لطفا منتظر باشید ...
ملاك ارزشمندي اعمال
كدام گزينه صحيح است؟برگرفته از سلسله سخنرانيهاي حضرت آيتالله مصباح يزديملاك ارزشمندي اعمال
روح همهي اعمال و ارزشمندي آن، به نيت وابسته است. اگر در زندگي روزمره، رفتارهاي ارزشي خود را مورد دقت قراردهيم، خواهيم يافت كه كارهاي انسان، زماني ارزشمند است كه نيت صحيحي پشتوانهي آن باشد. به عنوان مثال اگر كسي از روي علاقهي دروني و براي خوشنودي خداوند، دربارهي ديگري سخنان محبتآميزي به زبان آورد، كاري ارزشمند است، اما اگر قصدش از اظهار محبت و گفتن كلماتي چون«قربان شما»، «چقدر دلم برايتان تنگ شده بود»، «دوستت دارم»، «نوكر و مخلص شمايم» مسخره كردن و به دام انداختن باشد، كار او نه تنها ارزش مثبتي ندارد، بلكه ضد ارزش است.نيت در اصطلاح اخلاقي
نيت، آن انگيزهاي است كه شخص را به عمل وا ميدارد و يا حالتي در درون وي پديد ميآورد كه او را به انجام دادن عمل يا چگونگي انجام آن سوق ميدهد.اصولاً كارهايي كه از خردمندان سرمي زند و قابل ارزشيابي است، به نيت انجام دهندهي آن بستگي دارد. بدين جهت بين نيتها تفاوت بسيار است. بعضي از نيتها سبب بطلان و نابودي عبادت ميشود و انجام عمل، نه تنها سبب رشد و كمال شخص نميشود، بلكه به سقوط وي ميانجامد، مانند ريا در نماز.مراتبي كه ممكن است، انسان در اثر نماز به آن برسد، شبيه به بي نهايت است. اين نماز با همهي اهميتي كه دارد، ميتواند انسان نماز گزار را جهنمي كند. راز اين مطلب در اين است كه نيتهاي افراد در نماز، متفاوت است. در خبري از رسول اكرم( صلياللهعليهوآله ) آمده است كه دو نفر وارد مسجد شدند و به نماز ايستادند. يكي با نمازخواندن از عذاب نجات پيدا كرد و بهشتي شد، ديگري با همان نماز سر از جهنم در آورد. زماني كه ياران حضرت راز مطلب را جويا شدند، حضرت در جوابشان فرمودند: يكي از آن دو وارد مسجد شد، با اين ويژگي كه به خود ميباليد و ميگفت: عجب نماز خوبي ميخوانم و قرائت نمازش را به گونهاي خواند كه توجه ديگران را جلب كند. نماز چنين فردي از آنجا كه با ريا انجام شده است، سرانجامش جهنم خواهد بود. اما شخص فاسق وقتي وارد مسجد شده، با خجالت وسرافكندگي نماز ميخواند و از اين كه نمازش قبول يا رد شود، حالتي بين خوف و رجا داشت. چنين شخصي ممكن است، در نماز حالت توبه پيدا كند و تصميم به ترك گناه بگيرد. به ديگر سخن، نمازش او را از جهنم نجات داد و به سوي بهشت رهنمون گرديد. روشن است كه سرانجام متفاوت اين دو نفر، به تفاوت نيت و انگيزههايي است كه باعث انجام عمل گرديد و در كيفيت عمل آن دو اثر گذاشت.نيت دركارهاي روزمرّه
در صورتي كه قصد انسان از انجام كارهاي روزمره مانند خوردن و خوابيدن جلب رضايت خداوند باشد، به منزلهي عبادت خواهد بود. البته اگر شخص در انجام اين كارها نيت خالص نداشته باشد، ضرري نميكند و او را به جهنم نخواهد برد، هرچند ثواب عمل را از دست داده است. اما ريا در عملي همانند نماز، نه تنها به قبولي عمل آسيب ميزند، كه به جهنمي شدن رياكار نيز ميانجامد. از اين رو بايد در نيت نماز، بسيار دقت داشت.اخلاص نقطهي مقابل ريا
ريا، يعني خودنمايي، خود را به ديگران نشان دادن، رفتاري كه اگر ديگران ببينند، بپسندند و ديدن ديگران سبب خوشحالي وي گردد. توجه دروني رياكار به اين است كه ديگران چه ميگويند و دوست دارد كه مردم او را آدم خوبي بدانند و وي را اهل عبادت بشمارند. اين انگيزهها سبب روي آوردن وي به اصل نماز يا كيفيت انجام نماز شده است. اخلاص در مقابل ريا است. فرد مخلص، قصدش در انجام كار، نشان دادن عمل خود به ديگران نيست و كسب رضايت و ستايش آنان را در نظر ندارد. هرچند ممكن است در حضور ديگران هم باشد و حتي گاهي ممكن است، نشان دادن آن به ديگران عبادت باشد. مانند جايي كه انفاق علني مطلوب است، تا ديگران در جامعه به كار خير تشويق شوند، اما در اين موارد، بايد خيلي مواظب بود كه عمل با ريا آلوده نشود. در مواردي كه فرد درصدد انجام كار خير- به صورت آشكار- برميآيد، بايد مواظب دلش باشد كه چرا اين كار را آشكار انجام ميدهد؟ آيا براي يادگيري و تشويق ديگران به كار نيك است، يا براي اين است كه او به نيكي و خوبي نزد ديگران شهره و سرشناس شود؟ در اين صورت فرد پس از سالها عبادت بر اين باور خواهد بود كه پروندهاي بسيار روشن، شفاف و پر از نيكي دارد. اما در واپسين روز به او گفته ميشود: مزد و ثواب كردههايت را از ديگران درخواست كن، زيرا براي من- خدا- كاري انجام ندادهاي و طبيعي است كه مزد و ثوابش را نيز بايد از ديگران بستاني.ريا در عبادت
ريا به نماز اختصاص ندارد، بلكه هر عبادتي كه شخص از نشان دادن آن به ديگران خوشحال شود، ريا است. گاه قرآن - به صورت كليـ از رياي در عبادت سخن به ميان آورده است. از جمله دربارهي زكات فرموده است:«والذين ينفقون اموالهم رئاءَ الناس»(1) و دربارهي جهاد فرموده است:«ولاتكونواكالذين خرجوا من ديارهم بطرا و رئاء الناس»(2)گاه عبادتهايي است كه آميخته با رياي پنهان و مخفي است، به طوري كه حتي بسياري از طبقات ملائكه هم متوجه نميشوند. در خبري از معصوم( عليهالسلام ) ميخوانيم، بعضي اشخاص، اعمال يا نمازهايي انجام ميدهند كه ملائكهي آسمان اول ميپذيرند، اما ملائكهي آسمان دوم برمي گردانند و ميگويند: اين قسمت از عمل اشكال دارد، زيرا نيتش در اين بخش از عمل خراب است. بعضي از اعمال تا آسمان هفتم هم ميرود و همهي طبقات ملائكه هم متوجه كاستي عمل نميشوند، اما وقتي عمل را به پيشگاه الهي عرضه ميكنند، خطاب ميشود: برويد اين كار را به سينهاش بزنيد، زيرا اين عمل را براي من انجام نداده است و هركاري كه براي غير من انجام گيرد، پذيرفته نخواهد شد. پس آدم بايد مواظب دلش باشد كه به چه نيتي كارهايش را انجام ميدهد.ريا در نماز
ارزش دو ركعت نماز، ممكن است از همهي اين عالم مادي بالاتر و برتر باشد. آيا چيزي كه بتواند انسان را از جهنم نجات دهد و به بهشت ببرد، با چيزي قابل مقايسه است؟! ارزشمندي عبادات- به طور كلي- و نماز- به طور ويژه- وابسته به اخلاص است و ريا به اعمال عبادي ما آسيب جدي ميزند. در دو مورد از آيات قرآن، سخن از ريا در نماز به كار برده شده است: يكي به عنوان وصف منافقين و ديگر وصف كساني كه از نمازشان بهرهاي نميبرند، بلكه مستوجب عذاب هم ميشوند. منافقينِ - قديم و جديد- نميگفتند ما دين را قبول نداريم، چرا كه اگر ميگفتند، كافر بودند، نه منافق. منافق كسي است كه تظاهر به قبول دين ميكند، اما در دلش دين را باور ندارد و تنها براي اين كه مردم وي را ديندار و مسلمان حساب كنند، در مراكز ديني حاضر ميشود و هرگز علاقهاي به نماز، در درونش نيست. از اين رو نماز را با بي نشاطي بهجاي ميآورد. بنابراين قرآن در اين دو مورد هشدار ميدهد كه مواظب باشيد پاي ريا به نمازتان باز نشود.(3)1. نساء/ آيه 38
2. انفال/ آيه 47
3. ماعون/ آيه 4
