز راهكارهاي زيادي را براي تقريب و تحريك احساسات مسلمانان حول محور مصالح اسلامي وضع كرده‏اند.

الف) مفهوم وحدت در قرآن

در قرآن كريم آيات زيادي را مي‏توان يافت كه در آن‏ها به اين مسأله اشاره شده است؛ ازجمله مفاهيمي، چون «واعتصموا»(1)، «تعاونوا»(2)، «اصلحوا»(3)، «اصلاح بين الناس»(4)، «الَّف بينهم»(5)، «امّةٌ واحدة»(6)، «امّة وسط»(7)، «حزب‏الله»(8)، «صبغة‏الله»(9) و «اخوة».(10)

محور وحدت در ديدگاه قرآني «توحيد» و در مرتبه‏ي ديگر دين اسلام است. قرآن كريم پيامبر را به سوي اهل كتاب مي‏فرستد و از آنان براي پيوستن به شعار توحيد و جدايي از غير او دعوت مي‏كند: «اي پيامبر! به اهل كتاب بگو، بياييد بر اساس كلمه‏اي كه بين ما و شما مشترك است، غير از خدا را نپرستيم و يك‏ديگر را در برابر خداوند بعنوان رب و پروردگار نگيريم (وحدت كنيم). پس اگر روي برگرداندند بگوييد، شاهد باشيد كه ما اهل تسليم در برابر حق هستيم».(11)