فرهنگ غني ايراني چيست ؟

مقدمه

سخن گفتن پيرامون فرهنگ ايراني بسيار سنگين و دشوار است . زيرا که پشتوانه اين فرهنگ چندين هزار ساله , مملو از تجربيات و فراز و نشيبهاي گوناگون است که اگر ما بتوانيم آن را گسترش و پرورش دهيم و با روزگار امروز مدرنش کنيم ملت ما نه تنها يکي از خوشبخت ترين ملتهاي جهان مي شود بلکه ميتواند ديگر کشورهاي گيتي که حياتشان به چندين صده هم نمي رسد را سيراب نمايد . گستره اين فرهنگ کهن امروزه با وجود مرزهاي غير واقعي شامل کشورهاي تازه استقلال يافته : تاجيکستان , ازبکستان , ترکمنستان , آذربايجان , ارمنستان , داغستان , کردستانات , افغانستان , پاکستان , عراق و بحرين مي باشد . اميد بسيار داريم که فرزندان برومند اين سرزمين با تمام نيرو اين فرهنگ را احيا کنند و بارديگر نه تنها در ايران کنوني بلکه در تمامي سرزمينهاي ايراني اطراف ما که با مرزهاي غير واقعي , بي کفايتي و توطئه هاي استعمارگران جدا شده اند نيز گسترش دهند . "فرهنگ هفت هزار ساله ايراني را امروز ميتوان به مانند يک صندوقچه اي کهن تشبيه کرد که در گوشه اي از خانه ما ( ايران ) قرار گرفته است و ما ( نسل امروز ) بهره لازم از آن نمي بريم" . گنجينه اي که گرد و غبار هزاران ساله بر روي آن نشسته است و جوانان ما امروز دست به دامان فرهنگ ضد فرهنگي غرب شده اند . البته درست است که ما تا به امروز از اين گنجينه کهن بهره کافي را نبرده ايم ولي از جهات ديگر ميتوان اينگونه برداشت کرد که همين فرهنگ بوده است که ما را تا به امروز مستحکم و زنده نگاه داشته است .

تمدنهاي بزرگ مصر , آشور , بابل , سومر و . . . همگي از ديد زماني در رديف تمدن ايران قرار داشته اند و همگي روزگاري بسيار نيرومند بوده اند . ولي به راستي چه شد که همگي فرو ريختند و تنها ايران و تمدن و فرهنگ ايراني در منطقه باقي ماند ؟ اين جستار تجزيه و تحليلي است پيرامون اين فرهنگ کهن که امروز بدون شک بايد از آن بهره لازم را برد و براي نسلهاي آينده نيز اين گنجينه را زنده نگاه داشت . شوربختانه برخي از هم ميهنان ما وقتي سخن از فرهنگ و تمدن کهن ايراني مي شود ناآگاهانه و بدون هيچ پشتوانه دانش تاريخي و علمي سخن را آغاز ميکنند , که ما هيچ نيستيم و اگر بوديم امروز چنين نبوديم !!؟؟ اگر به راستي با اين افراد به مناظره بنشنيم حتي نمي دانند دويست سال پيش در ايران چه گذشته است . اين درد بزرگي براي کشور ماست که چنين افرادي به راحتي به خود اجازه مي دهد بدون پشتوانه دانش و آگاهي کافي لب به سخن بگشايند و اينچنين کوته فکرانه همه ارزشهاي يک ملت بزرگ را به تمسخر بگيرند و نه تنها کمکي براي بهبود آينده ايران زمين نمي کنند بلکه با چنين سخناني جو نا اميدي , جهل و فرهنگ ضد ايراني را نيز گسترش مي دهند .

شايد بتوان گفت که درد و معضل ديگر ما ايرانيان اين است هنوز خود را نشناخته ايم و آنگاه به سراغ فرهنگ هاي بيگانگان مي رويم !! از مسيحيت و اسلام دانش بسياري داريم ولي دين اصيل ايراني زرتشت را اصلا نمي شناسيم . بسياري ديگر از ما ايرانيان وقتي سخن از تاريخ هند , آمريکا , فرانسه و انگلستان و شخصيتهايي نامور آنان مي شود آشنايي نسبي و حتي زيادي داريم . در اديان مختلف انسان براي دست يافتن به ذات خداوند و تکامل و سير مراحل روحاني جهت دست يافتن به بالاترين مراحل عرفان و تصوف و خداشناسي بايستي با خودشناسي آغاز کند و سپس سير مسير نمايد . انسان هاي عارف و دين مدار واقعي همچون حافظ شيرازي , مولانا عارف و انديشمند بزرگ جهان , عطار و صائب و خيام و . . . همگي از خودشناسي به آن مقام والاي روحاني , علمي و جهاني دست يافتند . پس در مي يابيم که يک ايراني نيز براي کسب فرهنگ و دانش جهاني بايستي از فرهنگ و تمدن خود آغاز کند و سپس به مراحل پسين رود . آنچه که کوشش مي شود در اين جستار آورده شود پژوهشي است پيرامون اين فرهنگ کهن و گنجينه چنيدن هزاران ساله ايراني . زيرا ما بدون خودشناسي ( شناختن فرهنگ ايراني ) به گمراهي , سردرگمي و بي هويتي دچار مي شويم و راه به جايي نخواهيم برد . در سروده هاي سه هزار و اندي ساله گاتهاي اشو زرتشت پيرامون ضرورت خودشناسي چنين آمده است :

اهورامزدا را بايد با ايماني کامل و از روي راستي ستود چرا که او به ما نويد داده است که در پرتو خويشتن شناسي , راستي و نيک منشي ميتوان به رسايي و جاودانگي راه يافت . ( اشتودگات , يسناي 45 , بند 10 )

از ديگر عواملي که موجب مي گردد به پرورش و پاسداري از فرهنگ کهن خود بيشتر بپردازيم , پديدار شدن زندگي مدرن است . در گذشته اي نچندان دور شايد سه يا چهار دهه پيش کشور و مردم ما با فرهنگ و مهر و محبت بيشتري چرخه زمان را مي گذراندند . آنچه که امروز در جامعه ايران ديده مي شود آن چيزي نيست که ريشه و فرهنگ اصيل ايراني ناميده مي شود . گذر از يک جامعه سنتي که مردم با پيوستگي هاي عاطفي و روحي عميق بر پايه فرهنگ شش - هفت هزار ساله مهر و ميترائيسم در کنار يکديگر زندگي ميکردند و سپس وارد شدن به جامعه اي نيمه مدرن و در حال توسعه که اينترنت و ماهوار سخن نخست را در آن مي زند عواقب مثبت و منفي زيادي را در بر دارد . جداي از اثرات علمي و مثبت اين جامعه نيمه مدرن , نقش فرهنگ غني ايراني در چنين جامعه اي شوربختانه کم رنگ مي شود و زندگي صنعتي و ماشيني جايگزين مهر و انسان دوستي و عشق ايراني ميگردد . براي رهايي از دوگانگي فرهنگي که خواسته يا ناخواسته ايجاد گرديده است , مردم ايران زمين نيازمند يک سياست فرهنگي مثب و سازنده هستند . اين سياست چيزي نيست به جز , آميختن فرهنگ زندگي مدرن و هويت و فرهنگ غني ايراني . جامعه و نسل جوان امروز ايراني بايستي با مدرن ترين سيستم هاي آموزشي و تربيتي آشنا باشند و از آنها بهره مند گردندند ولي فرهنگ , منش و کردار انسان ساز ايراني را براي دست يافتن به اين امر کنار نگذارند . براي نمونه به اين واقعيت ادبي بنگريد که چگونه ما خود از خود بيگانه هستيم و غربيان از بطن ما بهره مي برند :

در کتاب "از سعدي تا آراگون" آمده است که موريس مترلينگ نويسنده شهير فرانسوي در سال 1892 رودابه همسر زال و مادر رستم را از ميان ديگر زنان نامدار شاهنامه فردوسي بزرگ برگزيد و از سرگذشت اين بانوي ايراني و دختر گرسيوز شاهکار ادبي بزرگي را پديد آورد که نامش "پلئاس و مليزاند" شد .

ارزش و مقام والاي فرهنگ ايراني را ميتوان در اين سخن فردوسي بزرگ يافت

آنچه در اين جستار پيرامون فرهنگ ايراني ميخوانيد :

همدلي , نيکي کردن , عشق و مهر ورزيدن

تاثير گذاري بر اديان جهان

اهميت فرهنگ در ايران زمين

نيروي جاودانه خرد در فرهنگ ايراني

احترام به طبيعت و کشاورزي

ظلم ستيزي و دادگري

ايمان و يکتاپرستي

هنر و موسيقي غني

فرهنگي که ايران را سرزمين نيروي مافوق بشر ميداند

يکپارچگي , احترام به باورها و گويشها

دفاع از کشور و ميهن دوستي

اهميت پيشرفت , علم , دانش و تربيت

همدلي , نيکي کردن , عشق و مهر ورزيدن

بزرگترين موهبت فرهنگ غني ايران از ديدگاه نگارنده همدلي , خون گرمي و مهر ورزيدن ميان مردم کشورمان است . ميتوان اين سخن اوحدي مراغه اي را در مورد فرهنگ ايراني و مهر ورزيدن مردمان نيز بکار بست :

حافظ عارف برجسته و انديشمند ايران زمين :

در يسنا هات 28 آمده است : در پرتو انديشه پاک و پويا مردم را آموزش ميدهيم که به راستي بگرايند و درستي پيشه خود کنند .

سعدي بزرگوار

با سفري کوتاه به کشورهاي اروپايي و آمريکايي و جستجوي در ميان فرهنگ اين کشورها سردي , رفتار خشک و زندگي ماشيني را ميتوان به وضوح ديد . فرهنگي که در ايرانيان عکس آن جاري است . در دورترين روستاها و دهکده هاي ايران از کردستان و آذربايجان و خوزستان و سيستان و خراسان گرفته تا مازندران و کرمان و يزد و شيراز مهمان نوازي و خونگرمي و مهمانوازي مردمان زبان زد همگان است . چنانکه هانري الماني مي نويسد :

مهمان نوازي ايرانيان به حد کمال است و شهره جهاني دارد . گرچه چيني ها در مراعات ادب و احترام به مهمان معروفند ولي اگر جهانيان ايرانيان را آنچنان که بايد مي شناختند مسلما در صفت مهمان نوازي آنان را بر چيني ها برتري مي دادند . زيرا ايرانيان به نسبت هر مهمان و بر حسب شخصيت و احترام شخص متقابل به وي ارج مي نهند . ايرانيان بر اين باورند که اگر بر مهمان بيش از ارزش وي ارج نهي گويي به او توهين کرده اي .

حس همدلي و انسان دوستي و مهرورزي از بارزترين ويژگي هاي اين فرهنگ کهن است . افتخار اين کشور انديشه سعدي بزرگوار است که امروز بر سر درب سازمان ملل نقش بسته است :

فرهنگي که براي همدلي و ياري رساندن به ديگر مردمان سعدي بلند آوازه غم ديگران را بر غم خود ارجح ميداند :

اين سخن انوشيروان دادگر نشان مي دهد که وي چنان بر اين فرهنگ ايراني پايبند بود که حتي براي آيندگان نيز نيکي به جاي گذاشته است :

گذشتگان کاشتند و ما برداشت کرديم , ما نيز بکاريم تا آيندگان برداشت کنند .

اگر به اين سخنان و صدها نمونه ديگر انديشه کنيم در مي يابيم که در اين فرهنگ غم ديگران غم ماست . مشکلات و نداري آنان مشکلات و نداري ماست . زيرا ارزش والاي انسان به همين همدلي ها و ياري دادن به ديگر هم نوعش مي باشد . اين امر يک آرامش خاطر و احساس انجام وظيفه را در ميان مردم ما بيدار مي کند و زندگي را برايشان روان تر و نيک تر مي سازد . ياري به مستمندان , خيرات , اطعام کردن و بخشش از خصويات ذاتي و بنيادين فرهنگ ايراني است :

امير خسرو دهلوي

عبدالرحمن جامي , هفت اورنگ

فردوسي بزرگ

ويلز سي جي پزشک انگليسي به سال 1866 , 1881

ايرانيان نسبت به تهيدستان بدون تظاهر بخشنده هستند و بيشتر متمولان عده اي جيره بگير و خدمتکار پير يا خويشاوندان مستمند دارند که با کمک آنها زندگي ميکنند و هرگز از گرسنگي نمي ميرند .

نيکي کردن و انسان محوري نيز از نامورترين خصلتهاي ملت ايران است . سخنان هزار سال پيش فردوسي بزرگ , نوشته هاي دو هزار و سيصد سال پيش هرودوت مورخ يوناني و نسکهاي باستاني زرتشتي سندي محکم براين ادعا است :

مولانا جلال الدين محمد بلخي پدر عرفان جهان :

سعدي بزرگوار :

در فرهنگ ايراني ياري رساندن و نيکي به ديگر مردمان امري ستودني است و به همين جهت ايرانيان خود را بر اساس کتيبه ها و اسناد جهاني , نخستين پايه گذاران حقوق بشر جهان مي دانند . کوروش بزرگ پايه گذار نخستين منشور جهاني حقوق بشر در واپسين سخنانش در کتاب زندگي کوروش بزرگ اثر نامورترين مورخ يوناني گزنوفون چنين مي فرمايد :

نيکي به ديگران در من خوشدلي و آسايش فراهم مي ساخت که اين آسايش برايم از تمامي لذتهاي زندگي بالاتر بود

کوروش بزرگ فرزندان و آيندگان اين کشور را چنين سفارش مي نمايد :

هميشه الگوي خود را از ميان افرادي برگزينيد که در زندگي رستگار و سرافراز بوده اند و پاي از راه عدالت و نيکي بيرون ننهادند .

هرودوت مي گويد : ايرانيان به کشورهاي اطراف خود احترام زيادتري نسبت به ديگران ميگذارند . آنان زماني که کوچه ها به يکديگر مي رسند يکديگر را مي بوسند . اگر هر دو شخص از يک طبقه باشند لبهاي يکديگر را مي بوسند . اگر يکي پايين تر از ديگري باشد صورت يکديگر را مي بوسند .

در نبشته هاي پهلوي انوشه روان آذر بادسپندان در ايران باستان آمده است هرچه براي تو نيک نيست تو براي ديگران نيک مپندار ( پس از اسلام اين گفته به کتب بزرگان اسلام نيز رفته است ) . هرکس با تو با کينه و خشم رود هر آئينه از او دوري گزين . چندان که ميتواني مردمان را از سخن خود مرنجان پس نيک سخن گوي . به پيران و بزرگان تندي مکن و آنان را ريشخند مکن . چرا که تو نيز روزگاري چنين خواهي شد . هيچگاه در مهماني , انجمن ها و بزم ها بالاي مکان منشين و آنرا به بزرگان ده .

افلاطون در کتاب قوانينش مي گويد : پارسيان ( ايرانيان ) اندازه ميان بردگي و آزادگي را نگاه مي داشتند . از اينرو نخست خود آزاد شدند و سپس سرور بسياري از ملتهاي جهان شدند . در زمان او ( کورش بزرگ ) فرمانروايان به زير دستان خود آزادي ميدادند و آنان را به رعايت قوانين انسان دوستانه و برابري ها راهنمايي ميکردند . مردمان رابطه خوبي با پادشاهان خود داشتند از اين رو در موقع خطر به ياري آنان ميشتافتند و در جنگها شرکت ميکردند . از اين رو شاهنشاه در راس سپاه آنان را همراهي ميکرد و به آنان اندرز ميداد . آزادي و مهرورزي و رعايت حقوق مختلف اجتماعي به درستي انجام ميگرفت .

در کتاب ديني ايران باستان ويسپرد بند 1 کرده 15 آمده است : همواره در انجام کار نيک و دستگيري از بينوايان و بيچارگان استوار و ثابت قدم باش .

فردوسي بزرگ :

تاثير گذاري بر اديان جهان

فرهنگ ايران از روز نخست دين گرا بوده است و به همين جهت از مهم ترين و موثرترين فرهنگهاي جهان در پيدايش اديان بزرگ محسوب مي شود . در شهرهاي مختلف ايران مسيحيان , زرتشتيان , کليميان , يهوديان , بهائيان , شيعيان , سني ها و . . . صدها سال پيش از آنکه سازمان حقوق بشري ايجاد گردد در کنار يکديگر زيسته اند . هيچ گاه در فرهنگ ايراني مردم براي همسان نبودن دينشان به ديگر هم ميهنانشان شمشير نکشيدند . هيچگاه نبردهاي ديني در ايران رخ نداد و هزاران سال است که دهها آئين و باور و مذهب مختلف در کنار يکديگر زندگي کرده اند . امري که ميان اعراب و حتي اروپاييان تا پيش از رنسانس رايج بود و هست . اگر تبيض ديني هرزگاه ديده شده است حاصل حکومتهايي است که بر پايه فرهنگ ايراني استوار نبوده اند . اردشير بابکان بنيانگذار سلسله قدرتمند ساساني چنين فرمود :

دين اساس ملک است و ملک نگهبان دين , هرچه را اساس نباشد معدوم گردد و هرچه را که نگهبان نباشد به تباهي انجامد

تاثير فرهنگ ايران در اديان جهان از ديد پرفسور آرتور پوپ

فنون کشاورزي و فلز کاري و مباني انديشه هاي ديني , مذهبي و فلسفي , نوشتن اعداد و نجوم و رياضيات از سرزميني آغاز شد که امروزه خاورميانه نام دارد . سرچشمه بسياري از اين امور فرهنگي در فلات پهناور ايران است . هرگاه تاثير ايران در اديان جهان وجود نداشت هيچ ديني امروز چنين نبود .

اسلام فراگير در پرتو تمدن ايران از ديد پرفسور ريچارد فراي

آيا در جامعه اسلامي نوپا , فرهنگ و تمدن ايران باستان اعراب را در خود حل ميکند يا آنکه فرهنگ عرب و سابقه و ارزشهاي اخلاقي آنان بر ديگر ملل تاثر خواهد گذاشت ؟ بدون شک ايرانيان اسلام را در فرهنگ و تمدن خود حل کردند و اسلام را همچون يونانيان که مسيحيت را جهاني کردند با فرهنگ خود فراگير نمودند .

ولتر فيلسوف فرانوسي معتقد است

ايرانيان نخستين قومي بودند که به وجود خداي يکتا , شيطان , بهشت , معاد , برزخ و دوزخ پي بردند و ايمان آوردند . سپس اين افکار را بر سراسر جهان گستردند و از اين راه در تکامل و تحول اديان موثر شدند . چنانچه بسياري از باورهاي ديني يهوديان و مسيحيان را در آئين هاي زرتشتي و ميترائيسم ميتوان ديد . شيطان که سرچشمه بدي و تبهکاري است همان اهريمن زرتشتيان است .

اهميت فرهنگ در ايران زمين

با نگرشي به کارنامه نياکانمان در مي يابيم فرهنگ در اين سرزمين جايگاه بسيار والايي دارد . فرهنگ تشکيل شده است از: فر پيشوند + هنگ پسوند از ريشه ثنگ اوستايي به معني کشيدن و فرهختن و فرهنگ. هر دو مطابق است با ادوکات وادوره در لاتيني به معني کشيدن و نيز به معني تعليم و تربيت است. همچنين به معني کسب علم و دانش وادب نيز باشد . فردوسي بزرگ را به راستي ميتوان پرچم دار فرهنگ غني ايراني دانست . حکيم ابوالقاسم فردوسي بر آيندگان سفارش مي نمايد که کودکان و جوانان را با نيروي خرد , دانش و فرهنگ پرورش دهيد , زيرا کشور را انسانهاي بي خرد , بي فرهنگ و بي دانش نمي توانند نيک هدايت کنند .

فردوسي بزرگ

اسدي

زنده ياد پروين اعتصامي

حکيم نظامي گنجوي

ناصر خسرو

خِرَد

فرهنگ دانش

نيروي جاودانه خرد در فرهنگ ايراني

دانش , خرد , فرهنگ را ميتوان سه ضلع يک مثلث فرهنگ ايراني دانست , که در نبود هرکدام ديگري به تکامل نمي رسد و ارتباط آن دو را قطع ميکند . با دست يافتن به اين سه امر انسان به درجات کمال و انسانيت دست خواهد يافت . به راحتي ميتوان اين امر را در خانواده و سپس محيط هاي و گروه هاي کوچک و سپس يک جامعه بزرگ بررسي نمود . نياکان کشورمان به درستي بر معجزه اين سه نيرو را در تکامل و پيشرفت جامعه آگاه بودند . خرد را ميتوان راس اين مثل انسان ساز چندين هزار ساله ايراني دانست . زيرا در صورت وجود خرد انسان به درستي به فرهنگ و دانش دست خواهد يافت . ولي در صورت عدم وجود خرد , دانش و فرهنگ کارگشا نخواهند بود . دانش به نوبه خود قابل احترام است و فرهنگ نيز همچنين و هر دو در فرهنگ ايراني سفارش و تاکيدي بسياري بر آن شده . آنچه که بررسي مي شود جايگاه بسيار والاتر خرد مي باشد . خرد و شعور برتر از فرهنگ و دانش است و مهمترين عامل در پيشرفت يک انسان و يک جامعه به حساب مي آيد . چنانکه زرتشت کساني را که ديگران را از خرد خود بهره مند نسازند در رديف گناهکاران مي داند :

انساني که گمراهي را ببيند و او را با دانش و خرد خويش راهنمايي نکند در رديف گناهکاران است. يسناي 46 - بند 6

فردوسي بزرگ مي فرمايد که کساني که خرد دارند به جستجوي دانش حقيقي مي روند :

خرد قوه درک , عقل و شعور است . خرد سازنده آينده يک انسان , خانواده و يک جامعه است . خرد نيرويي است که پيش از انجام هرکاري انسان را به انديشه و بررسي عقلاني وا ميدارد و احساس و عوامل ديگر را پس از آن اثر ميدهد . خرد چنان جايگاه والا و ارزشمندي در فرهنگ ايراني دارد که نخستين سخن فردوسي بزرگ در شاهنامه چنين است :

در متون اخلاقي ايرانيان در پيش از اسلام خرد مهم ترين محور بحثهاي ميان بزرگان بوده است . چنانچه در اندرز آذرباد مارسپندان آمده است : اين چهار چيز را در ميان مردمان بايد بيش از دگر چيزها بکار بست :

خرد و هنر , ديدن و دانش , توانگري و رادي , خوب گفتاري و خوب کرداري . "هنري که خرد در آن نباشد مرگ است بر تن مردمان"

شاهنامه کتابي که برترين موضوع آن پيرامون خداشناسي , خرد و فرهنگ و دانش است . فردوسي بزرگ خرد را برترين قوه انسان ساز بشريت مي داند و حتي فراتر از آن مي رود و خرد را نجات دهنده انسان در سراي پسين مي داند . شاهنامه کتابي در راستاي گاتهاي زرتشت است زيرا محور گاتهاي زرتشت خرد مي باشد :

بشود که همه از بهترين دانش و خرد آگاه شويم . چرا که دانش و خردي که اهورامزدا به ما مي آموزد بي گمان مقدس و سودمند است . ( سپنتمدگات , يسناي 48 , بند 3 )

کسي که انديشه و گفتار و کردارش از روي خرد پاک و برابر با آيين اهورايي باشد پروردگار دانا به او نيروي معنوي شجاعت و رسايي تن و روان خواهد داد . ( سپنتمدگات , يسناي 45 , بند 1 )

در مجموعه ويس و رامين گرگاني آمده است در صورت وجود خرد , انسان خوب و زشت اطرافش را درک ميکند و مهر و عشق اين نيروي سازنده را در برخي موارد کنار مي زند :

يا در اسدي آمده است که خرد براي پادشاه بهترين تاج و نگين ( افسر ) است و هوش ( هش ) و دانشش بهتر از لشگر و ارتش کشورش باشد :

ناصر خسرو

عطار نيشابوري عارف بزرگ ايراني

در يسنا هات 20 بند 2 کتب زرتشتي آمده است

که مرد و زن بايد خود راهشان را با خرد برگزينند .

سعدي بزرگوار

در اهونودگاه , يسناي 28 بند 12 آمده است

انسان از همان آغاز چه طرفدار راستي و چه دروغ , خواه دانا يا نادان بنابر نداي دل و انديشه خرد خود به اين سوي کشيده شده است . ولي خرد مقدس همواره آماده است تا کساني را که شک دارند راهنمايي کند .

احترام به طبيعت و کشاورزي

طبيعت جايگاه بسيار والايي در فرهنگ ايراني دارد . شوربختانه آنچه امروز در اطراف ما ديده مي شود هيچ همخواني با اين باور نياکان ما ندارد . در روستاهاي ايران از کردستان و آذرآبادگان گرفته تا خراسان و کرمان و مرکزي و شمال . . . مردمان ساده و حتي به ظاهر کم دانش به احترام طبيعت پس از بدنيا آوردن فرزند يک نهال ميوه در خاک مي کارند . اين باور نيک معنوي از يک سو براي انسان که ممکن است در آينده مقداري از مزاياي طبيعت استفاده کند جايگزيني مي شود تا طبيعت نه تنها به مروز زمان متضرر نشود بلکه گسترش نيز پيدا کند . از سوي ديگر ذخيره اي مادي براي همان فرزند در سنين بالاتر مي باشد . درختان عموما گردو , بادام و ميوهاي سودمند است . زرتشت بزرگوار نخستين پيام آور صلح و خرد و يکتاپرستي جهان طبعيت را مهم ترين عامل بقاي انسان مي شمارند . احترام به پاسداري از آن بخشي از مشهورترين پندهاي زرتشت به مردمان است .

زرتشت پيروانش را امر نمود که خاک , آب و باد را پاک نگهدارند . پاک کننده اصلي خورشيد است . در مکانهايي که خورشيد راه ندارد بايد آتشي روشن کنند تا پاکي از وجود آتش به آن مکان راه يابد . آب را هيچکس نبايستي آلوده کند زيرا از بزرگ ترين گناهان به حساب مي آيد . و اگر کثافتي در آب ديدند بايد داخل آب شوند و آن را بيرون بکشند . ( زرتشت پيامبري که از نو بايد شناخت 211 )

چه بدحال است زميني که زمان متمادي بدون بذر مانده است و در انتظار کشاورزي ماهر مي باشد . همانند دوشيزه اي است که زمان طولاني بي فرزند است و در اشتياق شوهر خوب است . ( ونديداد , فرگرد سوم فقره 24 )

در اوستا چنين آمده است : اي آفريننده جهان مادي , اي يگانه مقدس , چهارمين مکاني که زمين شاد و خوشبخت است کجاست ؟ خداوند فرمود : آنجايي که گله ها و رمه ها روزبروز به حداکثر رسند . ( ونديداد , فرگرد سوم , قسمت يکم , فقره 5 )

پادشاهان بزرگ ايران احترام و جايگاه والايي را براي طبيعت و کشاورزي قائل بودند . به طوريکه هرودوت نوشته است خشايارشاه در راه سفر خود در آسياي صغير به يک درخت سرو کهن برخورد . طوري پادشاه از ديدن اين درخت خشنود شد که فرمان داد طلاهاي بسياري بر روي آن گذارند و سربازي را جهت محافظت از آن قرار داد . ( Herodottus 8:31 )

اردشير دوم هخامنشي نيز حکايتي بسيار زييا و در خور تامل دارد : روزي لشگريان اردشير در راه به بوستان از درختان برخوردند و شب هنگام از سرماي زياد پادشاه فرمان داد براي گرم کردن خود مقداري از درختان را قطع کنيد تا وسايل گرما مهيا سازيد ولي لشگريان سرماي زمستان را به جان خريدند تا مانع ا زقطع درختان مفيد شوند ( تعليم و تربيت در ايران باستان برگ 255 )

تشويق به کشاورزي و آباداني طبيعت و کشور از مهم ترين خصوصيات ايرانيان در آباداني کشور است . آمده است که پوليب گفته است :

شاهان هخامنشي به مردماني که زميني را به زراعت گماشتند پادشاه آن زمين را تا پنج نسل پس از وي به نام او مي نمودند ( ايران باستان , حسن پيرنيا برگ 1502 )

گزنفون در سال 445 پيش از ميلاد درباره احترام به طبيعت در نزد ايرانيان مي گويد : ايرانيان آب دهان خود را به زمين نمي اندازند . بيني خود را در مقابل چشم ديگران پاک نمي کنند . هرگز بدن خود را با آب رودخانه نمي شورند . زيرا آب و آتش و خاک از مظاهر قدرت و نماد خداوند است در نزد ايشان . پس شخصي که بدن خود را با آب رودخانه مي شورد به اين معني است که به نعمتهاي خداوند بي احترامي کرده است و آب ( مايه نجات بخش زندگي ) را آلوده کرده است . در نتيجه ممکن است عده اي از آن آب بنوشند و مردمان بيمار و رنجور و از کار افتاده شوند و در نتيجه نسل به نسل ايراني رو به زوال برود . ( کوروپديا , گزنفون , برگ 10 )

در فرهنگ ايراني کودکان در سنين پايين با طبيعت , گياهان و حشرات آشنا مي شوند و اين به موجب دين کهنشان است . به موجب دين ايراني مردم بايد در پرورش گياهان مفيد کوشا باشند و گياهان مضر و حيوان موذي را براندازند . ( Dhalla,m.m Zoroasterian Civilization , Newyork )

نويسنده و پژوهشگر ارشام پارسي