برگزیده ای از تسنیم (8) نسخه متنی

از تعبير (فَلا جُناحَ...) وجوب يا استحباب چيزي را استفاده كرد؛ مانند نماز مسافر كه درباره وجوب شكسته بودن آن نيز در قرآن بياني صريح وجود ندارد. اولين دستور درباره نماز شكسته، مربوط به نماز خوف است كه بعدها عموميت يافت. برابر آيه شريفه (واِذَا ضَرَبتُم فِي الاَرضِ فَلَيسَ عَلَيكُم جُناحٌ اَن تَقصُروا مِنَ الصَّلوةِ اِن خِفتُم اَن يَفتِنَ‏كُمُ الَّذينَ كَفَرُوا اِنَّ الكفِرينَ كانوا لَكُم عَدُوًّا مُبينا)[1] اگر مسافر به خوف مبتلا شد نماز او شكسته مي‌شود؛ اما شكسته بودن نماز در سفر امن، بايد از نصوص ديگر استفاده شود.

شكسته بودن نماز مسافر، حكمي الزامي است، حال آنكه خداي سبحان در آيه‏مذكور از آن نيز به نفي جناح تعبير كرده و چنين فرمود: بر شما گناهي نيست كه نماز خود را (در سفر خوف) شكسته بخوانيد: (فَلَيسَ عَلَيكُم جُناحٌ اَن تَقصُروا مِنَ الصَّلوةِ). به همان بيان كه درباره سعي گفته شد، استفاده وجوب قصر نماز در سفر، تنها به كمك دليل و قرينه خارجي ممكن است.

آنچه گفته شد، به گونه جدال احسن در برخي از روايات آمده است، كه در بحث روايي نقل خواهد شد.

خلاصه آنكه:

1. نفي جناح در صدد نفي گناه و حرج است؛ نه اثبات وجوب، ركني يا غير ركني و ندب يا اباحه.

2. اگر دليلي بر منع و حرج سعي دلالت كند با آيه مزبور مخالف و مردود است.

3. اگر دليلي بر وجوب يا ندب سعي اقامه شود با آيه مخالف نيست.

4. اگر دليلي بر مباح بودن سعي اقامه شود با عبادت بودن آن مخالف است، زيرا سعي را بايد به قصد قربت انجام داد و چنين عملي مباح (به معناي

[1] ـ سوره نساء، آيه 101.