را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد.
دستور سجده سهو
(1019) دستور سجدهسهو اين است كه بعد از سلام نماز فورا نيت سجدهسهو كند وپيشانى را به چيزى كه سجده بر آن صحيح است بگذارد وبنا بر احتياط واجب به نحو مأثور بگويد: " بسم الله وبالله وصلى الله على محمد وآله " يا " بسم الله وبالله اللهم صل على محمد وآل محمد "، ولى بهتر است بگويد: " بسم الله وبالله السلام عليك ايها النبى ورحمة الله وبركاته "، بعد بايد بنشيند ودوباره به سجده رود ويكى از ذكرهايى را كه گفته شد بگويد وبنا بر اظهر وقتى سر از سجده برداشت تشهد بخواند سپس سلام بدهد.(1020) آنچه در سجده نماز واجب است، از قبيل گذاشتن مواضع هفتگانه بر زمين، گذاشتن پيشانى بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است، نشستن بين دو سجده وطمأنينه در آنها، طهارت، پوشش ورو به قبله بودن، بنا بر احوط بايد در سجده سهو رعايت شود. قضاى سجده وتشهد فراموش شده(1021) سجده وتشهدى را كه انسان فراموش كرده وبعد از نماز قضاى آن را بجا مى آورد بايد تمام شرايط نماز مانند پاك بودن بدن ولباس ورو به قبله بودن و شرط هاى ديگر را داشته باشد.(1022) اگر بين سلام نماز وقضاى سجده يا تشهد كارى كند كه اگر عمدا يا سهوا در نماز اتفاق بيفتد نماز باطل مى شود، مثلا پشت به قبله نمايد، بايد قضاى سجده وتشهد را بجا آورد وبنا بر احتياط نمازش را اعاده نمايد.(1023) اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد كه يك سجده از ركعت آخر را فراموش [ 202 ]كرده، بايد سجده را نه به قصد ادا ونه به قصد قضا، بجا آورد، وما بعد آن را كه تشهد وسلام است انجام دهد، وبنابر احتياط واجب دو سجده سهو براى سجده فراموش شده ودو سجده سهو براى زياد شدن تشهد وسلام بجا آورد، واگر تشهد ركعت آخر را فراموش كرده باشد وبعد از سلام يادش بيايد، در صورتى كه چيزى كه نماز را باطل كند انجام نداده باشد، بنابر احتياط واجب آن تشهد را نه به قصد ادا و نه قضا بجا آورد وسلام را هم بگويد وسپس دو سجده سهو به قصد وظيفه فعليه انجام دهد. كم وزياد كردن اجزاء وشرايط نماز(1024) هر گاه چيزى از واجبات نماز را عمدا كم يا زياد كند، اگر چه يك حرف آن باشد، نماز باطل است.(1025) اگر در بين نماز بفهمد وضو يا غسلش باطل بوده، يا بدون وضو يا غسل مشغول نماز شده، بايد نماز را بهم بزند ودوباره با وضو يا غسل بخواند واگر بعد از نماز بفهمد بايد دوباره نماز را با وضو يا غسل بجا آورد واگر وقت گذشته قضا نمايد.(1026) اگر بعد از رسيدن به ركوع يادش بيايد كه دو سجده از ركعت پيش فراموش كرده، نمازش باطل است، واگر پيش از رسيدن به ركوع يادش بيايد، بايد برگردد ودو سجده را بجا آورد وبرخيزد وحمد وسوره يا تسبيحات را بخواند و نماز را تمام كند.(1027) اگر پيش از گفتن " السلام علينا " و " السلام عليكم " يادش بيايد كه دو سجدهركعت آخر را بجا نياورده، بايد دو سجده را بجا آورد ودوباره تشهد بخواند ونماز را سلام دهد.(1028) اگر پيش از سلام نماز يادش بيايد كه يك ركعت يا بيشتر از آخر نماز نخوانده، بايد مقدارى را كه فراموش كرده بجا آورد.(1029) اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد كه يك ركعت يا بيشتر از آخر نماز را نخوانده، چنانچه كارى انجام داده كه اگر در نماز عمدا يا سهوا اتفاق بيفتد نماز را [ 203 ]
باطل مى كند، مثلا پشت به قبله كرده، نمازش باطل است، ودر غير اين صورت بايد فورا مقدارى كه فراموش كرده بجا آورد.(1030) هر گاه بعد از سلام عملى انجام دهد كه اگر در نماز عمدا يا سهوا اتفاق بيفتد نماز را باطل مى كند، مثلا پشت به قبله نمايد وبعد يادش بيايد، كه دو سجده آخر را بجا نياورده نمازش باطل است بلكه اگر پيش از انجام كارى هم كه نماز را باطل مى كند، يادش بيايد، دو سجده اى را كه فراموش كرده بجا مى آورد ودوباره تشهد مى خواند ونماز را سلام مى دهد وبراى سلامى كه اول گفته است دو سجده سهو بجا مى آورد وبنا بر احتياط واجب بايد نماز را اعاده كند.(1031) اگر بفهمد نمازش را پيش از وقت خوانده، يا پشت به قبله يا با انحراف بيشتر از طرف راست وطرف چپ قبله بجا آورده، بايد دوباره بخواند، واگر وقت گذشته در صورتى كه قبل از وقت خوانده بايد قضا كند واگر پشت به قبله خوانده بنا بر احوط قضا نمايد. [ 204 ]
" نماز مسافر " مسافر بايد نماز ظهر وعصر وعشا را با هشت شرط، شكسته بجا آورد يعنى