«پيوستن به صالحان» دعاي حضرت ابراهيم و يوسف(عليهما‌السلام) - تفسیر آیات حج، سوره بقره، آیه 130 تا 132 نسخه متنی

«پيوستن به صالحان» دعاي حضرت ابراهيم و يوسف(عليهما‌السلام)

اين (و إنّه في الآخرة لمن الصالحين) از دعاهاي خود حضرت هم استفاده مي‌شود كه عرض كرد: خدايا! (و الحقني بالصالحين)28 اين (و ألحقني بالصالحين) را بعضي از انبيا مسئلت كردند.29 [از] اين (و ألحقني بالصّالحين) معلوم مي‌شود كه «صالحين» كسان خاصي‌اند كه اين بزرگان مسئلت مي‌كنند كه به آنها ملحق بشوند.

ـ تفاوت «صلاح» در مقام فعل و در مقام ذات

«صالحين» غير از (عملوا الصالحات)30 است. (عملوا الصالحات) مربوط به صلاح در مقام عمل است يعني كساني كه كارهاي خوب مي‌كنند عادلند، همه كارهاي خير را انجام مي‌دهند و از همه شرور محفوظند؛ اينها جزء (عملوا الصالحات)اند. كه اين صلاح اگر به شخص نسبت داده شد، عند التحليل از باب وصف به حال متعلق به موصوف است. اگر گفتيد: اين شخص صالح است يعني در محدوده عمل صالح است، يعني كار صالح مي‌كند، يعني كارهاي او صالح است. اين مقام اوساط از أولياي الهي است. اما «صالحين» غير از (عملوا الصالحات) است. صالحين يعني كساني كه به جايي رسيدند كه گوهر ذاتشان صالح است و از اين گوهرهاي پاك جز صَلاح چيز ديگر نمي‌جوشد. و اينها كساني‌اند كه چون صالح‌اند كار صالح از اينها نشأت مي‌گيرد. اينها به كارهاي صالح افتخار مي‌دهند و كار صالح افتخار مي‌كند كه از اينها نشأت گرفته است [و] به اينها مرتبط است.

راز برتري «فاعل» از «فعل»

يك اصلي در بيانات حضرت امير(سلام الله عليه) است كه «خيرٌ من الخير فاعله»31 بهتر از هر كاري صاحب كار است. نماز بهتر است يا نمازگزار؟ البته نمازگزار؛ چون اين نماز صفت اوست. هر نمازي از هر نمازگزاري كه نشأت گرفت آن نمازگزار بهتر از نماز خودش است البته براي نماز يك حقيقتي است و يك اسراري است كه آن حقيقتِ صلات عمود دين است و بهتر از خيلي از نمازگزارهاست؛ ولي هر نمازي كه هر شخص انجام مي‌دهد خودش بالاتر از نماز خودش است. هر روزه‌اي كه هر شخص مي‌گيرد خود آن صائم بالاتر از روزه خودش است. نه بالاتر از حقيقت صوم. اين اصل كلي در بيانات حضرت امير(سلام الله عليه) است كه «خيرٌ من الخير فاعله»؛ يك اصلي هم هست كه عقل او را تأييد مي‌كند؛ براي اينكه أثر تا موثر، مؤثر قوي‌تر از أثر است، فاعل قوي‌تر از فعل خودش است و امثال ذلك.

بر مبناي اين اصل كلي ذوات اين اولياي خاص كه جزء اَوحدي از اوليايِ الهي‌اند، وقتي به جايي رسيدند كه خود ذات صالح شد، از آن ذات صالح اعمال صالحه نشأت مي‌گيرد. اعمال صالحه شرفشان به اين است كه به آن ذات صالح متكي‌اند.