«اخبار و آثار ساختگی» نسخه متنی

نگاه حوزه- شماره 33 و 32‍، آبان و آذر 76

اخبار وآثار ساختگي

نويسنده : هاشم معروف حسني ـ ترجم? حسين صابري

چاپ : مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوي سال 1372

حديث شناسي، يكي از گرايش‌هاي ارجمند در علوم اسلامي است كه در سده‌هاي
نخستين ظهور اسلام ، همواره مورد توجه مسلمانان قرارداشته و تلاشهاي فراواني
را از سوي آنان موجب شده است.

سنّت به عنوان يكي از اركان شريعت اسلامي در كنار قرآن و اتكاي آن به حديث
وروايت مي تواند علت علاق? مسلمانان را نشان دهد. دو فرق? مهم اسلامي (شيعه و اهل
سنّت ) از آغاز به جمع آوري و ضبط احاديث توجه داشته و مجامع حديث را فراهم
آوردند.

صحيح بخاري ، سنن ترمذي ، صحيح مسلم، كافي كليني ، تهذيب و استبصار طوسي ، علل
الشرايع ومن لا يحضره الفقيه صدوق و ... در سده‌هاي آغازين بوجود آمد.

بدين نكته بايد افزود كه گرايش هاي سياسي حاكمان بويژه در عهد امويان وتنش
ميان ايشان و علويان به حوزه حديث نيز سرايت كرد واين ابزار براي تقبيح علويان
استفاده شد. دهها حديث ساختگي در مذمت يک گرايش و مدح گرايش ديگر پيدا شد و بدين
گونه در عصر جمع آوري حديث ، مجامع حديثي انباشته‌اي شد آميخته از احاديث صحيح
و سقيم .

از دير باز گروهي از مسلمانان فرهيخته به بررسي روايات و احاديث پرداختند
وبدين گونه علم رجال را بوجود آوردند.

با توجه به امكان اجتهاد در ميان شيعيان تا عصر حاضر اين دانش نيز رشد فراواني
كرد و فقيهان شيعه توجه خاصي به آن مبذول داشتند .

البته چنين به نظر مي رسد كه اين توجه در حوز? دانش فقه محدود بوده و در حوز?
عقايد و روايت‌هاي عقيدتي كمتر كار علمي صورت گرفته است . كتاب حاضر از هاشم
معروف حسني يكي از عالمان علم حديث در تاريخ معاصر شيعه است كه در نگاهي انتقادي
و منصفانه داستان احاديث ساختگي را پيگيري كرده است.

در مقدمه كتاب صفح? 16 چنين مي نويسد :

« نگارنده كتابهايي در بار? حديث خوانده و چنين دريافته است كه هم? صاحبان
تأليف در اين موضوع ، همانند ديگر كساني كه در موضوعاتي جز اين به نوشتن مي
پردازند ، دو راه در پيش گرفته‌‌اند :

برخي تنها به بررسي مشكلاتي كه حديث را در ميان گرفته ونيز تحولاتي كه بر
تدوين و تصنيف آن گذشته و پاره‌اي مسائل در همين زمينه بسنده كرده و رخدادهاي
نخستين دوره هاي تاريخ اسلام و تأثير آن بر حديث و محدثان را ناديده
انگاشته‌اند.

اما برخي ديگر در پژوهشهاي خود شيوه‌اي علمي در پيش گرفته وبه مسأله حديث و
محدّثان از زاوي? تاريخ اسلام و سياست حاكمان و رخدادهاو تحوّلات عصر اموي و
عباسي نگريسته‌اند.

نگارنده از ميان اين دو شيوه ، شيو? اخير را بر گزيد، زيرا اين شيوه پر بارتر
ودر انجام وظيفه به صداقت نزديكتر است.»

اين كتاب مشتمل بر چند فصل است.

فصل اوّل : مفهوم سنّت و سير تحول آن

فصل دوّم : ارزيابي حديث و اقسام آن ( موضع فقهاي شيعه و سنّي نسبت به خبر
واحد)

فصل سوّم : دروغ پردازي در حديث

فصل چهارم : احاديث منقبت و منقصت

نمونه‌هايي از احاديث جعلي در مطاعن چون : بيعت با ابوبكر، قيامت و شياطين سه
گانه ، نهم ربيع ، تابوت آتش ، توب? عمر، ظهور مهدي (ع) ، تفسير آيات قرآن ،
جعليات اهل سنت در منقصت اهل بيت (ع).

نمونه‌هايي از احاديث جعلي در منقبت

در مجامع حديثي شيعه : سفر پيامبر (ص) به شام ، معجزات پيامبر (ص) قبل از ظهور ،
طواف كعبه به وسيل? اسقف ، فرود ابر، خلقت پيامبر (ص) و علي (ع) ، خلقت فاطمه (س)
قبل از تولّد پيامبر ، ولادت علي(ع) ، ترس جني كافر از علي (ع) ، نجات از آتش به سبب
ولايت ، آمنه در دوران بارداري ، امانت ولايت است ، عهد امامت است ، هدي ولايت
است ، ذكر ولايت است ، مراجع? جنيّان به ائمه (ع) ، اژدها در مسجد كوفه، امام رضا
(ع) باجنّ ، سرشت شيعه و اهل سنّت، خلقت مردم، فساد بني اسرائيل ، مسخ ، كليد
گنجينه‌ها ، امام با ابن عباس ، ظهور قائم (ع) ، عصاي موسي آگاهي از گذشته و حال ،
حالتهاي خارق العاده ، تفسير آيات قرآن از سوي امام، دوازده تن پس از علي (ع) ، قد
آدم (ع) ، كوه جهنمي ، گفتگو با خورشيد ، سوختگان الوهيت علي (ع) ، گفتگو با جمجمه،
كشتي مرواريد، گفتگو بافرشتگان ، هست? خرما ، مرده زنده مي شود ، ماجراي خوله،
آبستن به زالو ، حل اختلاف با احياي مرده ، قضاوت با نبش قبر، تقسيم هفده شتر ،
عول ، تعصيب ، خطب?جعلي، رجعت ، جبرئيل وعزرائيل ، ملاقات با امام زمان (ع) ،
تفسير باطن ، گفتگو باماهيان، نان خشک و ران مرغ، كمک علي (ع) به موسي (ع) ، خوش با
سابقه ، علي (ع) و مرحب ، اوصاف خداوندي علي (ع) .

نمونه‌اي از احاديث جعلي در منقبت خلفا

سوگند خورشيد به ابوبكر ، نابينا به نام ابوبكر بينا مي شود، ابوبكر وبلال
درآسمان ، سگ به رافضي حمله مي كند ، سرور كهنسالان بهشت ، آرامش پيامبر (ص)
باصداي ابوبكر ، دشمن ابوبكر وارد بهشت نمي شود ، خلقت خلفاي راشدين ، وضو باآب
بهشت ، روح برگزيده ، اسبهاي مخصوص ، صندليهاي ويژه ، فضايل ديگر، کرامات
اولياء .

مطالع? اين كتاب را به عموم طلاّب بويژه طلاّب محقق و جوياي علم توصيه مي
كنيم.

. پايان ص41.

. پايان ص42.

1