" اشهد ان لا اله الا الله وحده لاشريك له واشهد ان محمدا عبده ورسوله أللهم صل على محمد وآل محمد ".(906) كلمات تشهد بايد به عربى صحيح وبه طورى كه معمول است پشت سر هم گفته شود.(907) كسى كه تشهد را نمى داند واجب است ياد بگيرد، ودر تنگى وقت در صورتى كه نتواند از غير خود متابعت كند ويا از روى نوشته بخواند، ترجمه آن را به زبان خودش، بخواند واگر از ترجمه هم عاجز بود ذكر يا ترجمه ذكرى را به جاى آن بخواند.(908) اگر تشهد را فراموش كند وبايستد وپيش از ركوع يادش بيايد كه تشهد را نخوانده، بايد بنشيند وتشهد را بخواند وبقيه نماز را مطابق معمول بخواند سپس بعد از اتمام نماز دو سجدهسهو براى ايستادن بى جا ودو سجده سهو براى قرائت يا تسبيحات زيادى در صورتى كه خوانده باشد نيز بجا آورد، واگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد، بايد نماز را مطابق معمول تمام كند وبعد از سلام نماز، تشهد را قضا كند وبنا بر احتياط واجب براى تشهد فراموش شده دو سجده سهو بجا آورد.(909) مستحب است در حال تشهد بر ران چپ بنشيند وروى پاى راست را به كف پاى چپ بگذارد وپيش از تشهد بگويد: " الحمد لله " يا بگويد: " بسم الله و بالله والحمد لله وخير الاسماء لله " ونيز مستحب است دست ها را بر ران ها بگذارد وانگشت ها را به يكديگر بچسباند وبه دامان خود نگاه كند وبعد از تمام شدن تشهد بگويد: " وتقبل شفاعته وارفع درجته ". سلام نماز(910) بعد از تشهد ركعت آخر نماز، در حالى كه نشسته وبدن آرام است بايد سلام نماز را بگويد ومستحب است ابتدا بگويد: " السلام عليك ايها النبي ورحمة الله وبركاته " وبعد از آن بايد بگويد: " السلام علينا وعلى عباد الله الصالحين ". و يا اين كه بگويد: " السلام عليكم " وبنا بر اظهر، مستحب است بلكه موافق احتياط [ 177 ]
است كه بعد از آن بگويد: " ورحمة الله وبركاته ". وبهتر آن است كه هر سه سلام را به ترتيبى كه ذكر شد بگويد. ترتيب(911) اگر عمدا ترتيب نماز را بهم بزند، مثلا سوره را پيش از حمد بخواند، يا سجود را پيش از ركوع بجا آورد، بنابر احتياط نماز باطل مى شود.(912) اگر ركنى از نماز را فراموش كند وركن بعد از آن را بجا آورد، مثلا پيش از آن كه ركوع كند دو سجده نمايد، نماز باطل است.(913) اگر ركنى را فراموش كند وچيزى را كه بعد از آن است وركن نيست بجا آورد، مثلا پيش از آن كه دو سجده كند تشهد بخواند، بايد ركن را بجا آورد وآنچه را اشتباها پيش از آن خوانده دوباره بخواند.(914) اگر چيزى را كه ركن نيست فراموش كند وركن بعد از آن را بجا آورد، مثلا حمد را فراموش كند ومشغول ركوع شود، ودر ركوع يادش بيايد كه حمد را نخوانده، بايد بگذرد ونمازش صحيح است.(915) اگر چيزى را كه ركن نيست فراموش كند وچيزى را كه بعد از آن است و آن هم ركن نيست بجا آورد، مثلا حمد را فراموش كند وسوره را بخواند، چنانچه مشغول ركن بعد نشده باشد، بايد آنچه را فراموش كرده بجا آورد، وبعد از آن، چيزى را كه اشتباها جلوتر خوانده دوباره بخواند. موالات(916) انسان بايد نماز را با موالات بخواند، يعنى كارهاى نماز مانند ركوع و سجود وتشهد را پشت سر هم بجا آورد وچيزهايى را كه در نماز مى خواند به طورى كه معمول است پشت سر هم بخواند واگر به قدرى بين آنها فاصله بيندازد كه نگويند نماز مى خواند، نمازش باطل است. [ 178 ]
(917) اگر در نماز سهوا بين حرفها يا كلمات فاصله بيندازد وفاصله به قدرى نباشد كه صورت نماز از بين برود، چنانچه مشغول ركن بعد نشده باشد، بايد آن حرفها يا كلمات را به طور معمول بخواند واگر مشغول ركن بعد شده باشد، نمازش صحيح است واحتياط در اين است كه بدون عذر وسهو از پى در پى آوردن مسامحه نكند اگر چه طورى نيست كه موالات را به هم بزند.(918) طول دادن ركوع وسجود وخواندن سوره هاى بزرگ، موالات را به هم نمى زند. مگر آن قدر طول بدهد كه وقت نماز فوت شود. مثل عمدا خواندن سوره بزرگ در نماز صبح. [ 179 ]