توضیح المسائل نسخه متنی

از موارد مخارج شك كند كه جزء مخارج سال هست كه مستثناى از خمس است يا نه، وتعيين آن به تحقيق ومانند آن ممكن نباشد، اظهر عدم تعلق خمس در آن مورد است، ولى احتياط مستحب در اداى خمس مى باشد

(1393) اگر در سال سود عايدش گرديد ووقت پرداخت خمس هم قبل از ماههاى حج باشد، بايد خمس آن سود را بدهد، واگر وقت پرداخت بعد از ماه حج باشد ودر همان سال مستطيع شد، مى تواند اين سود را در مخارج حج مصرف كند، واما اگر سود مربوط به سالهاى قبل باشد، بايد خمس آن را بدهد جز آن مقدار از در آمد اين سال كه استطاعت او را تكميل كرده، كه از مئونه حساب مى شود، واگر از روى معصيت در سال استطاعت حج بجا نياورد، بنا بر اظهر بايد خمس مالى را كه اختصاص به حج داده شده بپردازد، واگر تخميس مال موجب بجا نياوردن حجى شود كه بر او مستقر شده، بعيد نيست از مئونه سالى حساب شود كه در آن مى تواند حج بجا آورد.

(1394) مالى را كه انسان به مصرف نذر وكفاره مى رساند، جزو مخارج سال است ونيز مالى را كه به كسى ببخشد يا جايزه دهد، در صورتى كه از شأن او زياد نباشد، از مخارج سال حساب مى شود.

(1395) كسى كه از كسب وتجارت فايده اى برده، اگر مال ديگرى هم دارد كه [ 274 ]

خمس آن واجب نيست، احتياط اين است كه مخارج سال خود را از آن مال بردارد ولى اظهر اين است كه مى تواند از در آمد سال هم حساب كند.

(1396) اگر كسى پولى را به صاحب منزلى بدهد براى اين كه در منزل او سكونت كند، اگر بدون اين پول نياز مسكن او تأمين نمى شود اين پول جزو مئونه سال او حساب مى شود.

(1397) اگر از منفعت كسب، آذوقه اى براى مصرف سالش خريده باشد، ودر آخر سال زياد بيايد، بايد خمس آن را بدهد.

(1398) اگر از منفعت كسب، پيش از دادن خمس، اثاثيه اى براى منزل بخرد كه خود آن اثاثيه باقى است، واز آن استفاده مى نمايند، خمس آن واجب نيست.

(1399) كفن وبرد يمانى وقبرى كه از سود بين سال قبل خريد مى كنند، وقتى سال بر آنها گذشت، بايد خمس آن را بدهند واگر يك بار خمس آن را بدهند در سال هاى بعد خمس تعلق نمى گيرد.

(1400) اگر شخصى نتواند خرج سال خود را تأمين كند وسر سال پول ويا چيزهايى از مئونه در خانه زياد بيايد، مى تواند آنها را در مخارج مورد نياز صرف كند وخمس ندارد.

(1401) سرمايه وآلاتى را كه در وقت كسب به آنها ويا تكميل آنها نياز دارد اگر از پولى تهيه كند كه بايد خمس آن را بدهد، حكم همان پول را دارد، واگر از پولى مثل ارث تهيه شده باشد خمس ندارد، واگر از دستمزد كارى كه كرده سرمايه يا آن وسايل را تهيه كند، در صورتى كه در همان سال كسب با آن سرمايه ووسايل، مقصودى عقلايى ومتناسب با شأن خود دارد، اصل سرمايه ووسايل خمس ندارد، ولى واجب است خمس سودى كه از آنها مى برد بدهد، واين كه گفته شد سرمايه خمس ندارد منظور، آن مقدار از سرمايه است كه زندگى مطابق شأن او بدون آن تأمين نمى شود پس اگر سرمايه زيادتر از اين بود آن مقدار زيادتر خمس دارد.

(1402) در مواردى كه براى كم كردن اجاره منزل، دادن قرض شرط مى شود، اگر بدون اين پول نياز مسكن او تأمين نمى شود، اين قرض خمس ندارد حتى اگر [ 275 ]

چند سال در دست صاحب منزل باقى بماند.

(1403) اگر در اول سال منفعتى نبرد واز سرمايه خرج كند، وپيش از تمام شدن سال منفعتى به دستش آيد، مى تواند مقدارى را كه از سرمايه برداشته از منافع كسر كند.

(1404) اجناس مغازه اى كه به عنوان سرمايه حساب شده وخمس آن پرداخت گرديده، اگر در رأس سال خمسى آينده به سبب گران شدن اجناس، قيمت آن بالا رفته باشد، ملاك در حساب سرمايه، قيمت فعلى آن است در صورتى كه فروش آن جنس به نرخ روز سود آور باشد.

(1405) اگر غير از سرمايه چيز ديگرى از مالهاى او از بين برود، نمى تواند از منفعتى كه به دستش مى آيد آن چيز را تهيه كند، ولى اگر در همان سال به آن چيز احتياج داشته باشد، مى تواند در بين سال از منافع كسب آن را تهيه نمايد.

(1406) اگر در اول سال براى مخارج خود قرض كند وپيش از تمام شدن سال منفعتى ببرد، مى تواند مقدار قرض خود را از آن منفعت بپردازد.

(1407) اگر در تمام سال منفعتى نبرد وبراى مخارج خود قرض كند، مى تواند از منافع سالهاى بعد قرض خود را ادا نمايد.

(1408) در معاشرت واستفاده از اموال كسانى كه انسان مى داند خمس مال خود را نمى دهند، تا علم به بودن خمس در مال مورد ابتلا ندارد، تصرف در آنها مانعى ندارد.

(1409) بعد از گذشت سال تا خمس مال خود را ندهد نمى تواند در آن مال تصرف كند اگر چه قصد دادن خمس را داشته باشد.

(1410) كسى كه با ديگرى در مالى شريك است، اگر خمس منافع خود را بدهد وشريك او ندهد، براى تصرف در آن مال بايد از حاكم شرع اجازه بگيرد.

(1411) كسى كه خمس بدهكار است نمى تواند آن را به