فرهنگ غني ايراني چيست ؟

ظلم ستيزي و دادگري

ظلم ستيزي و عدالت خواهي يکي ديگر از بارزترين خصوصيات فرهنگ ايراني است . در طول تاريخ بارها شاهد اين امر بوده ايم . دادخواهي کاوه آهنگر و قيامش بر ضد ضحاک تازي نخستين نمونه اين فرهنگ کهن است . از مستندات تاريخي و نوشته هاي محققان، بخصوص كاوشهايي كه از دو قرن پيش تا كنون صورت گرفته است و آثار و شواهد موجود، به خوبي معلوم ميشود كه، در ايران قبل از اسلام، قوانين و مقررات و اصولي براي تنظيم امور اجتماعي و قضايي افراد جامعه تدوين كرده بودند كه پايه اصلي آنها را عادات و سنن و رسمهاي ملي و فرمانهاي پادشاهان و قواعد مذهبي تشكيل ميداده است. در پس از اسلام نيز اين امر ادامه داشت و تکميل گشت . اين وضع در 550 پيش از ميلاد ايران را با افتخار ميتوان درست شبيه به قوانين فدرال و قوانين محلي ايالات متحده آمريكا در سال 2007 دانست . همچنين اين مساله محرز شده كه، در دوره هخامنشيان قوانين و اصولي مدون و غيرمدون اعم از كيفري و مدني مربوط به سازمان قضايي و طرز تشكيل دادگاهها و رسيدگي به آنها وجود داشته است و از نوشته هاي هرودت و مورخان ديگر يوناني مانند (پلونارك و گزنفون) استنباط ميشود كه در زمان هخامنشيان قوانين مدون كيفري و قوانين مدني و قوانين مذهبي وجود داشته و آن تشكيلات وسيع كه با نظم خاص اداره ميشدند بر اثر وجود مقررات بوده است.( قانون و دادگستري در ايران پيش از اسلام - احمد اشرف )

سفارش فردوسي بزرگ به دادگري

در زمان هخامنشيان دادگاه شاهي مركب از، هفت نفر قاضي به رياست شاه،به طور دايم برقرار بوده است. دادوران شاهي هميشه در سفر و حضر با شاه همراه بوده اند،ولي اين دادگاه در ظاهر مانند ديوان عالي كشور بود و براي مسايل مهم و رفع تعارض قوانين يا حل احكام و تفسيرهاي متناقض به كار ميرفته است و دادخواست استينافي يا فرجامي يا اعاده دادرسي به آنجا تقسيم ميشده است. به جرايم عمومي يا نظامي در دادگاههاي كه تحت نظر موبدان يا حكام تشكيل مييافته رسيدگي ميشده است.

قضاوت ديوان حرب را سپاه دادور مي ناميدند كه، به امور لشگري رسيدگي ميكرد.(افلاطون - ارسوط و حقوق در ايران باستان ) از نظر صلاحيت، در آن عصر، امور حقوقي و جزايي از يكديگر منفك نبوده اند و دادرسي كه، صلاحيت رسيدگي به دعاوي داشته است ميتوانسته به هر دو قسمت رسيدگي كند.از نوشته هاي گزنفون چنين استنباط ميشود كه، ايرانيان نسبت به اصول، عدالت، اطاعت از قضاوت و اجراي عادلانه قانون، توجه زيادي داشتند به همين لحاظ دادرسان شاهي، هيچ وقت بدون دادرسي و رسيدگي به كليه دلايل و شواهد و قراين پرونده امر و بدون شنيدن دفاعيات كامل متهم و بالاخره بدون اثبات تقصير، حكم به كيفر صادر نميكردند. از محاكماتي كه از آن دوران در كتابهاي مورخان نقل شده است آشكار ميشود كه، برخي از اصول را، در دادرسي جنايي به كار ميبردند:

- متهم با كمال آزادي مدافعات خود را به عرض هيات دادگاه ميرسانده است.

- در دادرسيهاي جنايي، مانند امروز، دادگاه حداقل، از سه نفر تشكيل ميشده است.

- شاه هيچ متهمي را قبل از دادرسي و اثبات تقصير و صدور حكم قانوني مجازات نميكرد.

- شاهنشاهان هخامنشي مايل بوده اند بيشتر دعاوي مردم از راه داوري خاتمه پيدا كند، چنان كه كوروش بزرگ ، مقرر داشته بود كه، اگر كسي محاكمهاي با ديگري داشته باشد، طرفين با توافق داوراني را معين كنند تا به دعاوي آنان رسيدگي و آن را پايان دهند.(قانون و دادگستري در ايران پيش از اسلام - احمد اشرف )

در ايران باستان مقام داوري شريفترين مقامها به شمار ميآمد. اغلب شاهنشاهان ايران خود رياست دادوران را بر عهده داشتند و شخصا به كارهاي قضايي مردم رسيدگي ميكردند. عده قضات شاهي هفت تن ( بر اساس عدد مقدس هفت ) بودند كه در تورات در كتاب استر و مردخاي نام هفت تن از دادوران زمان خشايارشا با قدري تحريف ذكر شده است.(تورات - استر باب اول )در كتاب تاريخ ايران باستان استاد پيرنيا به نمونهاي اشاره شده است كه: يكي از قضات آن زمان موسوم به سيسامنس از كسي رشوه گرفت و حكمي بر خلاف حق صادر كرده بود، كمبوجيه (دومين پادشاه هخامنشي) حكم اعدام او را صادر كرد و امر داد تا پوست او را كنده و روي مسند قضاوت انداختند و پسرش كه بعد از او قاضي شد روي همان مسند قضاوت ميكرد.

سعدي بزرگوار

هرودوت در کتاب تاريخ هرودوت مي گويد : يکي از قوانين مهم ايرانيان اين است اگر خلافي از شخصي سر بزند و با اينکه گناه بزرگي نيز انجام شده باشد وي نبايد به اشد مجازات و مرگ محکوم شود . مگر آنکه به خاندان پادشاهي و کشوري تجاوز شده باشد . در مواقعي که شخص را براي دادگري به محکمه مي برند آن شخص را مورد سنجش قرار ميدهند . اگر شخص کارهاي نيکويش بيشتر از کارهاي زشت اش باشد در اجراي قانون مجازات تخفيفي مي دهند . اگر کارهاي زشت او بيشتر از کارهاي نيکويش باشد با شکايت شاکي وي را مجازات ميکنند .

پرفسور گيريشمن ايران شناس نامدار در کتاب تاريخ ايران تا آغاز اسلام مي گويد : در نظام شاهنشاهي ايران باستان هر شهربان داراي دبيري مي بوده است که او ناظر و رابط بين او و شاه بزرگ را داشته است . در شهربانان و فرمانداراران احتمال اينکه خطايي کند و به مردم ظلم نمايد زياد بوده است . به همين دليل هرزگاهي از طرف دولت مرکزي امپراتوري ايران افرادي به نام چشم و گوش شاه در ميان عامه مردم نفوذ ميکردند تا خائنين و ظالمين به مردم را شناسايي کنند اين کار را دبيران کنترل کننده شهربانان نيز گزارش ميکردند .

انوشيروان دادگر : بدانيد و آگاه باشيد که کشور با بي ديني پايدار خواهد بود و زندگي چرخه خود را ادامه خواهد داد ولي ظلم پايدار نماند و بزرگترين قدرتهاي جهان را سرنگون خواهد کرد .

فردوسي بزرگ از عدالت و برابري اجتماعي مردم ايران در زمان شاهنشاهي قباد ( که بعدها انديشه مارکسيست و کمونيست تيز از آن گرفته شد ) چنين مي فرمايد :

و يا نمونه اي ديگر خسرو به فرزندش شيرويه چنين نصيحت ميکند به نقل از سعدي بزرگوار : در انديشه اين باش که هميشه صلاح رعيتان کشور را در نظر داشته باشي زيرا آنان از ظالمان و بيدادگران فراري هستند و به فکر نابودي ظالم در خواهند آمد . در جهان هستي برتر از انصاف و عدل چيزي نيست . مردمان جهان همگي مي گذرند ولي اين نام نيک است که خواهد ماند و آيندگان تو را ستايش مي کنند . خدا ترسان را مامور دهقانان و مستضعفان کن زيرا آنان ظلم نخواهند کرد . مطمئن باش کساني که فقط نفع و صلاح تو را در نظر مي گيرند به مردمان جفا خواهند نمود . اگر خواهي که نامت جاودانه براي آيندگان بماند- خردمندان و نيک انديشان کشور را مخفي مکن و آنان را به مردم معرفي کن . پادشاهان و بزرگان گذشته ايران همه رفتند و تو نيز خواهي رفت پس در انديشه گذاشتن خاطره نيک از خودت باش . افرادي را که ذاتا بد انديش هستند به سزاي اعمالشان برسان . هنگامي که تو را داور قرار دادند و تو نيز از گناه مجرم خشمگين شدي کمي صبر و تفکر کن و اگر پسنديده بود وي را عفو کن .

ايمان و يکتاپرستي

ايرانيان چه پيش از اسلام در زمان زرتشت بزرگوار و چه در پس از اسلام يکتا پرست بودند و در زمره نامورترين ملتهاي متدين جهان قرار داشتند . سپاس از خداوند بزرگ در هيچ زمان و مکاني بر يک ايراني پوشيده نبوده است .بسياري از مردمان بر اين باورند که اروپاييان هنگامي که بر ميز غداخوري مي نشينند و براي سپاس از نعمتهاي خدا نيايش ميکنند از نقاط برجسته و شايان توجه آنها در قدرداني از خداوند است ! در حالي که از خود بيگانه هستند و هيچ نمي دانند که در آموزه هاي ديني نياکان ايران ( زرتشت ) به اين امر بارها سفارش شده است :

من نام هرمزد را مي ستايم زيرا که او مواشي و زمين و درختان و آب را آفريد . اوست که به غداها لذت داده و خوبي ها روي زمين را آفريده است . اين نمونه اي از نيايشها اوستايي سه هزار ساله ايراني بوده است که پيش از تناول غدا خوانده مي شده است . نمونه ديگر در کارنامه ارتخشير پاپکان ( اردشير بابکان ) در 1800 سال پيش به وضوح آورده شده است :

روزي اردشير از نخچير گرسنه و تشنه اندر خانه آمد . او واج ( دعاي قبل از غذا ) گرفته بود و کنيزک آن زهر با پست ( نوعي شربت ) و شکر گميخته ( آميخته ) بدست اردشير داد به اينکه کزک ( پيش از غذا ) از ديگر خورش فرماي خوردن . . .

يزدان پرستي فردوسي بزرگ

سعدي بزرگوار

ولتر فيلسوف فرانسوي معتقد است :

ايرانيان هرگز آتش پرست نبوده اند . بلکه ناداني و غرض ورزي اروپاييان ايشان را به آتش پرست بودن در پيش از اسلام متهم کرده است . موبدان منشا اهريمن را نمي پرستيدند . در نظر آنان اهريمن همچون شيطان در نظر ما بوده است و اين ديدگاه ها در کتب دينيشان همچون سددر نيز آمده است

هرودوت مي گويد : ايرانيان بر خلاف ما يونانيان ( 484 پيش از ميلاد مسيح ) عقيده به چند خدا بودن دنيا ندارند . در نتيجه معابد و منابر مختلف براي خدايان نيز ندارند . آنان پرستش چندين خدا را که در مصر و يونان امري رايج است را مايه حماقت ميدانند . به اعتقاده من اين تفکر از آنجا سرچشمه مي گيرد که ايرانيان خدا را مانند ما داراي جسم نمي دانند . عقيده ما بر وجود خدا و اثبات آن وجود جسم مادي آن است ولي آنان خلاف اين را مي انديشند . پس خدا پرستي آنان با ملتهاي ديگر متفاوت است . موبدان ايراني براي ستايش از خداي خود بر فراز تپه هاي بلند مي روند و از آنجا به درگاه خداوند ( ژوپيتر ) حيواناتي را به عنوان قرباني نثار مي کنند . از اين رو ايرانيان به جاي پرستش چندين خدا به آفريده هاي خدا که مايه به روزي آنان گشته است هدايايي را نثار مي کردند . براي نمونه ايرانيان براي سپاسگذاري از

خورشيد : مايه روشني دهنده زندگي

آب : مايه نجات و حيات جهان

آتش : مايه قدرت , نور اهورامزدا و گرمابخش

خاک : مايه چرخش زندگي و کشاورزي

ماه : نماد مهر و بزرگي خداوند

هدايايي را نثار مي کردند و سپاس خود را از خداوند خودشان به جاي مي آورده اند . ايرانيان براي هر بزرگي و نعمتي که از طرف خداوند ( اهورامزدا ) به آنان داده شده بود نگهباني ( ايزد ) را در ذهن خود بوجود آورده بودند تا او را مامور نگهداري و پاسداري از اين نعمت الهي کنند . براي نمونه آناهيتا نگهبان و پاسدار آب بود . او را ايزد روشنايي و آب مي دانسته اند و در هنگام قحطي و خشکسالي از او مي خواسته اند تا آب را به رويشان گشوده کند . اين نگهبانان را آنان از طرف اهورامزدا مي دانسته اند و او را گرامي مي داشتند .

هرودوت ميگويد از آن جهت کمبوجيه فرزند کورش بزرگ در اواخر عمر خود ديوانه شده بود ( از نظر او ) زيرا که وي به خداي مصر توهين نموده بود . هرودوت مي افزايد روزي در مصر هلهله بر پا شد و کمبوجيه شاه تمامي نواحي آنجا بود . شاهنشاه پرسش کرد که اين همه صدا و آشوب براي چيست ؟ ماموران شاهنشاه پاسخ دادند : خداي مصر وارد شهر شده است . کمبوجيه متعجب ( زيرا ايرانيان خدا را فاقد جسم ومادي مي دانستند ) پرسيد : مگر خدا را ميتوان ديد ؟ پس برويم و خدا را از نزديک ببينيم . در حالي که به دروزاه شلوغ شهر رسيدند با گاوي بزرگ و قوي روبرو شدند که مردم او را پرستش مي کردند . کمبوجيه خشميگن شد و خنجري را با قدرت به گاو زد و آن را کشت و با صداي بلند فرياد زد اين چه خدايي است که با خنجري کوچک از پاي در آمده . هرودوت به اين جهت که شاهنشاه ايران به يک گاو که خداي مصريان بوده توهين کرده است به او لقب ديوانه داده و در بسياري از کتابها با مرجع گرفتن از هرودوت کمبوجيه را ديوانه ناميده اند . جاي بسيار شگفتي است که پادشاهان ايران در نخستين زمانهاي تاريخ که بشريت در جهل و حماقت قوطه ور بوده اند از دانشي شايسته ايراني و خردي نيک برخوردار بودند

لوح آريارمن پادشاه ايراني به سال 640 پيش از ميلاد مسيح

آريارمن شاه بزرگ . شاه شاهان . شاه در پارس پسر چيش پيش شاه . نوه هخامنش . آريارمن شاه گويد : اين کشور پارس که من دارم داراي اسبان خوب و مردان خوب است . به خواست اهورامزدا من شاه در اين کشور هستم . اهورامزدا به من ياري ارزاني فرمايد .

سنگ نبشته کورش بزرگ در پاسارگاد 550 پيش از ميلاد

خداوند بزرگ كشورها را به دست من سپرده است . من در اين كشورها به خواست اهورا مزدا آرامش برقرار كردم .

کتيبه هاي بدست آمده از پاسارگاد

اهورا مزدا اين كشور پارس را به من عطا كرده است . كه من نگهدارش باشم .به لطف اهورا مزدا من پادشاه اين كشورم . اهورا مزدا به من ياري دهد . ..... براي كسي كه اهورا مزدا را مي پرستد قدرت هست شادماني هست . اهورا مزدا بزرگ است . او كوروش را شاه كرد . او جهان را آفريد . آسمان پر از شگفتي ها را آفريد . بشر را آفريد و براي او خوشي آفريد نيك بدانيد كه ناخوشي ها ازان اهريمنان است .

سنگ نبشته داريوش بزرگ هخامنشي در مصر , 521 پيش از ميلاد

خداي بزرگ است اهورامزدا ، كه زمين را آفريد ، كه آن آسمان را آفريد ، كه مردم را آفريد ، كه شادي را براي مردمان آفريد ، كه داريوش را شاه كرد ، كه به داريوش شاه شهرياري را ، كه بزرگ و داراي اسبان خوب و مردان خوب است ، ارزاني فرمود .

سنگ نبشته خشيارشا در گنجنامه همدان , 490 پيش از ميلاد

خداي بزرگ است اهورامزدا . که اين زمين را آفريد . که آن آسمان را آفريد . که مردم را آفريد . که شادي را براي مردمان آفريد . که خشيارشا را شاه کرد . يک شاه از بسياري يک فرماندار از بسياري .

سنگ نبشته خشيارشا در ترکيه , قصر وان , 490 پيش از ميلاد

خداي بزرگ است اهورامزدا ، خدايي كه بزرگترين خدايان است ، كه زمين را آفريد ، كه آن آسمان را آفريد ، كه مردم را آفريد ، كه شادي را براي مردمان آفريد ، كه خشيارشا را شاه كرد . يگانه شاه از بسياري ، يگانه فرمانروا از بسياري . من هستم خشيارشا . شاه بزرگ . شاه شاهان ، شاه كشورهاي داراي ملل بسيار ، شاه در اين زمين بزرگ و دور و دراز ، پسر داريوش ، شاه هخامنشي .

سنگ نبشته اردشير اول , شهر پارسه 465 پيش از ميلاد

خداي بزرگ است اهورامزدا , که اين زمين را آفريد , که آن آسمان را آفريد , که مردم را آفريد , که شادي را براي مردمان آفريد , که اردشير را شاه کرد . به خواست اهورامزدا اين کاخ را خشيارشا که پدر من بود شروع کرد . پس از او من بنا کردم . اهورامزدا مرا و شهرياري مرا و آنچه که کرده شد را بپايد .

سنگ نبشته داريوش دوم , شهر پارسه 424 پيش از ميلاد

من هستم داريوش شاه شاه بزرگ شاه شاهان شاه کشورها شاه در اين سرزمين دور و دراز پسر اردشير شاه هخامنشي . اين کاخ را اردشير که پدر من بود بنا کرد . به خواست اهورامزدا پس از آن من بنا کردم .

فرمان اردشير پاپکان به مناسبت تاجگذاري , 224 ميلادي , مروج الذهب مسعودي

سپاس و ستايش باد خدائي را که نعمتهايش را به ما اختصاص داد و ما را مشمول عنايت خود ساخت . خدايي که کشور ما را ( ايران ) دوباره آرام ساخت و مردم را از شورش ( هرج و مرج ) به اطاعت در آورد . او را چنانکه شايسته است مي ستايم و از نعمتهايش که به ما ارزاني کرده است قدرداني ميکنم . اي مردم بدانيد که من همه تلاش خودم را در راه برقراري عدالت , ايجاد رفاه براي رعيت , آباد سازي و رونق کشور, نيکي به بندگان , حفظ يگانگي ملي و بازسازي خرابيها به کار خواهم گرفت

سنگ نبشته شاپور يکم 240 ميلادي , کعبه زرتشت استان فارس , ترجمه لوکونين

و چون خداوند شاهنشاهيهاي ما را ياري دادند و به کمک آنان همه شاهنشينها را به تصرف در آوريدم بنابراين ما در اين شهرها آتشکده هاي بسياري بنا نموديم و موبدان بسياري را از خود خشنود ساختيم تا اهورامزدا بزرگ را ستايش کنيم و فرمان داديم تا در کنار اين نبشته بيادبود و شادي روان ما و نياکان ما آتش افتخار به نام شاپور بنا شود . و باز هم آتش افتخار ديگري به نام آذر ناهيد يا آتورناهيد به خاطر شادي روان فرزند ما هرمزد اردشير بزرگ شاه ارمنستان بنا گردد و سپس آتش افتخار ديگري به نامهاي نرسي و روان آريايي مزداپرست او بپا کردند . سپس براي اين آتشکده ها هداياي تقديم شد که همگي در ليست فهرستهاي نظامي دولت به ثبت رسيد به خاطر شادي روان ما هر روز يک بره و يک مودي و نيم ( 40 ليتر ) غله و شراب هديه تقديم شد .

سنگ نبشته شاه سکستان , 321 ميلادي , در هنگام عبور از تخت جمشيد

سپندارمز ماه از سال دوم بغ مزداپرست خدايگان شاهنشاه شاپور شاه ايران و انيران که چهره اي از ايزدان دارد . فرزند مغ مزداپرست هرمزد شاهنشاه ايران و انيران ( غير ايرانيان ) که چهره اي از ايزدان دارد از کاخ خداونديشان روانه خير شد و از اين مکان عبور کرد . او از اين مکان از استخر ( در فارس ) روانه سکستان شد و به کاخ صد ستون (شهر پارسه ) رسيد و کنار اين بنا شراب نوشيد . در کنار وي نهوهرميزد و مغ نرسي و رازودن فرزند مهر شهرب و ديگر آزادان پارس و سکستان و تورستان و فرستادگان همه سرزمينها همراه شاهنشاه ايران بودند . سپس وي فرمان به شادي داد تا يزدان را ستايش کنند . سپس او نياي خود را ستايش کرد . او شاهنشاه شاپور را ستود . او خود را ستود . او کساني که اين بنا را ساختند را ستود (تخت جمشيد ) سپس از خداوند براي آنان آمرزش خواست .

در نبشته هاي پهلوي انوشه روان آذر بادسپندان در ايران باستان آمده است

نسب به اورمزد و دوستان خود يگانه بيانديش و هرگز گستاخي مکن

در نبشته اي که از بوذرجمهر فيلسوف ايران باستان در زمان شاهنشاهي نوشيروان باقي مانده چنين آمده است

از ميان مردم آناني فرخ تر هستند که بي گناه تر هستند

آنکسي بي گناه تر است که قوانين يزدان پاک را اجرا کند

قانون يزدان بهي و راستي است

بهي انديشه نيک کردار , گفتار نيک , پندار نيک است

فردوسي بزرگ درباره جاودانگي يزدان پاک مي فرمايد :

در يسنا , هات 31 بند 8 آمده است : اي خداوند جان و خرد تو سرچمشه منش پاک و آفريننده راستي و داوري و دادگري هستي .

در کتاب ديني باستاني ايران دينکرت دفتر 1 بخش 30 از زبان اهورامزدا آمده است : منم آنکه انديشه و گفتار و کردارم نيک است و هرکس از اين سه پيروي کند او را دوست خود ميپندارم .

هنر و موسيقي غني ايراني

موسيقي در ايران مقام بسيار والايي دارد . در موسيقي ايراني به هيچ وجه هجويات - لودگي - فساد و هرزگي را نمي توان يافت . به همين روي اين موسيقي پس از پنج هزار سال مانده است و امروز روزبه روز گسترش مي يابد . بزرگان ايراني همگي بر اين عرفان و موسيقي ارزشمند ايراني تاکيد بسيار کرده اند . هنر و موسيقي ايراني داراي جايگاهي جهاني مي باشد که بدون شک پتانسيل بسيار بالايي در صحنه گيتي در خود نهان دارد . امروزه ميتوان بسيار بيشتر از آنچه ديده مي شود از آن بهره برد . اين امر نيز پيرامون معماري کهن و ارزشمند ايراني نيز صادق است .

برخي از شگفتي هاي معماري کهن ايران را ميتوان چنين اشاره کرد : ايوان مدائن 1800 ساله در جنوب بغداد در عراق - معبد چندين طبقه 3200 ساله زيگورات چغازنبيل خوزستان - کاخهاي جهاني پارسه ( تخت جمشيد ) در پارس - آذرگشنسب 3000 ساله آذربايجان - دژ 1500 ساله بابک خرمدين کليبر - قلعه 1600 ساله فلک الافلاک خرم آباد - معبد 2200 ساله آناهيتا در کرمانشاهان - آرامگاه ورجاوند 2500 ساله کوروش بزرگ در پاسارگاد و صدها اثر معماري زيباي جهاني که متواند ايران را به يکي از قطب هاي توريستي دنيا تبديل کند و ديگر نيازي به استفاده از منابع ملي نفت و گاز و طلا نداشته باشيم . از سويي ديگر موسيقي عرفاني و کهن ايران زمين هميشه صحنه ساز بزرگترين و خاطره انگيز ترين لحضات عرفاني و خداباوري براي شنودگان بوده است .

رقص هاي جهاني سماع مولانا جلال الدين محمد بلخي نمونه بارز اين امر است . نواي دلنشين پاواروتي ايران ( به قول آمريکايي ها ) استاد شهرام ناظري که بيشترا از اشعار مولانا و حافظ و خيام و سعدي براي کارهاي شگفتش استفاده ميکند و يا استاد شجريان و . . . نشان از اين روحيه سلوک معنوي آميخته به موسيقي دلنشين دارد . اين اساتيد و دهها نمونه ديگر که مجال نام بردنشان نيست حاصل 5000 سال قدمت موسيقي ايران زمين هستند . از سنگ نگاره بدست آمده در چغاميش خوزستان که نشان از نخستين گروه ارکست جهاني است تا موسيقي هاي حماسي ( 559 - 330 پيش از ميلاد ) زمان هخامنشي و سپس باربد و نکيسا ( 590 تا 628 پس از ميلاد ) که براي 365 روز مردم ايران يک موسيقي ساخته بودند تا همگان بهره ببرند و شاد باشند همگي نشان از يک پشتوانه عظيم فرهنگي است که بايد آن را زنده کرد و جهاني نمود . بارزترين موسيقي هاي عرفاني و غير عرفاني ايران که مقام جهاني دارند را ميتوان سه تار - تا - تنبور - بربط - ني - چنگ - سنتور - کمانچه - رباب - قيچک و . . . نام برد . موسيقي چنان جايگاه بزرگي در فرهنگ ايراني دارد که حافظ و مولانا چنين وصيت مي کنند که پس از مرگ بر سر مزارشان به جز شادي و چنگ و موسيقي نواخته نشود :

حافظ شيرازي عارف و انديشمند جهاني

مولانا جلال الدين محمد بلخي پدر عرفان و انديشه جهان

عطار نيشابوري عارف برجسته

حافظ شيرازي

فردوسي بزرگ

اوحدي مراغه اي

سعدي بزگوار

امير خسرو دهلوي

خواجوي کرماني

ارزش والاي هنر از ديدگاه فردوسي بزرگ

هنر ايراني از ديدگاه پرفسور آندره گدار معمار فرانسوي

به طور يقين ميتوان گفت که پس از انحطاط و انهدام هنر يونان باستان در سراسر جهان براي شگفتن گلهاي استعداد مردمان هيچ جايگاهي امن تر و ايمن تر امپراتوري ايران ساساني نبود . چنين شد که هنر و نفوذ ايران عالمگير شد .

سعدي بزرگوار

تالبوت رايس پيرامون هنر و معماري ايرانيان مي نويسد

چيني ها با وجود پيشرفت هاي بزرگ هنري خود شيفته هنر ايراني بودند . يکي از بزرگترين دانشمندان جهانگرد چيني قرن هفتم ميلادي به نام هوان تسنگ نوشته است : ايرانيان از کارهاي هنري هرچه مي سازند کشورهاي همسايه براي آن ارزش بسيار قائلند . همچنين از ديدگاه تاريخ هنر ميراث ايرانيان بر دنياي بيزانس داراي اهميت فوق العاده است و حتي ميتوان پرسيد که اگر تاثير معماري و هنر ايران نبود آيا معماري روم شرقي آيا چنين پيشرفت ميکرد ؟

معماري ارزشمند ايرانيان از ديد چرزيگوفسکي

تمام اختصاصات اساسي ساختمانهاي گنبدي و سقفهاي ضربي و حتي ساختمانهاي صليب شکل که عصاره واقعي معماري بيزانس است از ايران سرچشمه گرفته است و ايرانيان آنرا بنا نهادند و سپس اروپا آنرا توسعه داد .

زنده ياد پروين اعتصامي

با دانش است فخر نه با ثروت و عقار (مقام) تنها هنر است تفاوت انسان و چهارپا

هنر جهاني هخامنشيان از ديدگاه دانشنامه بريتانيکا

تمام عواملي را که فرض مي شود هخامنشيان از ملل ديگر خاورميانه اقتباس کردند در يک سازمان ترکيب شده و با شکلي زيبا بزرگترين معماري خاورميانه را خلق نموده است . اين هنر يک هنر ملي نيست بلکه يک هنر جهاني است که با ظهور هخامنشيان ايجاد ميگردد .

فرهنگي که ايران را سرزمين نيروي مافوق بشر ميداند

در کتبهاي باستاني و باور نياکان ما هميشه اين اعتقاد وجود داشته است که ايران سرزميني است که توسط خداوند و برگزيده گانش انتخاب و بنا گشته است . اين امر از آئين ميترائيسم و زرتشت تا پس از اسلام وجود داشته است . شايد نتوان اين امر را اثبات کرد . يا شايد با خرد و انديشه انسان شک برانگيز باشد ولي نکته اي که در اين باب داراي اهميت است اين مي باشد که همين باور موجب پيوستگي ها , رشادتها و يک نيروي فوق طبيعي در ميان مردمان ما شده است که ملت ايران را از ديگر ملتها تميز ميدهد . به همين روي بوده است که مردم ما هميشه در حفظ خاکشان و پاسداراي از آيين و فرهنگشان کوشا بوده اند . براي نمونه ميتوان به اين نسکهاي باستاني در دين بهي زرتشتي اشاره نمود :

نخستين و بهترين سرزميني که من اهورامزدا ( خداوند ) بيافريدم ايران ويچ ( ايران ) است آنجايي که رود نيک دايتي روان است .( نسکهاي باستاني ايران زمين فرگرد اول , ونديداد 20 , 30)

اي اسپنتمان زرتشت , اين شهرهاي ايران را که من اورمزد آفريدم ( نسکهاي باستاني ايران زمين , زند وهومن يسن فقره 9 صفحه 40 )

انجمني کرد اهورامزدا با ايزدان مينوي ائيران وئيچ ( ايران ) . انجمني کرد جمشيد دارنده رمه خوب با بهترين مردمان در ائيران وئيچ ايران ( بند 20 ,31 )

نمي توان به راحتي اين امر تائيد يا رد کرد زيرا فلسفه اي وراي انديشه بشر پشت آن قرار دارد . همين امر در پس از اسلام به نام ايران سرزمين صاحب الازمان نام گرفته است . زيرا همان انديشه گذشتگان به رنگ و بوي اسلامي در آمد تا اين باور ملي حفظ شود . همين باور در سال 1360 موجب دفاع هشت ساله ايرانيان از خاک و ميهن و ايمانشان شد . نبردي که ما از 30 کشور جهان اسير داشتيم و دهها کشور بزرگ و قدرتمند جهان در حمايت از عراق برخواسته بودند ولي رشادت ها و نيروي ايمان و ميهن پرستي موجب شد شبانه روز با چنين اهريمناني مبارزه کنيم .

يکپارچگي , احترام به باورها و گويشها

کمتر کشوري را در جهان ميتوان يافت که اينچنين داراي تنوع قومي و گويشي باشد و به همين دليل يکي از رمزهاي موفقيت و ماندگاري ما نيز همين احترام به آداب و رسوم , زبانها و گويشهاي هر منطقه است . ايرانيان با تمام تنوع قومي و زباني همگي بخشي از يک ملت کهن و بزرگ تاريخ هستند . برخي با سواستفاده از همين موهبت الهي , بر پروژه استعماري انگلستان پيرامون مليت سازي اقوام ايراني دامن مي زنند و از اين فرصت بزرگ که خداوند در اين سرزمين قرار داده است در جهت متلاشي کردن اين اتحاد تاريخي بهره مي برند . براي نمونه ساخت گروهک هاي وابسته به استعمار همچون ( جندالله , الاهوازي , حزب دموکرات خلق عرب , پان ترکيسم ... ) . با نگاهي به شهرهاي مختلف ايران مشاهده ميکنيد که چه شگفتي هاي گوناگوني در دل اين کشور نهفته است . درست است که به ظاهرگويش , آداب و رسوم و لباس هاي هر منظقه با يکديگر متفاوت است ولي در ريشه همگي به يک نقطه باز ميگردند . براي مثال يک کورد کمتر گويش بلوچي يا تالشي را متوجه مي شود در حاليکه همگي ريشه اي از زبان پهلوي ايران باستان دارند و فقط شاخه هاي منطقه اي زبانشان متفاوت است . همينطور لباسهاي زيبا , آداب و رسومهاي زيبا در مراسمهاي عروسي , جشنهاي نوروز , چهارشنبه سوري , سيزده بدر و اعياد مذهبي . اين تنوع زيباي قومي ميتواند به بزرگترين فرصت و پتانسيل براي قطب توريستي شدن ايران در منطقه تبديل شود . جذب ميليون ها گردشگر براي ديدن اين فرهنگ و تمدن کهن .

در طول تاريخ هيچگاه ديده نشد که قومي ايراني بر قومي ديگر شمشير بکشد و هيچگاه ديده نشد است که قومي در هنگام نياز به ياري قوم ديگرش نشتابد . در نگاره هاي تخت جمشيد سربازان پارسي و مادي کنار يکيدگر ايستاده اند و هيچکدام بر ديگري برتري ندارند . اين احترام به قوميت ها در ايران ريشه تاريخي دارد و دقيقا عکس آن در مورد اعراب ديده مي شود . تازيان در سالهاي صدر اسلام صدها جنگ ميان يکديگر بر سر دين - مذهب - قدرت - نام و حکومت داشته اند . آخرين نمونه آن را ميتوان در عراق سال 2007 ديده که چگونه يک شيعه فرد سني ديگري را مي کشد و برعکس سني چگونه بر شيعه شمشير ميکشد . يا نبردهاي خونين ملي در فلسطين و لبنان و ... اين امر بي فرهنگي قومي مختص تازيان نيست و حتي در اروپا و آمريکا در همين 50 سال گذشته بسيار به وضوح ديده شده است . سفيد پوستان بر ميليون ها سياه پوست اسلحه کشيدند . آنان را انسانهاي بربر و دسته چندم خطاب مي نمودند و حتي کمترين امکانات يک انسان معمولي را از آنان دريغ ميکردند .

دفاع از کشور و ميهن دوستي

ريشه اين مهر و عشق به اين سرزمين بسيار فراتر از تصور تاريخ نگاران و مورخين است . شايد چهار هزار پيش و شايد هم فراتر از آن . کاوه آهنگر و آرش کمانگير دوتن از بزرگ ترين اسطوره هاي اين ميهن دوستي در طول تاريخ ايران بوده اند . آرش , کماندار ارتش منوچهر شاه است که براي مرزبندي جديد با افراسياب مامور پرتاب تير مي شود . آرش که شعله هاي نخستين مهر ايران دوستي را در دل ايرانيان برافراشت با تمام وجود چنان تيري را از دماوند پرتاب ميکند که در کنار جيحون فرو مي آيد و بي درنگ پس از پرتاب آرش جانش را از دست مي دهد . فردوسي بزرگ چنين مي فرمايد :

در طول تاريخ اين سرزمين مملو از نبردهايي است که براي دفاع از کشور يا زنده نگاه داشتن فرهنگ و هويت ايراني انجام گرفته است که به اختصار ميتوان به برخي از آنان اشاره نمود :

نبرد آريوبرزن در مقابل اسکندر گجستک و جان دادن دراين راه به سال حدود 330 پيش از ميلاد , نبرد ابوسلم خراساني براي پايان دادن به حکومت ننگين اعراب بني اميه و جان دادن دراين راه به سال 125 هجري قمري , نبردهاي استاذسيس براي بازگشت به هويت ايراني و پايان حکومت هاي تازي و جان دادن دراين راه به سال حدود 150 هجري قمري , قيام بابک خرمدين و 22 سال دلاوري هاي ميهن پرستانه در آذرآبادگان جهت برقراري حکومت ملي در ايران و جان دادن دراين راه به سال 223 هجري قمري ,قيام مازيار در طبرستان براي برپا کردن حکومت ملي ايرانيان و جان دادن دراين راه به سال 223 هجري قمري , نبردهاي بهرام چوبين در زمان پادشاهي هرمز چهارم براي مقابله با ترکان وحشي مغول در ايران , دلاوري هاي رستم فرخزاد در نبرد قادسيه با اعراب و جان دادن دراين راه در سال 636 ميلادي , نبردهاي مرداويچ پسر زيار و شکست لشگر تازي المقتدر عباسي و در نهايت جان دادن دراين راه در سال 323 هجري قمري , نبردهاي يعقوب ليث رويگر در برابر تازيان بدوي جهت بازگشت به هويت ايراني , نبردهاي سنباد از نيشابور و سپس به هلاکت رساندن منصور خليفه جنايتکار عرب و جان دادن در همين راه , نبردهاي سورنا سردار ايران دوست دوره اشکاني جهت دفاع از ايران در برابر سپاه روم که همه ساله ايران را مورد يورش قرار ميدادند , نبرد فيروز نهاوندي در گرفتن انتقام از اعراب و به قتل رساندن عمرابن خطاب و سپس کشته شدنش توسط تازيان و . . .

رابرت گرنت واتسن و ميهن دوستي ايرانيان :

کشور ايران با همه طبايع گوناگون مورد تحسين هر ايراني است . ايرانيان اينگونه مي پندارند که هيچ کشوري در جهان جايگاه مقايسه با ايران را ندارد . به نظر من اگر اکثر ايرانيان محکوم به تبعيد از ايران شوند و به آنان اخطار شود که در صورت ورود به ايران محکوم به مرگ هستند با اين وجود نمي توانند از بازگشت به ميهن خود خودداري کنند .

بارزترين جلوه اين فرهنگ آن است که هرگز به نام دفاع از ميهن به کشوري ديگر تجاوز نکرده است و هميشه در حالت دفاعي قرار داشته . هزاران تجاوز و قتل عام در ايران صورت ميگرد ولي ايران و ايراني باقي مي ماند و متخاصم را يا به مرور زمان از اين کشور بيرون ميکند يا در خود و فرهنگ خود حل مي نمايد . نمونه اش را ميتوان :

يورش اسکندر گجستک در سال 330 پيش از ميلاد و اشغال چندين دهه اي کشورمان و سپس بيرون راندن آنها از ايران توسط حکومت مقتدر اشکانيان .

نبردهاي چندين صده اي ايران و روم که کشورما در بيشتر موارد نقش دفاعي را بر عهده داشته است .

تجاوز تازيان به ايران و دويست سال اشغال کشورمان و سپس سياست هاي ايرانيان در مبارزات مدني در تقابل با فرهنگ عرب که به راستي شگفت انگيز است بارزترين اين موارد است .

تجاوزات تيمور و چنگيز مغول و قتل عام هاي گسترده از مردمان بي دفاع ايران و در نهايت حل شدن آنان در اين فرهنگ و تمدن کهن .

تجاوز صدام حسين از سردمداران مکتب ننگين پان عربيسم به ايران و هشت سال دفاع بي امان مردمان ما با کشوري که دهها کشور عربي و اروپايي و آمريکايي را در حمايت خود علنا داشت .

چنانکه بابک خرمدين سردار نامور ايراني به افشين مزدور خليفه ستمگر عباسي در هنگان مرگ چنين گفت:

شخصي که به ميهن خود خيانت کند در نزد ديگران قربي نخواهد داشت و هيچکس به فرد خود فروخته اعتماد نخواهد کرد

و يا نادرشاه افشار دلاور مرد ايران زمين چنين فرمود :

تمام وجودم را براي سرفرازي ميهن بخشيدم , به اين اميد که افتخاري ابدي براي کشورم کسب کنم و براي اراضي ايران هيچ وقت گفتگو نمي کنم بلکه آن را به همراه قدرت فرزندان کشورم به دست مي آورم .

ايستادگي ايرانيان در برابر حکومت اسکندر از ديد رمان گيرشمن

سلوکيان ( هلنيها ) هرگز تسلط حقيقي بر ايران پيدا نکردند و نمي دانستند چطور يک دولت ملي تشکيل بدهند و نه از لحاظ سياسي و نه از لحاظ اخلاقي توانستند بر ايرانيان چيره شوند . به طور کلي ميتوان گفت هلنيسم در ايران شکست خورد .

يکي از عوامل ايجاد اين ميهن دوستي مهر ايراني است . در آموزه هاي اوستايي ايران مهر يکي از بلندمرتبه ترين جايگاهها را دارد . مهر صفاتي دارد که در اوستا به آن اشاره شده است : مهر پيروزي و استوار کننده مملکت است . مهر بي رونق کننده ممالک خصم است . مهر پاسبان بيدار و دلير است . مهر حامي کيش مزديسنا است . ( ونديداد 3 فقره 41 - دينکرد جلد 15 کتاب 18-8 )

اهميت پيشرفت , علم , دانش و تربيت

هرودوت ميگويد : ايرانيان بعد از دلاوري در جنگها و نبرد با دشمنان بالاترين اصل مردانگي را در توليد فرزند و پرورش نيکوي آن مي دانند . در بين آنهايي که فرزند پسر بيشتري داشته باشند پادشاه هدايايي را براي آنها مي فرستد . زيرا پسر را از اين جهت گرامي ميدارند که در نبردها همراه پدران براي حفظ کشور استفاده ميکنند . پسران آنها از پنج سالگي تا بيست سالگي در اسب سواري , تير اندازي , راستگويي تعليم داده مي شوند . اسب در نزد ايرانيان حيواني مفيد و نيکو است و بسيار از مردمان آنان پسوند نام خود را از اسب ميگيرند ( جاماسب , لهراسب , گشتاسب و . . . ) تير اندازي نيز از هنرهاي برجسته ايرانيان است و دوره هاي مختلفي در اين باره در همه جا برقرار است . زيرا اين امر را براي دفاع از خود و کشور لازم مي دانند . راستگويي نيز در نزد ايرانيان يکي از مهمترين صفتهايي است که هميشه پابرجا بوده است . آنان فرزند خردسال خود را به اين سه امر مهم تربيت مي کردند تا در آينده فردي مفيد و برازنده گردد .

ايرانيان يکي از بزرگترين گناهان را پدر يا مادر کشي مي دانند . آنان اعتقاد دارند يک فرزند سالم و نيکو هرگز دست به چنين کاري نمي زند . در صورتيکه شخصي چنين کاري کرد يا آن فرزند بد ذات و اهريمني است و يا اينکه از نطفه ديگري است و آن فرزند حرامزاده است .

استرابون جغرافي دان معروف درباره شيوه آموزش جوانان ايراني ميگويد : جوانان ايراني از 5 سالگي تا 24 سالگي آموزشهاي تير اندازي , نيزه افکني , اسب دواني و راست گويي ميديدند . مربيان آنان را در جايگاهي ويژه گرد مي آوردند و پيش از طلوع خورشيد با شيپوري آنان را گرد مي آوردند . فرمانده يک گروه جوان 50 نفري به عهده يک شاهزاده يا يک فرمانده مدبر بوده است . آنان در دشت ها و کوهها در برابر خورشيد , سرما , گرما دوره ميديدند و خوراک روزانه آنان نان گندم و نان جو و گوشت کباب , تره تيزک و آب بود .

گزنفون در سال 445 پيش از ميلاد ميگويد : کليه ايرانيان مجاز بودند اطفال خود را به مدارس عمومي اعزام کنند . اينکار براي کساني است که نياز به کمک فرزند در امور چرخش زندگي ندارند . نتيجه اين کار پارسيان اين است که آنان از تن پروري دوري ميگزينند و ادب اجتماعي را حفظ ميکنند .

در نبشته هاي ديني ايران باستان يسنا هات 31 بند 11 آمده است : اي اهورامزدا آنگاه که انسان را آفريدي و نيروي خرد و انديشيدن را به وي ببخشيدي پس خواستي که هر کس با دلخواه و آزادي دين خود را برگزيند .

علم دوستي ايرانيان از ديدگاه جان شيرمان نويسنده کتاب مردم و سرزمين ايران

ايرانيان چنان مشتاق علم و دانش هستند که خود به شخصه انسانهاي تهيدست و ساده اي را در آن کشور ديدم که بلاشک بي سواد بودند اما به خرج خود در محله ها و روستاهاي خود مدرسه و مکتب خانه ساختند .

زندگي فلسفي ايرانيان از ديد شارن بازرگان فرانسوي

ايرانيان به خوب و بد زندگي , سختي ها و ستمها , فراز و نشيبهايي که در طول حيات با آنها روبرو مي شوند از ديدگاه فلسفي برخورد ميکنند . به نيک يا بد آينده اهميت زيادي نمي دهند . نه از بد آن هراس دارند و نه از خوب آن غره مي شوند .

اي مردم سلاح هايمان مرزها را مي گشايد و دانش ما مغزها را ( شاپور اول ساساني )

بر درگاه دانشگاه بين المللي ايران در خوزستان که به سال حدود 250 ميلادي بنا شده است شاهنشاهان ايران اينگونه نوشته بودند : دانش و هنر برتر از زور و شمشير است

فردوسي بزرگ خرد و دانش را سرلوحه آموزه هاي ايراني مي داند :

اگر دانش در ثريا باشد مردان سرزمين پارس بدان دست پيدا خواهند کرد ( پيامبر اسلام )

سفارش بوذرجمهر فيلسوف ايران باستان درباره خرد :

خوي و خرد و هنر و دانش نزد مردمان چگونه بي زيان تر است ؟ خرد چنانچه آنرا بد انديشي نباشد , هوشمندي چنانچه آنرا بدعت نباشد , به دوستي چنانچه آنرا کين وري نباشد , خرسندي چنانچه آنرا بد رفتاري نباشد , رادي هرگاه آنرا هرزگي نباشد , شکوهمندي هرگاه آنرا ناخرسندي نباشد , فروتني هرگاه آنرا فريبکاري نباشد , احترام هرگاه آنرا خودسري نباشد , يگانگي هرگاه آنرا دورويي نباشد , کوشايي هرگاه آنرا رشک نباشد , دانايي هرگاه آنرا غرور نباشد , در نهايت براي مردمان دانايي و خرد بهتر از همه چيز است .

در يسنا , هات 31 بند 18 آمده است : دانا بايد با دانش خود نادان را آگاه سازد . چرا که نبايد نابخرد در ناداني بماند .

کاهنان مصري در کتيبه اي ارزشمند به نقل از اقدامات داريوش بزرگ که امروز در موزه واتيکان نگهداري مي شود چنين ميگويند :

بر طبق فرمان شاهنشاه ايران و ملل گوناگون داريوش شاه , چنين شدکه خانواده هاي اهل دانش براي کسب فنون پزشکي به دانشگاه سائيس مصر گسيل کرد و براي همين منظور به خواست داريوش شاه افزارهاي لازم و لوازم پزشکي گردآوري شد . شاهنشاه چنين مقرر فرمود زيرا وي به ارزش واقعي فن پزشکي پي برده است زيرا آگاه است که اين فن مردمان بسياري را از مرگ رهايي ميبخشد .

صائد اندلسي , طبقات الامم

از خصائص مردم ايران توجه به طب و احکام نجوم و علم تاثير کواکب در دنياي فرودين است . اهل حساب از ايران و بابل و هند و چين و اکثر امم که معرفت به احکام نجوم دارند , معتقدند که درست ترين ادوار دوري است که ايرانيان تنظيم نموده اند و علماي عهد ما آن را سني اهل فارس ناميدند .

داريوش بزرگ و خشيارشا براي کسب علم و دانش و گسترش آن , هيئتي گسترده به درياهاي دور دست و سرزمينهاي ناشناخته اعزام نمودند که هرودوت آن مناطق را از نقاط دوردست آسيا و اطراف آن ميداند . هرودوت ميگويد داريوش شاه براي کشف ريزشگاههاي آبهاي رودخانه سند اقدام کرد . هيئتي ديگر از شهر کاسپاريتوس و سرزمين پاکتيس روانه خاور دور کرد و چندين دريانورد ديگر را براي دادن گزارش از مناطق ديگر روانه آبها کرد .

هرودوت ميگويد خشيارشا اقدامي بزرگ کرد که امروز يونانيان از انجام آن وحشت دارند . خشيارشا دماغه کوه آتوس در يونان را شکافت و مسيري براي گذر آب در آن درست که به راحتي دو ناو دريايي بزرگ براي عبور از آن ميتوانستند کنار به کنار يکدگير رد بشوند کنند که اين امر را دو مهندس ايراني به نامهاي بوباروش پور مگابازوش و ديگري ارتاکائوش پور ارتائوش هدايت ميکردند .

دانش ايراني از ديد ادوارد براون شرق شناس انگليسي به سال 1862 , 1926

در نتيجه تعصب ظالمانه دولت بيزانس هفت نفر از فلاسفه بزرگ يونان به ايران پناهنده شدند . انوشيروان دادگر ( تاجگذاري در سال 513 ميلادي و درگذشت 579 ميلادي ) اين بزرگان را به گرمي پذيرفت و چند جلسه شخصا در مسائل فلسفي با آنان برگزار کرد . سپس زمينه تدريس آنان در دانشگاه بين المللي جندي شاپور خوزستان را فراهم آورد . پس از چندين سال آنان درخواست بازگشت به يونان را دادند و انوشيروان طي نامه اي از دولت بيزانس درخواست آزادي عمل براي آنان نمود .

دانش ايرانيان در ديدگاه ابن خلدون پدر جامعه شناسي

مابين ملتهايي که تاريخ احوالشان به ما رسيده برخي نسبت به علم و دانش توجه بيشتري داشتند . همانا آنان ايرانيان و يونانيان هستند . اهميت علوم عقلي نزد ايرانيان به غايت عظيم بود و دامنه آن به غايت وسيع . به مناسبت عظمت و فخامت دولت ايشان و طول مدت پادشاهي ايرانيان گويند که اين علوم از ايرانيان به يونان منتقل شده است . وقتي که اسکندر دارا را بکشت و سلنطت کيانيان ( هخامنشيان ) را منقرض نمود , بر کتب و دانش ايرانيان دست يافت . سپس ما تازيان بر آنان چيره شديم و بسيار کتب علمي در آنجا يافتيم . عجيب ولي حقيقت است که اهل دانش در اسلام چه در علوم ديني و چه در علوم عقلي همه جز چند استثنا محدود به حوزه فرهنگ ايراني است . بين آنها کساني که از جهت نژاد عرب محسوب مي شدند از حيث زبان و محيط و اساتيد خود خارجي بودند .

نبوغ ايراني از ديدگاه ارنست رنان فيلسوف فرانسوي

فردوسي از خود ما بود . حافظ , سعدي , خيام , مولانا , رودکي و نظامي که ستاره هاي درخشان ادبيات ايران هستند نشان ميدهند که چگونه نبوغ هند و اروپايي در طي قرنهاي متمادي با دشواريهاي زندگي درافتاده و همواره بر آنان پيروز شده .

سخن پاياني

نويسنده اين جستار با دلي پراميد و روشن آينده را از آن مردمان ايران زمين مي داند . زيرا که ما با کارنامه اي کهن و جهاني پاي به عرصه زندگي مدرن گذاشته ايم و به همين روي ميتوانيم خلع هاي موجود اخلاقي , انديشه اي , ديني و فرهنگي اين زندگي مدرن را پرنماييم و همگي در کنار يکديگر با تمامي کشورهاي دنيا با منش نيک و انديشه پاک زندگي نماييم . ملت ايران با همه ملتهاي جهان با وجود هزاران بار نامردمي ها , دخالتها , فتنه انگيزي ها و غارتها , تعامل و دوستي خود را در طول تاريخ اعلام نموده است و نبايد اين مهر و انديشه ايراني موجب سواستفاده کشورهاي فتنه انگيز و استعمارگر جهان گردد زيرا همانطور که تاريخ مهر ايراني را بارها ثابت کرده است قدرت و ميهن دوستي ايرانيان را نيز در خود جاي داده است و کوچکترين تعدي به حقوق ملي , آبها و خاکهاي اين کشور پاسخي شديدتر را در بر خواهد داشت . به اميد روزي که انديشه پاک ايراني گسترده شود و آرزوي ديرينه مولانا در جهان امروز برآورده شود . مولانا :

از ديو و دد ملولم و انسانم آرزوست . . .

جستارهاي وابسته :

آنچه ايران به جهان آموخت

مکانهاي ديدني و باستاني ايران

تقدس سرزمين , فرهنگ و تمدن ايران

پندها و سخنان بزرگان و مشاهير ايران

تاريخچه نام , فرهنگ , هنر و تاريخ ايران

انديشه مرگ و زندگي در ديدگان بزرگان ايران

سفال نماد مشترک تمدن ايران و آسياي ميانه

بن مايه اين جستار

متون پهلوي , سعيد عريان

اوستا , استاد هاشم رضي

برگردان گاتها , موبد رستم شهزادي

پيام زرتشت , دکتر علي اکبر جعفري

نامه ايران 3 جلدي , حميد يزدان پرست

تعليم و تربيت در ايران باستان , دکتر اسدالله بيژن

کوروپديا , زندگي کوروش بزرگ هخامنشي , گزنوفون

ديوان اشعار پروين اعتصامي , ديوان اشعار عطار نيشابوري و منطق الطير

گلستان و بوستان سعدي , شاهنامه فردوسي , ديوان شمس مولانا , ديوان حافظ و . . .

نويسنده و پژوهشگر ارشام پارسي ,